Stormur - 08.08.1939, Síða 1

STORMU R
Ritstjóri: Magnús Magnússon
XV. árg. Þriðjudaginn 8. ágúst 1939. 21. tölubl.
ÍTlörg ueður í lofti.
Oft er á það drepið í ræðu og riti, að ein stétt aðeins
sé til í landi voru — alþýðustétt svokölluð. Þess er þá getið,
að gervöll þjóðin sé komin af bændafólki og að sá uppruni
sé á næstu grösum við þorpin sem bygð eru á mölinni.
Þó að þetta kunni að hafa verið nokkurnveginn rétt og
satt um aldamót, fær það eigi staðist nú í dag. Stéttabar-
áttan, sem skipar nú hverri atvinnudeild þjóðarinnar og stétt-
um hennar í fjan.dsamlega flokka, hefir gert þjóð vora að
nokkurskonar brotum, eða sundurleitum flokkum sem naum-
ast mæla sömu tunguna, og því síður að brotin stundi sams-
konar hugsunarhátt eða sömu lífsvenjur, 1 orðum né gerðum.
Greinilegasta sönnunin í þessu efni er útvarpið, t. d.
gamanþættirnir, sem þar eru leiknir. Þar er síðasta dæmið
leikur „Jóns í kotinu“ og ungrar meyjar. Karlinn sá talar
að vísu skiljanlega íslensku, þó amböguieg sé. Rödd hans er
þó íslensk. En tungutak, rödd og hugsunarháttur meyjar-
innar er alt svo ömurlegt og ámátlegt, að engin tök eru á
að telja þessa flónskollu íslenska manneskju.
Það er nú út af fyrir sig ekki stórvítavert, að útvarps-
ráðið gefur á þennan hátt „gott veð ir“ einföldum sálum,
sem eigi vilja hlusta á vitsmunamál.
Hitt er athyglisverðara, að mikill fjöldi útvarpserinda
er um þau efni, sem stefna að því að gera Islendinga að
leiksoppum fremur en dugandi mönnum. Og auglýsingar í
útvarpinu, fjölmargar, gera slíkt hið sama.
Engir vitsmunir geta neitað því, að þjóðin lifir á vinnu,
sem dáð hennar drýgir á landi og sjó.
En útvarpið styður leiki, dans og íþróttir sem svo eru
kallaðar, með fleiri orðum en baráttu þjóðarinnar fyrir líf-
inu. —
Fullkominn rökstuðningur þessara orða minna mundi
verða langa-langur. En einstök dæmi eru þó á einn hátt eins
og gluggi eða rúða, sem sjá má gegnum inn í stóran sal.
Á n. 1. vori sendi ég nátengdum manni útvarpinu erindi,
sem ég nefndi: Voriö og lífið. Nafnið segir til efnisins. Það
var miðað við, að vera flutt fyrir Jónsmessu í síðasta lagi.
í þeirri fyllingu tímans gerði Steinþór Sigurðsson ein-
dregna tilraun til að fara með þjóð voi'u upp á „ofur hátt
fjall“ — þ. e. a. s. upp á öræfi landsins, sem eru allri alþýðu
til mikillar bölvunar, því að þaðan kemur sandrok og ösku-
fall og hraunleðja og jöklahlaup yfir bygðirnar og hefir sú
óáran fallið í skaut þjóðarinnar alla hennar æfi.
Það fylgdi þessu máli að höfundur þess hefði undanfar-
in sumur verið uppi í öræfum, líklega látlaust.
Þetta hét sumarþáttur.
Og hann þótti útvarpsráðinu nauðsynlegur þjóðinni og
líklega fagurfræðilegri en erindi mitt um vorið og lífið.
Þessi sami höfundur og hans stallbræður eru í nálega
hverri viku sítalandi um íþróttir. (En það má þessi Steinþór
eiga, að hann er allvel máli farinn).
En erindi um hið lifandi starf á landi og sjó á svo örð-
ugt uppdráttar hjá útvarpinu, sem nú skal greina:
Á n. 1. vori sendi ég útvarpsráði erindi, eða smásögu,
sem heitir: Þurkdagur á slættinum. Það var ýkjulaus lýs-
ing á starfi einyrkja í sveit, sem vinnur tveggja manna verk
á einum degi, við að hirða kýrfóður af töðu. Kona hans hjálp-
ar honum og hafa þau ungbarn sitt með sér — í lcassa á
velhnum.
Þarna getur að líta líf og baráttu þeirrar deildar þjóðar
vorrar, sem fjarst stendur teningakasti og leiksoppum.
Þetta erindi var lagt í salt eða þá í frystihússklefa út-
varpsins, ásamt hinu erindinu og fékk ég þá frétt að sunnan
með ferðamanni skilríkum, að óvíst væri, hvort þetta erindi
yrði birt.
Ég hefi hlustað í vikur og mánuði eftir því, hvort þessi
erindi væru nefnd í „dagskrá næstu viku“, og heyrt alla tíð
boðaða þætti um íþróttir og auglýsingar um dansa — nætur
og daga, um hásláttinn og sjálfan síldveiðitímann.
Þegar ég lá í vetur í Landakotssjúkrahúsi, hitti ég þar
í ganginum, eða í setustofu, farlama mann, hjartabilaðan
og eyðilagðan á taugum — sem fyrrum vann Álafosshlaupið,
en sprakk á útgönguversinu.
Á hverjum íþróttavelli þessa lands hafa menn beðið ör-
kuml í leikjum.
Úr þessu á svo að bæta með því að kona eins gáfumanns
vors, sem flutt hefir á almannafæri mörg hundruð erindi,
flytur á sama almannafæri mörg erindi um hjúkrun.
En heilbrigðismálefni, málefni um starfið á sumrin og
lífið og vorið, þar sem menn vinna og svitna þögulir við
störf, sem lífsnauðsynin heimtar og helgar — þau málefni
komast ekki á framfæri í útvarpi Islands, þó að maður eigi
í hlut, sem hefir verið vinnandi tíu árum betur en hálfa öld.
Hvað veldur öðru eins og þessu?
Svarið gæti verið margþætt.
En mitt svar verður í fám orðum á þessa leið:
Þær stéttir þessa lands, sjómanna- og bændastéttin, sem
vinna nauðsynlegustu verkin og erfiðustu, eru minst metnar
allra stétta á þeim „hærri stöðum".
Ef bóndi er leikinn í útvarpi eða á leiksviði sýndur, er
hann í hálfvitagerfi (Jón í kotinu t. d.).. Pólitískir höfðingjar
(flokkaforingjar)’ stjaka bændum frá þingmesku, telja þá
eigi færa til slíks, og sjómönnum sömuleiðis. Þeirra frásagn-
ir af lífinu sjálfu eru settar í skammarkrókinn.
Mörg veður eru hér í lofti og flest .um skemtanir og