Skessuhorn - 19.11.2008, Page 22

22 MIÐVIKUDAGUR 19. NÓVEMBER
Um langt
skeið hef ur
mað ur inn nýtt
sér hvers kon ar af urð ir nátt úr unn ar
til lækn inga og varn ar sjúk dóm um
og í því sam bandi er gjarn an tal­
að um lækn inga jurt ir. Plönt ur hafa
kennt okk ur margt um líf ið og vís­
inda menn hafa stöðugt auk ið þekk­
ingu sína og skiln ing á þeim virku
nátt úru efn um sem er að finna í
plönt um. Marg ar vel kunn ar lækn­
inga jurt ir finn ast hér á landi, svo
sem vall hum all, bald urs brá, burni­
rót, mar íu vönd ur, garða brúða,
eyrarós og hvít smári.
Vall hum all þótti lengi ein besta
lækn inga jurt in og var sagð ur styrkj­
andi, mýkj andi, herp andi, blóð­
hreins andi og bæta sina teygj ur og
stirð leika. Dufti rót ar inn ar þótti
gott að strá í sár og stund um var
það lagt í hol ur í tönn um. Jurta seyði
vall humals ins lin aði kvef og gigt og
trú manna var að það eyddi hrukk­
um. Bald urs brá in, stund um nefnd
Móð ur jurt, er einnig al kunn lækn­
inga jurt og var mik ið not uð gegn
kven sjúk dóm um. Í þess um jurt um
er að finna ríku legt magn virkra
lyfja efna sem kennsl hafa ver ið bor­
in á í rann sókna stof um og vit að er
að hafi ýmis á hrif á menn og dýr.
Heilsu bót með hvönn
Ein allra þekktasta lækn inga jurt
Ís lands er æti hvönn in, en hún var
um ald ir mjög eft ir sótt sem krydd­,
mat­ og lækn inga jurt. Talið er að
hún hafi ver ið með al fyrstu jurta
sem námu land eft ir að ís öld lauk.
Hvönn in þótti gagn ast þeim vel
sem voru að ná sér eft ir veik indi;
hún gaf auk ið þrek og mátt, þótti
losa slím úr önd un ar fær um og var
gjarn an not uð við melt ing ar trufl­
un um og vind gangi. Einnig þótti
hún bólgu eyð andi, græð andi og
gagn ast við krabba mein um. Fræ
æti hvann ar inn ar eru mjög ilm rík
og efni í ilmol í um fræj anna hafa
tals vert ver ið rann sök uð sem efni
gegn krabba mein um og til varn­
ar krabba meins mynd un, bæði hér
á landi og hjá National Cancer
Institu te í Banda ríkj un um. Þess
má geta að í lauf blöð um hvann ar­
inn ar hafa fund ist efni sem hindra
ný mynd un æða. Þau geta þannig
mögu lega kom ið í veg fyr ir að
krabba meins frum ur geti mynd að
æxli. Í æti hvönn inni er líka að finna
mik ið af efn um sem einnig eru til
stað ar í sítrus á vöxt um.
Rann sókn ir á líf fræði lega virk­
um efn um úr lækn inga jurt um hafa
auk ist mjög á síð ustu tíu árum. Sig­
mund ur Guð bjarna son pró fess­
or og fyrr um rekt or Há skóla Ís­
lands og Stein þór Sig urðs son líf­
efna fræð ing ur hafa m.a. rann sak­
að æti hvönn. Loka verk efni und­
ir rit aðs sem hluti af meist ara verk­
efni í lyfja fræði var unn ið und ir
hand leiðslu þeirra, og var fólg ið í
að rann saka efni í ís lensk um lækn­
inga jurt um, þ.á.m. hvönn inni og
blóm um vall humals og á hrif þeirra
á vöxt krabba meins frumna. Nið­
ur stöð urn ar sýndu að hægt var að
vinna efni úr nokkrum áð ur nefndra
lækn inga jurta, efni sem hafa á hrif á
krabba meins frum ur, veir ur, bakt er­
í ur og ó næm is kerf ið. Einnig sýndu
nið ur stöð urn ar að virkni efna úr ís­
lensk um lækn inga jurt um er meiri
en efna sem unn in eru úr sam bæri­
leg um jurt um rækt uð um í suð læg­
ari lönd um. Af urð ir æti hvann ar­
inn ar hafa ver ið þró að ar sem nátt­
úru lyf og fást hér á landi sem jurta­
veig (hvanna extrakt í vökva formi),
háls brjóst syk ur og í töflu formi.
