Reykjavík - 01.06.2013, Qupperneq 9

91. júní 2013
öflunnar. Samtökin keyptu jörðina
Hraunkot í Grímsnesi, Hraunborgir
og þangað voru fluttir skálar sem not-
aðir höfðu verið þegar framkvæmdir
stóðu yfir við Sundahöfn. Bærinn á
Hraunkoti var endurbyggður og þarna
var rekið barnaheimili í ein átta ár og
dvöldu allt að 80 börn þar. Á jörðinni
eru núna 230 sumarbústaðir, sundlaug,
þjónustumiðstöð og níu holu golfvöllur.
Áframhaldandi
uppbygging
Árið 1977 var Hrafnistuheimilið í
Hafnarfirði byggt og hjúkrunarheim-
ilið reis árið 1982. Byggð voru raðhús
og fjölbýlishús við Hrafnistuheimilin
bæði í Reykjavík og Hafnarfirði. Sund-
laug var byggð í heimilinu í Hafnarfirði
og árið 2006 var laugin við Hrafnistu í
Reykjavík tekin í notkun. Nú er verið
að byggja innviði að nýju í Reykjavík,
sameina tvö herbergi í eitt og eingöngu
er boðið upp á einstaklingsherbergi.
Heimilisfólki hefur fækkað úr 440 í 226.
Næsta skref er að vinna í endurupp-
byggingu í Hafnarfirði. Árið 2010 var
helmingurinn af 97 íbúða blokk tekin
í notkun við Boðaþing í Kópavogi og
seinni áfanginn var tekinn í notkun 1.
maí síðastliðinn..
Happdrættið er helsta stoð og stytta
félagsins. „Við erum einnig heppin með
starfsfólk í umönnuninni en einnig í
öðrum þáttum í hinum daglegum
rekstri.‘‘ segir Guðmundur. Öll heim-
ilin og félögin hafa sérkennitölur og
farið er reglulega yfir alla reikninga.
Guðmundur segir að enginn þjón-
ustusamningur sé við ríkið og ákveði
ríkið því einhliða hver daggjöldin eru.
„Enginn rammi er um hvaða þjónustu
við eigum í raun að veita. En vonandi
verður fljótlega sest að borði við ríkis-
valdið og gert samkomulag um hvaða
þjónustu á að veita, hvað á að borga
og hvernig. Við viljum að gerðar séu
kröfur til okkar og við viljum standa
undir þeim,‘‘ segir hann.
Eyða ekki meiru en aflað
er
Guðmundur segir að hann hafi verið
spurður af iðnaðarmönnum þegar
íbúðirnar í Boðaþingi voru byggðar árið
2009 hvernig Sjómannadagsráð færi að
því að hefja framkvæmdir sem færu yfir
milljarð á meðan engir aðrir bygginga-
kranar væru á hreyfingu. Guðmundur
svaraði því að bragði: „Ég sagði að það
væri tvennt sem kæmi til. Við hefðum
ekki tekið erlent myndkörfulán og svo
væri hitt sem ég hélt að allir hefðu lært í
unglingaskóla en virðist samt hafa farið
fram hjá stærstum hluta þjóðarinnar og
það er að eyða ekki meiru en aflað er.
Það hefur aldrei verið flóknara en það.‘‘
Ráðið lét reisa Minningaröldur sjó-
mannadagsins árið 1996 í Fossvogs-
kirkjugarði. Letrað er á minnisvarðann
nöfn 453 sjómanna og annarra sæfara
sem hvíla í votri gröf.
Sjómannadagurinn hefur verið
haldinn sleitulaust síðan 1938 og er
honum nú fagnað í 76. sinn á þessum 75
árum sem liðin eru. Á Alþingi voru sett
þau lög árið 1987 að öll skip skyldu vera
inni á Sjómannadaginn. „Það breytti
miklu og þetta er nú lengsta og elsta úti-
hátíð Reykjavíkur,‘‘ bætir Guðmundur
við. Hátíðin hefur verið haldin víða um
Reykjavík, meðal annars í Nauthólsvík.
Um nokkurt skeið hafa hátíðarhöldin
farið fram í Grandagarði og vonar Guð-
mundur að svo verði áfram. Hann setur
efasemdir um skipulagsbreytingar á
svæðinu og finnst mikilvægt að svæðið
verði ekki of aðþrengt. Mikilvægt sé að
hafa svæðið opið þannig að gott aðgengi
sé fyrir alla að geta tekið þátt í hátíðar-
höldunum.
„Þeir sem breyttu Reykjavík úr
bæ í borg voru fyrst og fremst fiski-
mennirnir,‘‘ segir Guðmundur og bætir
við: „Það á við hið fornkveðna. Ef þú
þekkir ekki uppruna þinn þá veistu ekki
hver þú ert.‘‘
139 sjómenn fórust
á milli Sjómannadaga
Sjómannadagsráð hefur alltaf verið
hagsmunafélag fyrir sjómenn. Í upphafi
var krafist betri aðbúnaðar um borð í
skipum, betri skipa og betri búnaðar.
Auk þess er hlutverk ráðsins að kynna
mikilvægi stéttarinnar fyrir þjóðfé-
laginu, reka dvalarheimilið, stuðla að
menntun og menningu sjómanna.
„Þegar litið er til baka og sjóslysatíðni
sjómanna skoðuð frá 1938 þá hefur
slysum fækkað mjög. Það gleðilega
gerðist árin 2008 og 2011 að enginn
sjómaður fórst þessi ár,‘‘ segir Guð-
mundur. Hann segir að árið 1941 fórust
139 sjómenn á milli sjómannadaga, eða
0,1% af þjóðinni. Í ræðuhöldum á Sjó-
mannadaginn voru ætíð gerðar kröfur
um betri búnað og aukna slysavernd.
