Stormur - 23.03.1941, Blaðsíða 3

STORMUR
3
Sundurlausir þankar ...
Framh. frá 1. síðu.
ítrekaðir tilraunir til þess að koma á sáttum milli „dauð-
ans“ og skyrsins, sem undu illa sambýlinu, enda þótt
bæði væru samvinnuættar. Fór svo, að manninum reyndist
þetta ofurefli og spýttust þessi afkvæmi samvinnunnar út
úr honum með feikna krafti. En í því bar að hund manns-
ins, kenndi hann samvinnuþefinn, þótti góður, og sleikti
allt upp. Var ekki annað sjáanlegt en að seppa yrði mjög
gott af. Kom á hann samvinnu-þjóðstjórnar svipur, værð-
arlegur og umburðarlyndur.
Einhvern veginn var það svo, að ósjálfrátt rifjaðist
þessi saga upp, þegar kunnugt varð hvernig fór um 17.
gr. jarðræktarlaganna á Búnaðarþinginu nýafstaðna.
Feðrum greinarinnar, framsóknarmönnum, var orðið
bumbult af henni og þar kom að þeir héldu henni ekki
niðri. En að vonum kunnu þeir því illa, að bændur væru
frjálsir, og því hugkvæmdist þeim, að láta söluskatt koma
í stað eignaránsins. — Þeir, sem sjálfstæðinu og frelsinu
unna, kunnu því illa, að bændur mættu ekki njóta jafnt
verðhækkunar á eignum sínum sem aðrir þegnar þjóð-
félagsins, og felldu því þenna söluskatt fyrir framsóknar
og jafnaðarmanna bastörðunum. — En þá fór fyrir þess-
um hetjum svipað og hundinum mannsins, þeir gleyptu
sína eigin spýju og urðu aftur það, sem hafa æ verið
og munu ávallt verða: dulklæddir sócialistar.
III.
Mikið hefir verið um slysfarir að undanförnu og
sumar all-ægilegar. Því slysinu afstýrði þó forsjónin sem
ættjörðu vorri mundi hafa orðið tilfinnanlegast en það var
þegar við lá að öll fjárveitinganefnd Alþingis hlyti hinn
hörmulegasta dauðdaga.
Hvorki blöð né útvarp hafa(getið þessa einstaka at-
burðar og engin þakkarguðsþjónusta hefir farið fram í
kirkjum landsins og hefði það þó sannarlega átt við..
En sú er saga þessa máls í örfáum orðum, að eftir að
norðangarðinum mikla slotaði, ákvað fjárveitinganefnd
að fara suður í Selvog, líklega tli þess að athuga. hvort
þar mundi ekki vera heppilegur staður fyrir hinn nýja
Búnaðarskóla, sem reisa á sunnanlands.
Hélt nú nefndin á stað úr Reykjavík í góðu veðri
en þokuslæðingur var þó á Henglinum og loft nokkuð
korgað. Gekk allt vel suður yfir heiði og niður í Ölfus, en
þá gerði muggukafald svo mikið, að ekki sást úr augum.
Áfram var þó haldið en ferðin gekk seint eftir hinum
nýja suðurlandsvegi og var ekki komið í Selvog fyrr en
dimmt var orðið bæði af nóttu og óveðri. Höfðu full-
trúarnir þar skamma viðdvöl, og gátu ekki áttað sig á
því, hvort staðurinn myndi heppilegur til skólaseturs eða
ekki. Var nú snúið heim á leið í kolsvarta myrkri og úr-
hellis slagviðri. Valt bíllinn nú eins og skip í stórsjó
og gutlaði mjög á fulltrúunum, því einhverja vætu höfðu
þeir látið ofan í sig á leiðinni suður. Loks fór svo að bíll-
inn lenti niður í á einni mikilli, en til allrar guðslukku
fylltist hann þó ekki. Komust fulltrúarnir út úr honum
við illan leik, og var nú ekki um annað að ræða en leggja
fótgangandi út í myrkrið og illviðrið. En vegna þess að
mennirnir voru karlmenni mikil og sannfærðir um að
föðurlandið mætti ekki missa sig, tókst þeim að brjótast
til bæja. Símuðu þeir eftir bíl til Reykjavíkur og komu
þangað eftir 25 tíma ferðalag, án þess að neyta svefns né
matar.
