Skessuhorn - 18.07.2012, Qupperneq 10

10 MIÐVIKUDAGUR 18. JÚLÍ
Skessu horn greindi frá því í síð ustu
viku að Byggða ráð Borg ar byggð­
ar hefði á kveð ið að láta gera út­
tekt á sam fé lags leg um á hrif um
stang veiða í hér aði. Það var Geir­
laug Jó hanns dótt ir sem lagði fram
til lög una sem var sam þykkt sam­
hljóða í ráð inu. Seg ir í fund ar gerð
Byggða ráðs að með al mark miða
út tekt ar inn ar sé að kanna van nýtt
sókn ar færi í tengsl um við veið arn­
ar svo sem með þjón ustu við veiði­
menn, hve stór hluti starfa í bein­
um tengsl um við stang veiði er
unn in af í bú um sveit ar fé lags ins og
hver hlut deild að fanga og þjón­
ustu, sem stang veið arn ar krefj ast,
er keypt ur inn an hér aðs. Ekki er
að á stæðu lausu sem Borg ar byggð
ósk ar eft ir að gerð sé at hug un sem
þessi, en á ætl að efna hags legt virði
lax veið anna í sveit ar fé lag inu fyr­
ir þjóð ar bú ið, bein, ó bein og af­
leidd, er um 3,2 millj arð ur króna
sam kvæmt rann sókn Önnu Stein­
sen, við skipta fræð ings. Skessu­
horn skoð aði mál ið bet ur.
Vant aði raunsanna
sam an tekt
Á stæða þess að sveit ar stjórn end­
ur í Borg ar byggð á kveða nú að
gera at hug un á þess um mála flokki
eru nið ur stöð ur BA loka verk efn is
Önnu Stein sen í við skipta fræði frá
Há skól an um á Bif röst, sem hún
vann á síð asta ári. Verk efni Önnu
heit ir „Lax veiði hlunn indi í Borg­
ar byggð“ og var mark mið þess að
kanna um fang og á hrif lax veiða í
sveit ar fé lag inu. Anna sagði í sam­
tali við Skessu horn að hug mynd
henn ar að loka verk efn inu hafi
orð ið til í sam töl um við eig in mann
sinn, Sig urð Má Ein ars son fiski­
fræð ing hjá Veiði mála stofn un á
Vest ur landi. Nefndi Anna að Sig­
urð ur hafi oft rætt um hvað stang­
veið arn ar væru í raun van met­
in grein og í bú ar Borg ar byggð ar
gerðu sér ekki grein fyr ir um fangi
þeirra og efna hags leg um á hrif um
í sam fé lag inu. Anna sagði erfitt að
halda fram mik il vægi stanga veiða
fyr ir hér að ið án nokk urra gagna
sem gefi raunsanna vís bend ingu
um um fang og virði stang veið­
anna og þannig hjálp að til í um­
ræðu um mál efn ið í sam fé lag inu.
Þetta vakti því á huga henn ar á
að kanna um fang stang veið anna í
loka verk efni sínu.
Fyr ir tæk ið Saga Med ica hef ur
feng ið stað fest ingu vís inda rann­
sókn ar á virkni nátt úru vör unn­
ar Saga Pro sem fyr ir tæk ið hef­
ur þró að og fram leitt síð an 2005.
Saga Pro er unn in úr ís lenskri æti­
hvönn og þyk ir vin sælt með al
þeirra sem glíma við tíð næt ur­
þvag lát sem valda trufl un á næt ur­
svefni. Vanda mál ið er sér stak lega
al gengt með al karl manna með
stækk að an blöðru háls kirtil og hjá
fólki með of virka blöðru. Virkni
nátt úru vör unn ar felst eink um í
því að auka blöðru rýmd sem
dreg ur úr lík um
á næt ur­
þvag lát i .
