Skessuhorn - 23.02.2011, Blaðsíða 27

27MIÐVIKUDAGUR 23. FEBRÚAR
Pennagrein
Pennagrein
Fram leiðslu geta
ál vers ins á Grund­
ar tanga hef ur fimm­
fald ast og fram leiðslu geta járn­
blendi verk smiðj unn ar tvö fald ast á
árs grund velli síð an verk smiðj urn­
ar tóku til starfa. Við mið um los­
un meng andi efna eru rúm. Ál ver ið
hef ur til dæm is leyfi til að sleppa út
í and rúms loft ið 150 tonn um af flú­
ori og 6.300 tonn um af brenni stein­
s t ví oxíði ár lega, sam kvæmt starfs­
leyfi. Af hálfu Faxa flóa hafna stend­
ur til að bæta við meng andi iðn aði
á Grund ar tanga. Far ið hef ur ver­
ið fram á breyt ing ar á að al skipu lagi
vegna þess.
Dreg ið úr rann sókn um
Frá upp hafi hafa iðju ver in á
Grund ar tanga sjálf hald ið utan um
rann sókn ir á meng un vegna starf­
semi sinn ar. Gerð var svoköll uð
um hverf is vökt un ar á ætl un. Í henni
er lýst hvaða þætti á að rann saka,
hvern ig, hversu oft og hvaða að il ar
muni sjá um sýna töku og úr vinnslu.
Gild is tími síð ustu vökt un ar á ætl un ar
er runn inn út. Til laga að nýrri vökt­
un ar á ætl un hef ur ver ið lögð fram,
en hún ein kenn ist mjög af vilja til að
draga úr vökt un og það er ætl un for­
svars manna iðju ver anna að fella al­
veg nið ur suma vökt un ar þætti.
Um hverf is stofn un er op in ber eft­
ir lits að ili með starf semi iðju ver anna
á Grund ar tanga og um hverf is vökt­
un ar á ætl un þarf sam þykki henn ar
til að öðl ast gildi. Um hverf is stofn­
un hef ur boð ið Um hverf is vakt inni
við Hval fjörð að vera um sagn ar að ili
um til lög ur iðju ver anna. Vissu lega
er það skref í rétta átt og traust ið ber
að þakka. Stjórn Um hverf is vakt ar­
inn ar hef ur sent Um hverf is stofn un
at huga semd ir sín ar. Á stæða er til að
fara nokkrum orð um um þær.
Sjálfs vökt un
Stjórn Um hverf is vakt ar inn ar
legg ur ein dreg ið til að á byrgð á um­
hverf is vökt un verði tek in úr hönd­
um for svars manna stór iðju ver anna.
Það hlýt ur að telj ast ó eðli legt að fyr­
ir tæki (í þessu til felli meng un ar vald­
ur) hafi eft ir lit með sjálfu sér. Sjálf­
sagt er að fela eft ir lit ið ó háðri op­
in berri stofn un. Sýnt er að sum­
ar rann sókn ir hafa ekki ver ið gerð­
ar sem skyldi og nið ur stöð ur rann­
sókna eru ó að gengi leg ar. Ein ung­
is tvær skýrsl ur eru að gengi leg ar al­
menn ingi þ.e. fyr ir árin 2007 og
2008. End ur skoða þarf vökt un með
fárra ára milli bili. Til laga for svars­
manna iðju ver anna er að næsta vökt­
un ar á ætl un gildi fram til 2020. Það
er ekki á sætt an legt.
Gegn sæi upp lýs inga
All ar skýrsl ur eiga að vera að­
gengi leg ar og læsi leg ar. Fólk á að
geta skoð að nið ur stöð ur um hverf­
is rann sókna með auð veld um hætti.
Hing að til hef ur ver ið mis brest ur á
því. Að hald er ekki hægt að veita fyr­
ir tækj um nema upp lýs ing ar liggi fyr­
ir um stöðu mála.
Í skýrsl um iðju ver anna hafa nið­
ur stöð ur gjarn an ver ið birt ar í með­
al töl um. Far ið er fram á að nið ur­
stöð ur ein stakra mæl inga verði birt­
ar eft ir því sem kost ur er vegna þess
að með al töl gefa ekki alltaf rétta
mynd af stöðu mála. Um hverf inu
get ur staf að hætta af los un meng­
andi efna sem á sér stað í „skot um“
(„slepp ing um“) þó með al töl sam an­
lagðra nið ur staðna séu inn an við­
mið un ar marka í starfs leyf um.