IV.
Mikið er nú rætt um verndun móðurmálsins og sýn-
ist mörgum svo, að aldrei hafi legið nær því en nú, að
Islendingar týndu tungu sinni.
Stungið hefir verið upp á ýmsum bjargráðum og þeim
jafnvel nokkrum svo róttækum, að sumir þeirra manna, er
nú rita einna mest, yrðu sviftir ritfrelsi. Því hefir einnig
verið varpað fram, að setja ætti allt prentað mál ifidir
ritskoðun.
En hvernig mundi fara um stíleinkennin og fjöl-
breytnina, ef nefnd manna væri falið einræðisvald til
þess að skera íslenskunni stakkinn?
Þótt bókaútgáfa sé nú meiri í þessu landi en nokkru
sinni fyrr, er samt fjöldi manna í kaupstöðunum, og þó
auðvitað einkum í Reykjavík, sem les ekkert annað — eða
því sem næst — en dagblöðin. *— Það er þangað og í út-
varpið, sem mikill hluti þjóðarinnar sækir sitt andlega
sálarfóður. Valtýr Stefánsson sagði í útvarpserindi nýlega,
að ef talmálið batnaði mundi málið á blöðunum verða
betra, og var því helst svo að skilja að hann vildi varpa
sökinni af gölluðu ritmáli blaðanna yfir á þá, sem tala
óvandað mál. En hér hafa orðið hausavíxl á hlutunum
hjá ritstjóranum þótt undarlegt sé hjá jafnskýrum manni.
— Það eru einmitt blöðin seem framar öllu öðru skapa
talmálið, og því skiftir það ákaflega miklu máli, að þau
séu vel rituð.
Dagblöðin í Reykjavík eru nú orðin svo mikil og
öflug fyrirtæki, að engu þeirra ætti að vera ofvaxið að
hafa í þjónustu sinni einn smekkvísan mann á íslenskt
mál, sem færi yfir allt lesmál blaðsins og færði til betra
máls það í greinum höfundanna, sem tungunni og mál-
smekk manna gæti stafað hætta af. — Þessi maður gæti
jafnframt verið prófaralesari, svo að kostnaðurinn yrði
lítil leða enginn. — Ef blöðin gerðu þetta — og það er
í raun og veru sjálfsögð skylda þeirra — væri hættuleg-
asta orsök málspillingarinnar numin burtu.
Ætti nú Morgunblaðið, stærsta og útbreiddasta dag-
blað landsins að ganga hér á undan með góðu fordæmi
og ráða í þjónustu sína færan mann til þessa starfa.
Bætti það þá fyrir drýgðar syndir, því að ekki er þess að
dyljast að jafnframt því, sem það er læsilegasta og fjöl-
breyttasta dagblaðið, er þa ðskeytingarminnst um með-
ferð íslensks máls.
Bókaútgáfunni er nú að verða svo háttað í þessu
landi, að hún er nær því öll komin í hendur fárra út-
gáfufélaga og fyrirtækja. — Sárafáir þeirra er bækur
rita, gefa þær út á sinn kostnað. Útgáfufélögin eru, eins
og kunnugt er: Bókaútgáfa Þjóðvinafélagsins og menn-
ingarsjóðs, Mál og menning og Menningar- og fræðslu-
félag alþýðu.
Bækur allra þessara félaga eru lesnar af tugum þús-
unda, sennilega fullum helmingi þjóðarinnar. Auðsætt er,
að það skiftir því ákaflega miklu máli, að fögur og vönd-
uð íslenska sé á þessum bókum. Yfirleitt má segja að svo
hafi líka verið, en nokkur mistök hafa þó orðið, einkum
hjá bókaútgáfu menningarsjóðs.
Nú hefir formaður menntamálaráðs, Jónas Jónsson,
lýst því yfir í Tímanum, að félagið hafi fengið þrjá færa
menn, þá Björn Guðfinnsson, Lárus Blöndal og Pétur
Lárusson til þess að lesa yfir og annast um prófarkalest-
ur á öllu því, sem félagið gefur út. Má því fyllilega vænta
þess, að framvegis verði ekkert í bókum þessa félags,
sem spillt getur málsmekk alþýðunnar.
Framh. á 4. síðu.