Vís inda­
r a n n ­
s ó k n ­
in um­
rædda birt­
ist í rit rýnda
l æ k n a t í m a r i t ­
inu Scand in av i an
Jo urnal of Urology
and Nephrology og
er birt ing in ein og sér mik il við­
ur kenn ing fyr ir Saga Pro. Stað­
fest ing rann sókn ar inn ar felst í því
að í hópi þeirra þátt tak enda rann­
sókn ar inn ar sem glíma við minnk­
aða blöðru rýmd eða of virka þvag­
blöðru hef ur Saga Pro mark tæk
á hrif á tíðni þvag láta. Þess ar nið­
stöð ur stað festa virkni nátt úru­
vör unn ar. Rann sókn in er auk þess
fyrsta klíníska rann sókn in sem
fram kvæmd er á ís lenskri nátt úru­
vöru og fæst birt í rit rýndu lækna­
tíma riti. Um nokkurn á fanga er
því að ræða í hag nýt ingu á ís lensk­
um jurt um sem fyr ir tæk ið Saga­
Med ica sér hæf ir sig í.
Fyr ir tæk ið Saga Med ica sem
fram leið ir Saga Pro á
ræt ur sín ar að rekja
til Akra ness auk
þess sem bein
tengsl eru
við bæ inn
í dag.
Stofn­
e n d ­
ur og
f r u m ­
kvöðl ar fyr­
ir tæk is ins, þeir dr.
Sig mund ur Guð bjarna son
og Þrá inn Þor valds son, er báð­
ir Skaga menn að upp runa og þá
rek ur Saga Med ica litla starfs stöð
í bæn um. Fyr ir tæk ið var stofn­
að árið 2000 og hjá því starfa tíu
manns í dag. hlh
Frétta skýr ing um rit gerð Önnu Stein sen um á hrif lax veiða í Borg ar byggð
Lax veiði auð lind ina má nýta bet ur
Virkni Saga Pro stað fest
af vís inda rann sókn
Grein in er verð mæt
Rann sókn Önnu leiddi í ljós að
um tals verð ir fjár mun ir verða til í
tengsl um við stang veið ar í Borg ar­
byggð. Hún leit aði fanga víða með­
al ann ars í árs reikn ing um og arð­
skrám veiði fé lag anna og skýrsl um
Veiði mála stofn unn ar um lax veiði. Í
rann sókn inni tók hún fyr ir rekstr­
ar ár ið 2009. Nið ur stöð ur gefa til
kynna að heild ar tekj ur veiði fé lag­
anna í Borg ar byggð, eign ar halds­
fé laga ánna, námu 407 millj ón­
um króna árið 2009. Þar af voru
hrein ar veiði tekj ur vegna lax veið­
inn ar rúm ar 392 millj ón ir króna.
Heild ar gjöld fé lag anna námu um
130 millj ón um króna. Sér hvert ár
greiða veiði fé lög in út arð til eig­
enda lax veiði hlunn inda sam kvæmt
arð skrá þar sem hlut ur hvers eig­
anda er reikn að ur út sam kvæmt
fyr ir fram á kveðn um regl um. Sam­
kvæmt upp lýs ing um úr árs reikn­
ing um voru arð greiðsl ur til eig enda
lax veiði hlunn inda í Borg ar byggð
árið 2009 lið lega 287 millj ón ir. Í
þessu sam hengi er rétt að benda á
að fast eigna mat lax veiði hlunn inda
í Borg ar byggð árið 2009 var 1.753
millj ón ir króna. Heild ararð greiðsl­
ur voru því um 16,35% af fast­
eigna mati. Tek ið skal fram að hlut­
fall arðs af fast eigna mati var breyti­
legt eft ir lax veiðiám. Til dæm is var
lægsta áin rétt und ir 10% með an sú
hæsta var yfir 40%. Flest ar ár voru
þó yfir 10%. Sam an tekt in gef ur því
sterk lega til kynna að árn ar skili
eig end um sín um drjúg um arði.
Eign ar haldi lax veiði-
hlunn inda hef ur breyst
Sam kvæmt rann sókn inni virð ist
ým is legt benda til þess að með ár­
un um hafi auk inn hluti arð greiðslna
af lax veiði auð lind inni í Borg ar­
byggð runn ið til að ila utan hér aðs­
ins. Stað reynd in er sú að eign ar­
hald á jörð um með lax veiði hlunn­
indi hef ur ver ið að fær ast til eig­
enda sem búa utan sveit ar fé lags ins.
