Harmoníkan - 28.02.1994, Blaðsíða 14

NORSK ,
HARMONIKUSMIÐI
Harald Heinschien eldri stofnaði
harmoníkuverksmiðju í Noregi og seldi
framleiðsluna m.a. til Islands. Eftirfar-
andi grein birtist í „GAMMEL DANS“
nr. 1, 1992.
Menn eru ekki á eitt sáttir hversu
gamalt hljóðfæri harmoníkan er, þó al-
mennt sé viðurkennt að það var Belginn
Armand Loriaux sem fann upp
„krómatísku“ harmoníkuna árið 1892.
Harald Heinschien átti stóran þátt í
útbreiðslu hennar með því að stofnsetja
harmoníkuverksmiðju árið 1935 í Höne-
foss. Frá þessari verksmiðju bárust þús-
undir þessara frægu hljóðfæra á markað-
inn, og þó verksmiðjan hafi hætt um
1960, eru margar þeirra enn í daglegri
notkun.
Mikill undirbúningur
í einni harmoníku em yfir 3000 hlut-
ir. Margskonar efni þarf til framleiðslun-
ar; við, málma, celluloid og fl. Því var
þörf á nútíma skipulagningu áður en
framleiðslan hófst. í smábænum Höne-
foss voru mörg fyrirtæki tengd verk-
smiðjunni sem einskonar undirverktakar,
en það mikilvægasta sem eru tónamir,
vom fluttir inn frá Italíu. Að síðustu var
allt tilbúið og framleiðslan hófst af mikl-
um krafti, en það var ekki fyrr en árið
1944 sem var farið tala um alvöru verk-
smiðju.
Biðlistar
Framleiðslan á harmomkunum varð til
þess að mikið líf var í kring um fram-
leiðsluna í Hönefoss og nágrenni. Mörg
þekkt nöfn voru tengd verksmiðjunni
og má þar nefna Karl Andersen, Erik
Tronrud og Arild Formoe. Stór hluti
þeirra sem höfðu fast starf í verksmiðj-
unni vom einnig iðnir við að æfa sig á
hljóðfærið.
Lengi var eftirspumin svo mikil, að
langur listi myndaðist af fólki sem beið í
eftirvæntingu eftir nýju hljóðfæri. Þó að
fjöldi starfsmanna hafi farið yfir 50
manns var lengi vel ekki hægt að anna
eftirspum.
Vinskapur
Eitt af leyndarmálum hljóðfærasmíð-
innar er samvinna og vinskapur á vinnu-
staðnum. Þetta var mikilvægt fyrir
Heinschien og allir lögðust á eitt við að
vanda framleiðsluna. Oft fóm hópar frá
verksmiðjunni í kynningarferðir til að
sýna kvikmyndir frá framleiðslunni þar
sem Karl Andersen og Erik Tronrud
léku og Rolf Kirkevaag flutti meðmæli.
Á eftir var að sjálfsögðu slegið upp balli í
félagsheimilinu. Fyrirtækið rak einnig
knattspyrnufélag og átti eigin skíða-
stökkpall.
SDR 25 ára
Landssamband sænskra harmoníku-
leikara S.D.R. (Sveriges Dragspelaras
Riksforbund) varð 25 ára á síðasta ári.
Drög að stofnun þess urðu með þeim
hætti að nokkrir vel þekktir harmoníku-
leikarar komu saman og ræddu mögu-
leika á að stofna félagsskap harmoníku-
leikara og unnenda harmoníkutónlistar.
Aðalhvatamenn vom Karl Grönstedt,
Elis Brandt, Lennart Vármell og
Andrew Walter sem komu saman í nóv-
ember 1967 hjá Karl Grönstedt og þar
var valin undirbúningsnefnd til að stofna
landssamtök. Það varð þann 29. septem-
ber 1968 sem S.D.R. var formlega
stofnað. Á aðalfundi sem haldinn var 13.
febrúar 1969, voru félagar 101 og þrjú
harmoníkufélög. Ári seinna var félaga-
talan komin í 336 og 10 harmoníkufélög
og hefur farið íjölgandi síðan.
Þeir sem mest hafa starfað fyrir
S.D.R. í gegnum árin eru Elis Brandt
sem hefur verið í stjóm frá upphafi, og
Ove Hahn sem unnið hefur ötullega fyrir
Mikilvægt fyrir bæjarfélagið
Upp frá þessu var Hönefoss, í dag-
legu tali milli manna, nefndur „Harm-
oníkubærinn“ eftir fjölmennasta vinnu-
stað bæjarins. Ferðamönnum ljölgaði, og
það voru ekki svo fáir sem lögðu leið
sína til Hönefoss til að sækja hljóðfærið
sitt, eða bara til að vera í „Castelfidardo“
Noregs. Jafnvel enn þann dag í dag er
talað um harmoníkubæinn Hönefoss.
Fáir staðir hafa getað státað af jafnmörg-
um og jafnfrægum meistumm og bær-
inn við Tyrifjorden.
Tímaritið „Rytme“ var einnig gefið út
af Harald Heinschien en það vísaði
mörgum leiðina að harmoníkunni og
meðal þekktra ritstjóra þess var harm-
oníkuleikarinn Amt Haugen.
ítalska innrásin
í lok sjötta áratugarins hurfu mörg
innflutningsfyrirtæki sem vom stofnsett
í kjölfar seinni heimsstyijaldarinnar. Það
varð til þess að fjöldi tegunda af ítölsk-
um harmoníkum vom fluttar inn til Nor-
egs og veittu framleiðslu Heinschiens
harða samkeppni. Verðið féll, en vegna
þess hvað hljóðfærin frá Hönefoss þóttu
góð stóðust þau samkeppnina um hríð.
Þegar frá leið varð hinn lági framleiðslu-
kostnaður á Ítalíu þess valdandi að verk-
smiðjan varð að hætta. I stað þess flutti
Heinschien inn þekktar ítalskar harm-
oníkur eins og Victoria, Cruccianelli,
Titano og fl.
Þýtt og endursagt úr „ Gammel
Dans“ nr. 1 1992
Þ.Þ.
samtökin, innan þeirra sem útávið, og
gegndi m.a. stöðu forseta C.I.A. um
tíma, en það er æðsta staða innan alþjóða
harmoníkusambandsins.
Fyrsta stjóm sem kosin var 2. októ-
ber 1968 var þannig skipuð:
Ebbe Jularbo formaður, Karl Grön-
stedt ritari, Karl-Erik Sandberg og Sone
Banger meðstjómendur. Ári síðar hófst
útgáfa á blaði sambandsins „Drag-
spelsnytt“ og það vom Ebbe Jularbo og
Karl-Erik Sandberg sem vom fyrstu rit-
stjórar þess. Þó svo S.D.R. eigi að heita
landssamtök þá fer því fjarri að öll
harmoníkufélög Svíþjóðar séu í sam-
bandinu, en Dragspelsnytt er samt eina
eiginlega harmoníkublaðið sem gefið er
út í Svíþjóð.
Heimild: Dragspelsnytt, nr. 3, 1993.
Þ.Þ.
14