Nauð syn leg ar um bæt ur
Gerð er sú krafa að vökt un um­
hverf is ins verði sinnt mark viss­
ar. Taka þarf mið af nýj ustu rann­
sókn um þeg ar met in eru þol mörk
og hættu mörk allra mæli þátta um­
hverf is vökt un ar inn ar. Til lög ur for­
svars manna iðju ver anna miða að því
að draga úr mæl ing um á ferskvatni
og sleppa vökt un á heyi, jarð vegi og
fleiri þátt um. Því er harð lega mót­
mælt. Hey þarf að rann saka ár lega.
Ljóst er að rann sókn ir á jarð vegi hafa
ver ið mjög stopular fram til þessa og
hef ur ein ung is ver ið mælt sýru stig
hans. Eng ar for send ur eru fyr ir því
að leggja nið ur vökt un á jarð vegi.
Far ið er fram á að hann verði rann­
sak að ur með til liti til flú ors, brenni­
stein s t ví oxíðs, þung málma og dí­
oxíns og vökt un ar stöð um fjölg að.
Einn mik il væg asti mæli þátt ur­
inn varð ar gæði lofts. Þau þarf að
mæla þannig að ljóst sé hvert raun­
veru legt á stand þeirra er í byggð­
um í ná grenni Grund ar tanga. Í ljósi
ríkj andi vind átta á svæð inu er mik­
il vægt að stöð in í Stekkj ar ási verði
not uð á fram, en hana vilja for svars­
menn iðju ver anna leggja nið ur. Auk
þess verði kom ið fyr ir loft gæða mæli­
tæki vest an við Grund ar tanga og við
Mela hverfi. Stöð ina við Háls nes/
Hvamms vík þarf að færa vest ar og
nota hana sam fellt. Sí rita á loft gæð­
um þarf að tengja inn á vef síð ur nær­
liggj andi sveit ar fé laga.
Ó nóg ar
gróð ur rann sókn ir
Stefnt er að því að fjölga sýna töku­
stöð um gróð urs um tvo. Það er vissu­
lega til bóta en að ferð um við sýna­
tök una þarf að breyta. Í rann sókn um
á grasi er mik il vægt að rót plantna sé
einnig rann sök uð, þar sem grös geta
safn að flú ori og öðr um hættu leg um
efn um í ræt ur og efn in þannig borist
í munn og maga gras bíta. Með nið­
ur stöð um rann sókna á gróð ur sýn um
skal, auk dag setn ing ar sýna tök unn­
ar, geta veð ur fars sýna töku dag inn og
vik una á und an.
Svo virð ist sem rann sókn ir á flú­
ori í mosa hafi ekki ver ið gerð ar þó
það hafi ver ið á á ætl un. Hvað flétt­
ur varð ar hafa ver ið skoð uð hlut föll
þekja á klöpp um og þekju breyt ing­
ar at hug að ar en sýni til flú or grein­
ing ar að eins tek in á ör fá um stöð um.
Sýni úr flétt um í Stekkj ar ási í júní
2006 sýndu mjög hátt flú or en hafa
ber í huga að mæl ing in var gerð fyr­
ir meng un ar slys ið sem varð í á gúst
það ár. Sýni tek in árið 2006 sýndu
ríf lega þrefalt meira magn flú ors en
árið 2003. Eng in mæl ing var gerð á
þess um þætti árið 2009. Flétt ur sýna
mjög vel á stand loft gæða og því er
mik il vægt að sinna þess um þætti vel.
Á byrgð land eig enda
Sveit ar fé lög in Hval fjarð ar sveit
og Kjós ar hrepp ur eru land bún að ar­
hér uð. Þann 1. mars 2010 var land­
bún að ar lög gjöf Evr ópu sam bands ins
breytt þannig að bænd ur eru nú tald­
ir til fóð ur fram leið enda. Fóð ur fram­
leið andi er sá sem fram leið ir fóð ur
til að fram leiða af urð ir sem fara svo
beint inn í fæðu keðj una t.d. mjólk
eða kjöt. Sam kvæmt nýju lög un um
er slík ur fóð ur fram leið andi al ger lega
á byrg ur fyr ir holl ustu og hrein leika
sinna af urða. Verði meng un í af urð­
um rak in til Hval fjarð ar er við kom­
andi bóndi á byrg ur. Það ligg ur þess
vegna í aug um uppi að góð um hverf­
is vökt un er gríð ar legt hags muna mál
fyr ir bænd ur og neyt end ur og eng an
af slátt hægt að veita á töku hey sýna,
jarð vegs sýna og ferskvatns sýna.