Jurta veig in og töfl urn ar hafa reynst
mörg um á gæt lega við ein kenn­
um eins og streitu, sí þreytu, vægu
þung lyndi, gleymsku og tíð um
þvag lát um vegna góð kynja stækk­
un ar blöðru háls kirtils, svo fátt eitt
sé nefnt. Þess ber þó að geta að hafa
sam ráð við lækni ef ein hverra ein­
kenna verð ur vart, líkt þeirra sem
áður nefn ir. Af urð ir hvann ar inn ar
fást í ap ó tek um.
Har ald ur Á. Sig urðs son
Lyfja fræð ing ur, Lyf & Heilsu
Af ís lensk um lækn inga jurt umHeilsan
Helgi Guð munds son skáld og
fyrr um rit stjóri hef ur ver ið bú sett ur
á Akra nesi síð ast lið in sjö ár. Hann
og Jó hanna Leó polds dótt ir eig in­
kona hans og börn þeirra sett ust að
við Bakka tún á Akra nesi skömmu
eft ir að Helgi hafði orð ið fyr ir bit­
urri reynslu sem seint mun líða úr
minni hans. Helgi sendi á dög un­
um frá sér nýja bók, en það er bóka­
for lag ið Salka sem gef ur hana út.
Bók þessi er sú tí unda sem Helgi
skrif ar. Nefn ist hún „Til baka“ og
er sann sögu leg skáld saga. Í bók inni
nýt ir Helgi reynslu af lækna mis­
tök um sem hann sjálf ur varð fyr ir
og lá í kjöl far ið vik um sam an milli
lífs og dauða á spít ala. Þá reynslu
flétt ar hann við skáld sagna per sónu
í bók inni.
Átti að vera smá að gerð
„Ég þurfti að fara í smá að gerð
á vél inda árið 2001. Alla jafnan er
slík að gerð ekki í frá sögu fær andi
og raun ar smá vægi leg. Sjúk ling ar
sem fara í slík ar að gerð ir eru venju­
lega send ir heim eft ir einn eða tvo
daga ef allt geng ur eðli lega fyr ir
sig. Í þessu til felli vakn aði sjúk ling­
ur inn, það er að segja ég, ekki aft­
ur fyrr en eft ir margra vikna skeið.
Ég veit eig in lega ekki sjálf ur eft­
ir hversu lang an tíma því ým is legt
er og verð ur mér alltaf þoku kennt,“
hef ur Helgi frá sögn sína. Hann
hafði sest nið ur með blaða manni
á skrif stofu Skessu horns, ró leg ur
og yf ir veg að ur þrátt fyr ir að hann
geti ekki dreg ið fjöð ur yfir að hann
er plag að ur af eft ir köst um þess ara
af drifa ríku mis taka sem hann varð
fyr ir á skurð ar borð inu.
Allt á floti
„Í að gerð inni hafði lækn ir inn
sem fram kvæmdi hana gert mis tök.
Hann hafði sett tvö göt á mag ann
í mér, um leið og hann framdi vél­
inda að gerð ina, en geng ið frá eins
og vera ber eft ir slík ar að gerð ir og
saum að fyr ir án þess að taka eft­
ir nokkru ó eðli legu. Mér skilst að
þetta hafi ver ið síð asta verk hans
áður en hann ók út á flug völl og var
flog inn til Am er íku. Lækn ir inn sem
bar síð an á byrgð á að fylgj ast með
líð an minni eft ir að gerð ina sinnti
eng um á bend ing um eða við vör un­
um frá hjúkr un ar fræð ing um eða
að stoð ar lækn um sem þarna voru og
sáu að ég var fár veik ur. Sól ar hring
eft ir að gerð ina kom síð an ann ar
lækn ir á vakt og sá strax að eitt hvað
mik ið var að. Ég var um svifa laust
send ur í sneið mynda rann sókn og
beint á skurð ar borð ið í fram haldi
af því. Það var að sjálf sögðu allt á
floti inn an í mér og inn vols ið sem á
að vera í mag an um var far ið út um
allt kvið ar hol.“
Helgi gekkst und ir aðra að gerð
þar sem reynt var að hreinsa kvið­
ar holið og tjasla hon um sam an. „Ég
fór í önd un ar vél og fékk með al ann­
ars hjarta stopp með an á öllu þessu
gekk en var stuð að ur í gang aft ur.
Ég var þeg ar orð inn fár veik ur og
lengi hald ið sof andi í önd un ar vél­
inni. Seinna fór ég í tvær bráða að­
gerð ir vegna sýk ing ar í brjóst holi.
