Alþýðuhelgin - 11.03.1950, Qupperneq 3

ALÞÝÐUHELGIN
79
Snæbjörn fór utan og var á tírim-
arhólmi eða í haldi í Kaupmanna-
höfn í 1 eða 2 ár, að því er dr. Hann-
es Þorsteinsson telur. Kom hann svo
inn aftur, og kærði þá til Alþingis
yfir meðferð Markúsar á sér. Amt-
•ttaður dró heldur taum Snæbjarnar.
Segir hann (sjálfsagt efir Snæbirnil,
að Markús hafi haft ókeypis vist hjá
Snæbirni áður er hann varð sýslu-
^naður, þá mjög fátækur, en síðan
hafi Markús verið aðalákærandi
hans í Arvfedsönsmálunum, vitnað
þar gegn Snæbirni, og síðar gerzt
dómari í aukamáli, er út af því reis.
— Mætti líka bæta því við, að Snæ-
hjörn hefur sennilega haft bygging-
arráð Ögurs, er Markús settist þar
að.
Snæbjörn fékk ekki mál sitt tek-
ið upp á Alþingi, en slapp þó við
frekari aðgerðir. Dómi Markúsar var
aldrei fullnægt, að því er Espólín
telur.
Ekki var furða, þótt embættis-
störf Markúsar sýslumanns væru
nokkuð illvíg, þegar jafnharðir dóm-
ar voru felldir og hér hefur verið
drepið á. — Mála-Snæbjörn mun
jafnan hafa verið talinn mektar-
maður í héraði, en óeirinn mála-
fylgjumaður.
Á þessum dögum töldu menn sér
trú um það, dómarar ekki sízt, að
allar yfirsjónir manna ætti að af-
plána og lækna með nógu þungum
refsingum.
Markús var harðduglegur embætt-
ismaður, einbeittur og kappgjarn.
Bogi sagnaritari á Staðarfelli lýkur
lofsorði á dugnað hans, og segir
hann líka hafa verið menntaðan, en
getur þess jafnframt, að hann hafi
verið „breytinn í mörgu“. Og úr því
amtmaðurinn kvartaði um ónæði og
umsvif af dómum Markúsar, þá hef-
ur hann sjálfur sízt haft minna arg
og þvarg út af dómaraverkum sín-
Um; hefur líka sjálfsagt átt það skil1
ið.
Markús var talinn fjársýslumað-
Uf allmikill. Hann keypti hálfan Hól
ásamt Grundárhóli af Árna Sæ-
uiundssyni og hálfa Geirastaði árið
1726.
Kona Markúsar sýslumanns var
Elín, dóttir Hjaltá prófasts Þor-
steinssonar í Vatnsfirði, hins nafn-
kunna myndlistarmanns. Síra Hjalti
uiálaði mynd af Markúsi; var hún
longi í ögurkirkju, en er fyrir löngu
komin á Þjóðminjasafnið. Börn
þeirra hjóna voru: Björn lögmaður,
einn af fremstu og mest virtu em-
bættismönnum landsins í lok 18.
aldar; hann var barnlaus. Annar son-
ur þeirra héf Sigurður. Sonur hans
var Bergur timburmaður, en ein
dóttir Bergs var Guðfinna, kona síra
Ólafs Hjaltasonar Thorbergs, og
voru meðal barna þeirra Bergur
landshöfðingi. Hjalti bóndi í Ytri-Ey
(faðir Sigriðar, konu Jóns yfirdóm-
ara Jenssonar) og Kristín, kona Ein-
ars hreppstjóra Háldanssonar í
Hvítanesi. Er ættbogi þeirra Hvíta-
nesshjóna orðinn ærið stór hér við
Djúp og víðar. — Enn voru prestarn-
ir sr. Bjarni á Álftamýri og IJjalti að1
stoðarprestur í Holti. Loks voru svo
dætur tvær; önnur þeirra, Elín,
giftist síra Sigurði Sigurðssyni
(Jónssonar prófasts Arasonar) í
Holti, en hin var Ingibjörg, kona
Sveinn lati.
Sveinn hét maður og var Ög-
mundsson, ættaður af Vesturlandi.
Hann var kallaður Sveinn lati, og
hafði nokkurn tíma viðurnefni átt
við, þá var það hér. Hann var aíar
stór og luralegur í vexti. Hann gekk
ekki, heldur mjakaðist áfram. Sem
dæmi um leti Sveins, er sögð eftir-
farandi saga:
Það bar til eitt kvöld í rökkrinu
um vetur milli 1850 og 60, að maður
hljóp inn í Fischersbúð, vatt sér upp
á borðið og greip þar hatt, sem hékk
niður úr loftinu, þeyttist því næst
út og upp Fischersund. Varð þetta
með svo skjótri svipan, að búðar-
menn gátu eigi borið kennsl á mann-
inn eða stöðvað hann. Var þjófnað-
urinn síðan kærður fyrir bæjar-
fógeta, sem þá var Vilhjálmur Fin-
sen. Vitni voru yfirheyrð, og bar
eitt þeirra, sem kom að í því er þjóf-
urinn hljóp út úr búðinni, að sér
hefði sýnst það vera Sveinn lati.
Hann var nú kallaður fyrir rétt, og
þegar hann heyrði, að hann hefði átt
Magnúsar prófasts Teitssonar í
Vatnsfirði. Þeirra börn voru meðal
annarra: Síra Markús stiftprófastur
í Görðum og Ástríður, er giftist
Ólafi Erlendssyni ( sýslumanns Ól-
afssonar). — Herdís hét og laundótt-
ir Markúsar. Hún giftist Jóni nokkr-
um Guðmundssyni og fluttu þau
suður áland.
Markús Bergsson lét af sýslu-
mannsembætti í ársbyrjun 1741, og
lézt í Ögri 24. apríl 1741, að því er
dr. Hannes Þorsteinsson segir. Þeir
Bogi Benediktsson og Espólín telja
hins vegar dánarár hans 1742, en
vafalaust hefur dr. Hannes réttara
fyrir sér.
Myndin, sem grein þessari fylg-
ir, er mynd sú af Markúsi sýslu-
manni, er Hjalti Þorsteinsson tengda-
faðir hans málaði og um er getið hér
að framan.
að hlaupa út úr búðinni, varð honum
að, orði: „Guð minn góður, ég sem
aldrei hleyp.“ Þetta þótti svo ör-
Ugg sönnun fyrir sakleysi hans, að
honum var strax sleppt.
* * *
Hallgrímur ,,læknir“ Jónsson var
hagyrðingur ágætur og er til margt
lausavísna eftir hann. Einhverju
sinni hrökk upp af karl nokkur, alls
ómerkur. Gísli sagnfræðingur Kon-
ráðsson var beðinn að yrkja eftir-
mæli eftir karlinn, en afsakaði sig
með því, að hann gæti ekkert um
hinn framliðna sagt, því að hann
hefði hvorki gert af sér gott né illt.
Hallgrímur frétti orð Gísla og kast-
aði þá fram þessari eftirmælastöku:
Satt um manninn segja ber.
Sjálfs að efnum bjó hann.
Engum gerði illt af sér
eða gott; svo dó hann.