Dagblaðið Vísir - DV - 20.10.2009, Blaðsíða 21

Smáauglýsingar
þjónustuauglýsingar
fókus 20. október 2009 þriðjudagur 21
á þ r i ð j u d e g i
laddi skákar sveppa
Nýjasta íslenska myndin í bíó, Jóhannes, ruddi Sveppa og félögum úr
toppsætinu á listanum yfir vinsælustu myndirnar í íslenskum kvik-
myndahúsum um liðna helgi. 6635 manns sáu þar Ladda í sínu fyrsta
titilhlutverki en eins og sagt hefur verið frá var myndin gerð af litlum
efnum. Algjör Sveppi og leitin að Villa hafði verið á toppnum síðustu
þrjár vikurnar en yfir 26 þúsund manns hafa nú barið hana augum.
aukatónleikar
með bíóperlum
Uppselt er á tónleika Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar á fimmtudaginn þar
sem flutt verður kvikmyndatónlist
eftir John Williams. Ánægjulegt er
því að geta sagt frá því að aukatón-
leikum hefur verið bætt við á föstu-
daginn, 23. október. Allir helstu
gullmolar Williams verða þar fluttir,
meðal annars tónlist úr Stjörnu-
stríði, Superman, E.T., Harry Potter
og Indiana Jones: Raiders of the Lost
Ark. Williams hefur verið tilnefndur
til 45 óskarsverðlauna sem eru fleiri
tilnefningar en nokkur annar hefur
hlotið, að Walt Disney undanskild-
um. Nánar á sinfonia.is.
Útrásarvíking-
ur sem kannski
drap mömmu
Ný bók Mikaels Torfasonar, Vor-
menn Íslands, er væntanleg í
búðir næsta laugardag. Þetta er
fyrsta bók Mikaels í sjö ár. Í bók-
inni segir frá gjaldþrota útrásar-
víkingi að nafni Birgir Thorlacius.
Hann er fráskilinn og meðvirk-
ur Al-Anon félagi auk þess sem
Birgir rannsakar sviplegt andlát
móður sinnar. Og samkvæmt
kynningartexta frá Sögum útgáfu
sem gefa bókina út er mögu-
legt að Birgir hafi sjálfur drepið
móður sína. Sjálfur sé hann ekki
viss. Þetta er fimmta bók Mika-
els en skáldsaga hans Heimsins
heimskasti pabbi var tilnefnd til
Bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs árið 2002.
Nýjasta bók Jóns Kalmans Stefánsson-
ar, Harmur englanna, er bakslag á höf-
undarferli hans. Í síðustu tveimur bók-
um sínum hafði Jón náð að gera betur
en í bókinni á undan.
Fram að bókinni Sumarljós og svo
kemur nóttin, sem kom út árið 2005,
höfðu skáldsögur Jóns verið nokkuð
tætingslegar, ekki nægilega vel úthugs-
aðar og heildstæðar; inn á milli komu
sprettir þar sem hann sýndi afbragðs-
góða takta, en sem heildstæð verk eru
þær ekki upp á mjög marga fiska þeg-
ar maður les þær í dag. Jón var mjög
leitandi höfundur fram að Sumarljósi,
hann leitaði að sinni rödd og sínum
stíl. Með þeirri bók kvað svo við nýjan
tón hjá honum: Bókin var þéttari og
vandaðri en fyrri bækur hans sem voru
fremur atrennur að skáldsögum.
Himnaríki hápunktur
Jón náði að gera enn betur í sinni
næstu bók, Himnaríki og helvíti, sem
kom út tveimur árum síðar. Í þeirri bók
gekk Jón enn lengra í áttina frá fyrri
bókum sínum og bjó til mjög þéttofna
og vandaða skáldsögu sem var þaul-
hugsuð frá upphafi til enda.
Lesandinn fann hversu mikla
vinnu Jón hafði lagt í bókina: Textinn
var oft á tíðum rammur, svo þéttur að
unun var að lesa hana. Lýsingar Jóns
á sjóferð aðalsöguhetjanna tveggja og
hvernig bókin byggðist upp í kring-
um einn áhrifamikinn meginatburð,
dauða annarrar þeirra í fárviðri úti á
rúmsjó á opnum árabáti, minntu mig
á uppbygginguna í nóvellu Ians McEw-
an On Chesil Beach þar sem helsti at-
burður bókarinnar er brúðkaupsnótt
aðalsöguhetjanna tveggja sem endar
með ósköpum: Bráðasáðláti á hreina
og siðprúða mey. Í báðum tilfellum
var lykilorð gæða bókanna meðal ann-
ars uppbyggingin og vandlega hugsuð
framvinda.
Sjálfum finnst mér Himnaríki Jóns
Kalmans, þegar ég horfi á þær íslensku
skáldsögur sem gefnar hafa verið út á
síðustu 20 árum, vera það eftirminni-
legasta sem komið hefur út á þessum
tíma, ásamt Englum alheimsins eftir
Einar Má Guðmundsson.
Því miður nær Jón Kalman ekki að
endurtaka leikinn í sinni nýju bók.
Nær ekki flugi
Harmurinn er sjálfstætt framhald á
Himnaríki og er byrjað að segja sög-
una frá þeim stað þar sem hin endaði.
Drengurinn er enn að koma sér fyr-
ir í plássinu fyrir vestan hjá Geirþrúði
og hugsar um dauða Bárðar vinar síns
enda ekki nema nokkrar vikur liðnar
síðan hann lést. Hann er að venja sig
við lífið í þorpinu þegar pósturinn Jens
kemur í plássið og strákurinn fer með
honum í leiðangur að Vetrarströnd-
inni, líklega Snæfjallaströndinni. Fram
að þeim tíma gerist fátt markvert í bók-
inni; hún er í reynd byggð upp í kring-
um ferðina sem þjónar sams konar til-
gangi sem meginatburður sögunnar og
sjóferðin og dauði Bárðar í Himnaríki.