Guðmundur segir að það megi þó
alltaf gera betur og hvergi megi slaka
á. „Við höfum enn verk að vinna,
segir hann.‘‘ Á döfinni er samstarf við
Reykjavíkurborg um þjónustumiðstöð
aldraðra við Sléttuveg. Sjómannadags-
ráð sér um byggingu húsnæðisins og
Hrafnista mun reka miðstöðina og
þjóna öldruðum. „Fyrirhuguð er
bygging hjúkrunarheimilis og borgin
hefur gert samning við okkur um að
við byggjum 100 leiguíbúðir en þaðan
verður innangengt í þjónustumiðstöð-
ina,‘‘ segir Guðmundur.
Með saltfiskinn út og
rommið heim
Sjálfur var Guðmundur á sjó. Hann
minnist þess þegar hann byrjaði 13 ára
gamall sem messagutti á Brúarfossi.
Ekki var heitt vatn í skipinu heldur
gufa. Hann vaskaði upp leirtauið með
grænsápu og eitt sinn kom stýrimaður
til hans og sagði; „Messi, fáðu þér sopa
af kaffinu.‘‘ Guðmundur svaraði að
bragði; „Nei ég drekk ekki kaffi‘‘ Stýri-
maðurinn sagði þá; „Komdu þá og
horfðu ofan í bollann, sjáðu brákina
sem flýtur hérna ofan á kaffinu?‘‘ -„Já,‘‘
svaraði Guðmundur að bragði. -„Þetta
er grænsápa, notaðu miklu minna af
henni en þú gerir,‘‘ sagði þá stýrimað-
urinn.
Þegar Guðmundur var 16 ára sigldi
hann sem háseti á Öskjunni til Jamaica
og Kúbu og var í Havana þegar Castro
fagnaði eins árs afmæli byltingarinnar.
Þá var stríðsástand og fannst honum
merkilegt að upplifa það andrúmsloft
sem var í borginni. „Við máttum ekki
fara fleiri en þrír saman í land í einu,
urðum að hafa skyrturnar girtar því
annars værum við réttdræpir því við
gætum verið að fela vopn undir þeim.
Við sigldum með saltfiskinn út en
komum heim með sykur, romm og
Havana vindla,‘‘ segir hann.
Hefur komið víða við
Guðmundur var á Gullfossi í nokkur
ár og á varðskipum. Hann kláraði
Stýrimannaskólann árið 1966 og
var á vitaskipinu Árvakri sem stýri-
maður. „Það var mikil og stórkostleg
upplifun á vorin að taka gashylkin
úr öllum vitunum í kringum landið
og fara síðla sumars með þau aftur
full og tengja við vitana aftur,‘‘ segir
Guðmundur og bætir við: „Við unnum
allan sólarhringinn. Bjartar sumar-
nætur í Breiðafirði og á Vestfjörðum
eru mér ógleymanlegar þegar sólin
kyssti hafflötinn og það var stafalogn.
Á suma staði komu aldrei neinir nema
við einu sinni á ári. Einhverju sinni
á eyju á Breiðarfirði var æðarkolla í
stefninu, ég gekk að æðakollunni, tók
hreiðrið með henni og færði til. Það
var ógleymanlegt.‘‘
Guðmundur hefur komið víða við
á sínum starfsferli. Fyrir utan sjó-
mennskuna hefur hann setið í stjórn
Sjómannafélags Reykjavíkur og var
formaður þess um langt skeið. Hann
var hafnarstjóri í Reykjavík í átta ár.
Þá sat hann í miðstjórn ASÍ, var for-
stjóri Hrafnistu í Hafnarfirði og sat í
fjölmörgum nefndum. Guðmundur
hefur gegnt ýmsum störfum fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn og sat á Alþingi í 16
ár, frá 1991 – 2007 þar til hann snéri
sér alfarið að uppbyggingu Hrafnistu.
„Sjómannadagurinn á sér merkilega
sögu og er orðinn frídagur lögum sam-
kvæmt,‘‘ segir Guðmundur að lokum og
bætir við: „Minnumst orða sjómanna á
fyrsta Sjómannadeginum. – Við höfum
eignast dag, gleymum því aldrei.‘‘
LHÞ
Íslands Hrafnistumenn
Íslands Hrafnistumenn
lifðu tímamót tvenn,
þó að töf yrði á framsóknar leið.
Eftir súðbyrðings för
kom hinn seglprúði knörr,
eftir seglskipið vélknúin skeið.
En þótt tækjum sé breytt,
þá er eðlið samt eitt ¬
eins og ætlunarverkið,
er sjómannsins beið.
Hvort sem fleytan er smá
eða seglprúð að sjá
og hvort súðin er tré eða stál,
hvort sem knýr hana ár
eða reiði og rár
eða rammaukin vél yfir ál,
hvert eitt fljótandi skip
ber þó farmannsins svip.
Hann er ferjunnar andi
og hafskipsins sál.
Hvort með heimalands strönd
eða langt út í lönd
á hann leið yfir ólgandi flóð,
gegnum vöku og draum
fléttar tryggðin þann taum,
sem hann tengir við land sitt
og þjóð.
Þegar hætt reynist för,
þegar kröpp reynast kjör,
verpur karlmennskan
íslenska bjarma á hans slóð.
Örn Arnarson, 1884-1942, hét
réttu nafni Magnús Stefánsson og
bjó í Hafnarfirði.
Guðmundur hefur í gegnum tíðina gegnt ýmsum trúnaðarstörfum fyrir sjómenn. Hann sat á Alþingi fyrir Sjálfstæðisflokkinn í 16 ár, frá 1991 – 2007 en þá
snéri hann sér alfarið að uppbyggingu Hrafnistu.