Heilsa bú fjár
Fram til þessa hafa bein sýni úr
sauð fé ver ið rann sök uð með til liti
til flú ors en það er ekki nóg. Kom ið
hef ur í ljós mik ið magn flú ors í ein­
stök um mæl ing um á hross um. Ít rek­
uð um ósk um um skipu leg ar rann­
sókn ir á bein sýn um úr hross um hef­
ur ekki ver ið sinnt. Þetta þarf auð­
vit að að lag færa því ekki er hægt
að heim færa upp lýs ing ar um sauð­
fé á hross þar sem um ólík dýr er að
ræða. Hross hafa lengri lífald ur. Þau
eru eink um not uð til reið ar og því
gríð ar lega mik il vægt að bein þeirra
haldi styrk leika sín um.
Tryggja þarf bú fjár eig end um
gegn sætt ferli rann sókna ef sterk ur
grun ur leik ur á að dýr in bíði tjón á
heilsu vegna meng un ar á lags. Hér er
bæði um dýra vernd un ar mál að ræða
og ör ygg is mál varð andi mat væla­
fram leiðslu.
Ann að
Meng un af völd um há vaða og
mik ill ar lýs ing ar frá Grund ar tanga
er orð in vanda mál í þeirri stærð­
argráðu að ekki verð ur við unað.
Leita þarf leiða til að stemma stigu
við henni.
Of an greind dæmi sýna að grund­
völl ur fyr ir því að fella nið ur vökt un
að ein hverju leyti eða slaka á henni
er ekki fyr ir hendi. Miklu frem­
ur þarf að efla hana. Hér hef ur ver­
ið stikl að á stóru. Um fleiri þætti var
fjall að í at huga semd um til Um hverf­
is stofn un ar.
Við bragðs á ætl un
Stjórn Um hverf is vakt ar inn ar vill
að lok um vekja at hygli á nauð syn
fyr ir byggj andi að gerða ef meng un­
ar slys verð ur í iðju ver un um og legg­
ur til að hönn uð verði við bragðs á­
ætl un fyr ir íbúa í ná grenni Grund­
ar tanga. Far ið verði yfir við bragðs­
á ætl un ina að minnsta kosti tvisvar á
ári til að sann reyna gildi henn ar. Að­
ferð in sjálf þarf ekki að vera flók in.
Hún get ur falist í út hringi kerfi þar
sem haft er sam band við a.m.k. einn
ein stak ling á hverju byggðu bóli í
ná grenni iðju ver anna ef hreinsi­
virki bregð ast eða ann að ó vænt ber
að hönd um er stefnt get ur heilsu
manna og dýra í voða. Minnt er á
meng un ar slys í ál ver inu í á gúst 2006
í þessu sam bandi, en þá liðu marg ir
mán uð ir áður en heima menn fengu
ein hverj ar upp lýs ing ar um það. Við­
vör un hefði átt að senda út strax og
bil un in varð og rann saka á hrif slyss­
ins eins fljótt og auð ið varð.
Á vinn ing ur fyr ir alla
Þess er vænst að tek ið verði til­
lit til at huga semda Um hverf is vakt­
ar inn ar við Hval fjörð við til lögu að
vökt un ar á ætl un vegna iðju ver anna á
Grund ar tanga. Leið ar ljós við loka­
frá gang henn ar hlýt ur öðru frem­
ur að vera það að standa stað fast lega
vörð um nátt úru og um hverfi Hval­
fjarð ar. Þannig fái nátt úra og um­
hverfi ætíð að njóta vafans þeg ar upp
koma á lita mál varð andi vökt un ein­
stakra þátta. Einnig er þess vænst að
þeir sem koma að loka frá gangi vökt­
un ar á ætl un ar inn ar hafi ríku lega í
huga að öfl ug um hverf is vökt un veit­
ir þeim sem búa í grennd við iðju­
ver in auk ið ör yggi, ger ir svæð ið á lit­
legra til bú setu og stuðl ar að fjöl­
breytt ara at vinnu lífi.
F.h. stjórn ar Um hverf is vakt ar inn ar
við Hval fjörð
Ragn heið ur Þor gríms dótt ir
Suð vest ur skatt ur inn
Á ætl an ir stjórn valda um gjald­
töku fyr ir akst ur til og frá höf uð­
borg inni til að greiða fyr ir m.a.
tvö föld un Suð ur lands veg ar verða
að telj ast í það minnsta illa fyr ir­
hug uð og í versta falli brot á mann­
rétt ind um. Ég segi mann rétt inda­
brot, því þarna er ekki bara ver ið
að skatt leggja sér stak lega á kveð inn
hóp lands manna, held ur er líka ver­
ið að gera í bú um sem búa á Vest­
ur landi, Suð ur nesj um og Suð ur­
landi og sækja vinnu á höf uð borg­
ar svæð inu (líkt og ég geri) erf ið ara
fyr ir vik ið að afla sér lífs við ur vær is.
