Tímarit Máls og menningar - 01.04.1976, Qupperneq 29

Halldór Laxness
Fáeinar athuganir
um „kristinréttarákvæði elstuíC
Gaman væri að eiga alþíngistíðindi frá þeim degi þegar Þorgeir ljós-
vetníngagoði sálufélagi Einars þeræíngs, eða var þetta máski sami maður,
vaknaði einn morgun á Þíngvöllum við það að hann hafði orðið kaþólskur
í höfðinu meðan hann svaf. Þó væri enn fróðlegra að hafa skýrslur í hönd-
um um mannlíf í landinu næsta tímabil þaráeftir, þau 120 ár sem líða frá
kristnitöku uns bók er fyrst samin á Islandi svo menn viti; en í þeirri bók
voru saman tekin munnleg lög landsins, sem þá höfðu verið í gildi allar
götur síðan 930; bókin Hafliðaskrá. Reyndar telja margir að viðbót sú
sem sett var við munnleg lög 1097, tíundarlög kend við Gissur biskup,
hljóti að hafa verið skrifuð upp, með því skattalög séu lítt hugsanleg í
munnlegu formi. Ulfljótslög höfðu semsé staðið í gildi hér tíu árum fátt í
tvær aldir þegar þau voru skráð á bók, þaraf tæp 120 ár undir merki
krossins; og skilst manni að aungu hafi verið breytt til muna í þessum
utanbókarlærdómi frá því árið 930, nema skift um upphafsorð laganna
kristnitökuárið, að viðbætmm nokkrum kirkjulegum bráðabirgðaákvæðum
sem lítið fer fyrir í frásögnum, enda ekki verið mikill gaumur gefinn,
og mun verða drepið á hér. I tiltölulega úngum textum þar sem fróð-
leiksmolum úr eldri bókum glötuðum virðist haldið til haga, td Þórðar-
bók frá sautjándu öld og tínir úr hinu forna landnámuriti Styrmis, þar
eru höfð eftir upphafsorð Ulfljótslaga, þau orð sem árið þúsund* urðu
að víkja fyrir skipun um að „allir menn skyldu kristnir vesa og skírn
taka“. Orðin eru ögn afbrigðilega tilfærð í ólíkum bókum, en inntak
þeirra er einlægt það fyrirmæli sem beint var til farmanna og híngað
sigldu, að taka ofan gapandi drekahöfuð og gínandi trjónur á skipum
sínum þegar þeir nálguðust land, svo að landvættir Islands fældust ekki.
Ekki er sagt hverjar þessar vættir voru, en það voru amk hvorki þeir
* Þegar hér er ritað „þúsund“ í textanum (um kristnitökuárið) er fylgt gamalli
málvenju, þó tímatalsrannsóknir hafi sýnt að kristnitakan fór fram árið 999.
19