Vandamálið í Harminum er það að
Jón nær aldrei að byggja upp sams kon-
ar stemningu í ferðinni og í Himnaríki
þar sem erfitt var að hætta að lesa, bæði
fyrir og eftir dauða Bárðar. Drengurinn
fer í þessa ferð með Jens en lesandinn
er ekki miklu nær um af hverju honum
eigi að finnast ferðin vera áhugaverð
eða hvað hann eigi að fá út úr því að
lesa um hana, hver tilgangur hennar
sé. Í reynd kemur á daginn að erfitt er
að sjá einhvern eiginlegan tilgang með
ferðinni eða af hverju Jón Kalman gerir
svo mikið úr henni. Hápunktur hennar
er í lok bókarinnar þegar drengurinn
og Jens eru beðnir um að ferja líkkistu
af bæ einum til greftrunar.
Vantar atburði
Helsta gagnrýni mín á þessa bók Jóns
er að það vantar fleiri markverða at-
burði í hana: Hann treður marvað-
ann um of án þess að segja sögu með
atburðum heldur dvelur of mikið við
sams konar heimspekilegar hugleið-
ingar og í Himnaríki – reyndar koma
sömu hugmyndirnar oft fyrir, til að
mynda um eðli skáldskaparins.
Jón er auk þess betri
rithöfundur en heimspek-
ingur: Hann er betri í því
að skrifa lýsandi texta en
greinandi; betri í því að
segja frá sjóferð á magn-
þrunginn hátt en að lýsa
hugmyndum. Lýsingar
hans eru þar af leiðandi
merkilegri og betra les-
efni en hugmyndirnar,
líkt og klisjur eins og að veröld manns-
ins sé aldrei rökrétt, „sjaldan skynsöm
og yfirfull af alls konar óhreinindum“
sem endurtekin er í nokkrum myndum
í bókinni. Ein afleiðing af þessu heim-
spekidaðri Jóns er að textinn verður á
stundum dálítið upphafinn og háfleyg-
ur, en það er gömul saga og ný að oft er
stutt á milli fallegs texta í skáldskap og
tilgerðar. Jón er þó oftast réttum meg-
in við strikið og yfirkeyrir ekki stíl sinn
með orðkynngi.
Sagan líður einnig fyrir lengd bók-
arinnar og blaðsíðna sem oft á tíðum
segja manni ekki margt, því miður.
Bókin hefði í raun mátt vera töluvert
styttri en tæpar 320 blaðsíður. Eftir
rúmar 120 síður var ég farinn að spyrja
mig að því hvenær eitthvað afdrifaríkt
myndi gerast en þá fer loks að draga til
tíðinda þegar strákurinn og Jens fara í
ferðalagið.
Fagurbókmenntir, en eitthvað
vantar
Jón skrifar víða afskaplega góðan og
fallegan texta í bókinni, líkt og við er að
búast af honum. Þannig er endurkoma
stráksins út á sjó – þremur vikum áður
hafði Bárður látist í Himnaríki – afar vel
skrifuð. Þá tekst Jón aftur á við sams
konar lýsingar af sjóróðri sem bera upp
fyrri bókina. Sömuleiðis eru lýsing-
ar hans á flandri stráksins og Jens um
snævi drifin fjöll og firnindi
á ferðalaginu og samskipti
þeirra við bændur í veðravíti
á hjara veraldar vel gerðar og
næmar og minna stundum á
glefsur úr verkum Halldórs Laxness,
til að mynda þegar heimilislífi og hokri
smábændanna er lýst. Þetta eru miklar
fagurbókmenntir.
En samt vantar eitthvað, eitthvað
dálítið mikið því bókin byrjar eiginlega
aldrei og endar þar af leiðandi ekki
heldur. Það vantar söguþráðinn í þessa
bók, rauða þráðinn sem bindur hana
saman. Hún er of handahófskennd og
vanhugsuð sem saga, heildstætt verk,
og lesandi fær það á tilfinninguna að
Jón hafi ætlað sér að skrifa bókina með
stílinn einan að vopni en lítinn efnivið.
Hér kann að spila inn í að Jón ætl-
aði sér aldrei að skrifa þrjú bindi með
þessum persónum og sögusviði. Hann
ákvað það einungis eftir að hafa skrifað
Himnaríki. Þess vegna fær lesandinn
það á tilfinninguna að Jón hafi byrj-
að á bókinni án þess að hafa hugsað
nægilega vel hvað hann ætlaði að gera
í henni.
Lesandi stendur eftir og áttar sig á
því að þessi bók hlýtur aðeins að vera
miðleikur í trílogíu sem byrjaði frá-
bærlega í fyrsta bindi og endar von-
andi einnig með snilldartilþrifum í því
þriðja. Eftir stendur sú tilfinning að
litlu hafi verið bætt við söguna frá því
í Himnaríki þrátt fyrir allar blaðsíð-
urnar; það vantar límið í bókina þó að
blaðsíðurnar séu margar fallegar.
Ingi F. Vilhjálmsson
bakslag hjá
Smáauglýsingasíminn er
515 5550
smaar@dv.is Hafðu samband í síma 515-5555eða sendu tölvupóst á askrift@dv.is
- inn í hlýjuna
Fáðu DV heim
í áskrift H
ild
ur
H
lín
Jó
ns
dó
tt
ir
/ h
ild
ur
@
dv
.is
Harmur
englanna
Höfundur: Jón Kalman Stefánsson
Útgefandi: Bjartur
bækur
Jóni Kalmani