Um 60% af öll um arð greiðsl um
árs ins 2009 voru greidd ar til íbúa
með lög heim ili í Borg ar byggð en
til sam an burð ar þá var þetta hlut fall
73% árið 1990. Þannig fóru 27% af
arð greiðsl um til íbúa með lög heim­
ili utan Borg ar byggð ar árið 1990
en árið 2009 var hlut fall ið kom ið í
40%. Til að glöggva sig á tölu legu
sam hengi þess ara út reikn inga gaf
Anna sér þá for sendu að fast eigna­
mat lax veiði hlunn inda ein stakra
jarða hefði ekki breyst á þess um
20 árum. Nið ur stað an leiddi í ljós
að sú rúm lega 13% aukn ing eign­
ar halds íbúa utan Borg ar byggð ar
á lax veiði hlunn ind um sé í krón um
talið eigna til færsla sem nemi um
241 millj ón króna. Hvort sem tal an
er ná kvæm eða ekki, bend ir rann­
sókn in til þess að minnk andi hluti
arðs af auð lind inni sit ur eft ir hér­
að inu. Vís bend ing þessi kall ar fram
þá á leitnu spurn ingu hvort arð ur
sem greidd ur er eig anda með lög­
heim ili í Borg ar byggð nýt ist efna­
hagi hér aðs ins bet ur en hjá eig anda
sem býr utan þess. Um það skal
þó ekki full yrt. Glögg lega má hins
veg ar sjá að aukn ar lík ur eru á að
heima mað ur inn sæki t.d. þjón ustu
og að föng í nærum hverf inu vegna
land fræði legr ar stað setn ing ar sinn­
ar. Skoð un á þessu at riði líkt og
öðr um verða vænt an lega tek in fyr­
ir í könn un Byggða ráðs, sem lík lega
verð ur unn in af starfs fólki Sam taka
sveit ar fé laga á Vest ur landi.
Í bú ar geta nýtt
auð lind ina bet ur
Anna seg ir að með því að átta sig
bet ur á um fangi og á hrif um lax­
veiði ánna í Borg ar byggð séu ráða­
menn og í bú ar í sveit ar fé lag inu
bet ur í stakk bún ir til að finna leið­
ir til að efla hlut heima manna í at­
vinnu grein inni og koma auga á
ó nýtt tæki færi í þjón ustu við veiði­
menn ina. Lax veiði menn veiða ekki
bara lax. Þeir þurfa á ým is kon ar
þjón ustu að halda sem get ur ver ið
mis mun andi eft ir þörf um hvers og
eins. Veiði fé lög in eiga veiði hús sem
mörg hver jafn ast á við góð hót el
og eru þau oft leigð verk tök um til
rekstr ar yfir veiði tíma bil ið. Sum ar
lax veiði ár eru einnig með leið sögu­
menn sem að stoða lax veiði menn­
ina við árn ar. Mögu lega væru sókn­
ar færi fyr ir íbúa hér aðs ins í þjón­
ustu við veiði menn ina, en þau gætu
einnig leg ið í að nýta bet ur ó beinu
á hrif in. Sum ir veiði menn koma
ein ung is til að veiða lax og njóta
úti ver unn ar við árn ar, en hugs an­
lega dvelja aðr ir leng ur í hér að inu
og nýta þá þjón ustu sem er þar fyr­
ir hendi.
Ekki má skilja þess ar hug leið­
ing ar sem svo að í bú ar hafi sof ið á
verð in um gagn vart tæki fær um sem
fel ast í lax veiði hlunn ind um á liðn­
um árum og ár tug um. Vit að er að
marg ir í bú ar Borg ar byggð ar vinna
við ým is kon ar þjón ustu sem teng­
ist lax veið un um. Ein hverj ir vinna í
veiði hús un um, aðr ir sem leið sögu­
menn og iðn að ar menn koma að
við haldi og við gerð um fyr ir veiði­
fé lög in og rekstr ar að ila veiði hús­
anna. Bet ur má þó ef duga skal í
þessu eins og öðru og verð ur því
fróð legt að sjá hvað fram tíð in ber í
skauti sér í þess um efn um. hlh
Veiði mað ur land ar laxi.
Anna Stein sen.