Var sam tals 55 daga á spít al an um,
lengst af milli heims og helju. Það­
an var ég síð an send ur á Reykja lund
þar sem ég dvaldi í þrjá mán uði.“
Hálf dauð ur
í nokkr ar vik ur
Helgi seg ist sitja uppi með eft ir­
stöðv ar þess ar ar rað ar mis taka og
beri þess aldrei bæt ur sem gerð ist
á spít al an um í fram haldi af þess­
ari, að því er átti að vera, litlu að­
gerð á vél inda. Í dag er hann ör yrki
en stund ar nám í sagn fræði við Há­
skóla Ís lands og skrift ir eft ir því sem
kraft arn ir leyfa. En reynsla hans af
því sem gerð ist á sjúkra hús inu sit­
ur í hon um og hana not ar hann í
hluta bók ar inn ar, þann hluta sem er
sann sögu leg ur. „Það er und ar leg og
merki leg til finn ing sem ég upp lifði
og lýs ir sér eins og að dansa á þess­
um hár fína þræði sem er milli lífs
og dauða. Manni finnst ann að slag­
ið að mað ur sé að skynja ver öld ina í
kring um sig, en hina stund ina get ur
það ekki ver ið. Verst er upp lifun in
að vera svona hálf dauð ur í nokkr ar
vik ur, skynja öðru hverju það sem
ger ist í kring um mann, en geta ekk­
ert gert; ekki hreyft sig eða tal að en
heyra ann að slag ið allt sem sagt er
á stof unni, með al ann ars um ræð­
ur um hvort mögu legt sé að halda
mann in um leng ur lif andi. Í þessu
ferli ger ist það á á kveðn um tíma­
punkti að mað ur vill frek ar deyja
en lifa.“
Bað um að vera kippt
úr sam bandi
Helgi seg ir að skömmu eft ir að
hann hafi fyrst get að gert sig skilj­
an leg an á sjúkra hús inu, hafi hann
beð ið um að slökkt yrði á tækj­
un um. Þraut irn ar voru ó bæri leg­
ar. „Ég bað reynd ar hags muna að­
ila, það er að segja kon una mína,
sem vildi reynd ar ekki verða við
bón inni,“ seg ir hann og bros ir út í
ann að af minn ing unni um það sem
hann og fjöl skyld an upp lifðu þess ar
erf iðu vik ur árið 2001. Eft ir þetta
seg ist Helgi skilja ým is legt í frétt­
um miklu bet ur en hann gerði áður.
Hann nefn ir sem dæmi frá sagn ir af
pynt ing um, eins og til dæm is þeim
sem far ið hafa fram í hin um ó mann­
úð legu her búð um við Gu ant ana­
mo fló ann. „Mað ur skil ur eft ir
þetta miklu bet ur rök þeirra sem
eru and víg ir pynt ing um og segja
að ekk ert sé að marka upp lýs ing ar
fengn ar á þann hátt við yf ir heyrsl­
ur. Pynt ing ar eru nefni lega gagns­
laus ar vegna þess að þeir sem verða
fyr ir þeim missa alla dóm greind. Á
sama hátt missti ég alla dóm greind
þarna milli lífs og dauða á sjúkra­
hús inu um margra vikna skeið.“
Skáld sagna per sóna með
vafa samt mann orð
Þessa bitru sögu úr eig in reynslu­
brunni Helga nýt ir hann sem efni­
við í hina ný út komnu bók á samt
skjöl um sem hann síð ar fékk úr
sjúkra skrám sín um af spít al an um.
„Í bók inni flétta ég inn í annarri
sögu sem hef ur sjálf stæð an sögu­
þráð en spinnst alltaf inn í lífs­
reynslu sögu mína af og til. Þetta er
spennu saga þar sem sögu per són an
er rit höf und ur sem þrá ir að verða
fræg ur fyr ir skáld skap, er að sönnu
orð inn fræg ur víða um lönd, en
ekki fyr ir skáld sög ur held ur mat­
reiðslu bæk ur. Hann er í hæsta máta
vafa sam ur karakt er, með al ann ars
grun að ur um ó lög lega vopna sölu
og ýms ar leyni þjón ust ur eru á hæl­
um hans. Mér finnst reynd ar sér­
stök á stæða til að ít reka að við kom­
andi er skáld uð per sóna. Það er lík­
lega best að segja ekki fleira, það má
ekki upp lýsa meira um efni bók ar­
inn ar,“ sagði Helgi Guð munds son
að lok um.
mm
Helgi Guð munds son nýt ir bitra reynslu í kjöl far lækna mistaka sem efni við í sann sögu lega skáld sögu:
Á milli tveggja heima um margra vikna skeið
Helgi Guð munds son með bók sína „Til baka.“
Verst er upp lifun in að vera svona
hálf dauð ur í nokkr ar vik ur, skynja öðru
hverju það sem ger ist í kring um mann, en
geta ekk ert gert; ekki hreyft sig eða tal að en
heyra ann að slag ið allt sem sagt er á stof unni,
með al ann ars um ræð ur um hvort mögu legt
sé að halda mann in um leng ur lif andi. Í þessu
ferli ger ist það á á kveðn um tíma punkti að
mað ur vill frek ar deyja en lifa.“