Í það minnsta er þetta illa í hug uð
for sjár hyggja, en mér þyk ir þetta
lykta illa af vald níðslu.
Nú ver andi stjórn völd bera fyr ir
sig að ekki sé hægt að ráð ast í nein­
ar fram kvæmd ir að svo stöddu sök­
um skorts á fjár magni og því verði
að koma til gjald töku. Hins veg ar
virð ast þau ekki hafa mik inn á huga
á því að líta á þetta frá hreinu og
beinu ör ygg is sjón ar miði, nokk­
uð sem að þeim bæri skylda til að
gera sem kjörn um full trú um okk­
ar. Efna hags leg ur á vinn ing ur og
sparn að ur í sam fé lags leg um kostn­
aði við bætt ari sam göngu mann virki
þarf ekki einu sinni að rök ræða
og ætti að vera öll um ljós. Að eig­
in sögn rík is stjórn ar inn ar er um að
ræða „hóf legt“ gjald fyr ir stofnæð­
ar til og frá höf uð borg ar svæð inu til
að standa straum af þess um fram­
kvæmd um, en í raun að því er virð­
ist gegnd ar lausri ó ráðs íu í rík is fjár­
mál um.
Bein ar tekj ur sem rík is sjóð ur inn­
heimt ir af bif reiða eig end um nema
á þessu ári 29,5 millj örð um. Ofan á
það bæt ast svo tekj ur af virð is auka­
skatti af elds neyti sem að var lega
má á ætla sem 10 millj arða. Rekst­
ur Vega gerð inn ar er hins veg ar rétt
um helm ing ur og þá með fram­
kvæmd um. Hvert „ hverfa“ u.þ.b.
20 millj arð ar?
Hérna eru
nokk ur dæmi:
Rekst ur ut an rík is ráðu neyt is
er um 10 millj arð ar á ári, þ.a. 2,6
millj arð ar í sendi ráð. Er þörf fyr­
ir rekst ur sendi ráða á t.d. Norð ur­
lönd um yfir höf uð í svo tækni vædd­
um nú tíma heimi?
Um hverf is ráðu neyt ið (6,8 millj­
arð ar) er u.þ.b. tvisvar sinn um dýr­
ara í rekstri en við skipta­ og efna­
hags ráðu neyt ið (3,3 millj arð­
ar). Eng in furða þótt að banka­
kerf ið hafi far ið hrað ferð fram af
hengiflugi og sett allt á haus inn.
Vaxta gjöld rík is sjóðs á næsta ári eru
um 73 millj arð ar, sem að ekki bara
er mik ið, held ur líka í ljósi þess að
vaxta kjör á heims vísu eru þau bestu
í ára tugi (í USA 0,25%). Við lest­
ur fjár lag anna kem ur í ljós margt
stórfurðu legt, en þessi dæmi dró ég
fram á inn an við 5 mín út um.
Kross ferð Krist jáns Möll ers og
stuðn ing ur Ög mund ar Jón as son ar
við þessa fásinnu hug mynd er með
ein dæm um. Sem dæmi tók Krist­
ján sig til við að gera lít ið úr und­
ir skrift um næst um 50 þús und ein­
stak linga sem mót mældu þessu.
Ekki fer mik ið fyr ir efn is leg um
rök um að bera hjá Ög mundi held­
ur þeg ar að hann tók við þess um
und ir skrift um. Arð semi tvö föld­
un ar Suð ur lands veg ar er ó um deild,
sbr. arð sem in sem náð ist við að tvö­
falda Reykja nes braut. Að al lega þó í
al geru stoppi banaslysa og hreint
ó trú legri fækk un al var legra slysa.
Til að setja í sam hengi arð sem ina,
þá eru Héð ins fjarð ar göng 15 sinn­
um dýr ari fjár fest ing en Suð ur­
lands veg ur!
Með gjald tök unni er ver ið að
senda í bú um þeirra byggða svæða
sem eru ná lægt borg inni þau skila­
boð að fólk er ekki vel kom ið að
sækja vinnu til höf uð borg ar inn­
ar nema að greiða sér tæk an „suð­
vest ur skatt“ í formi veggjalda. Ég
tel það vera borg ara lega skyldu
allra þeirra sem búa utan höf uð­
borg ar svæð is ins að ekki bara mót­
mæla þessu, held ur leggja þrýst ing
á sveita stjórn ar menn/ bæj ar full­
trúa, sem og þing menn og ­kon ur
um að hverfa frá þess um mann rétt­
inda brot um.
Face book: „Vega toll ar ­ Nei
takk“
Árni Jóns son.
Stönd um vörð um um hverfi okk ar