Hagskýrslur um utanríkisverslun - 1994, Síða 9

Inngangur
Introduction
1. Gerð verslunarskýrslna
A general note on the external trade statistics
Heimildir og skráning Sources and registration. Versl-
unarskýrslur eru gerðar eftir aðflutningsskýrslum inn-
flytjenda og útflutningsskýrslum útflytjenda. Aðflutnings-
skýrslur eru tölvuskráðar hjá tollstjórum og hefur Hagstofan
aðgang að gagnaskrám Ríkistollstjóra og sækir þangað með
vélrænum hætti þær upplýsingar úr þeim sem nauðsynlegar
eru fyrir gerð verslunarskýrslna. Þessar upplýsingar eru
yfirfamar eins og kostur er, og villur sem finnast eru
leiðréttar, eins og jafnan hefúr verið gert. Tollyfirvöld hafa
ekki hafið tölvuskráningu útflutningsskýrslna og því fór
skráning þeirra enn fram á Hagstofúnni á árinu 1993 eins og
verið hefúr.
Flokkun Classification. Flokkun vörutegunda í verslunar-
skýrslum byggist á tollskrá. Til ársloka 1987 var útflutningur
þó flokkaður samkvæmt sérstöku flokkunarkerfi Hagstof-
unnar þar sem tollskrá þótti ekki gefa færi á nægilegri
sundurliðun sjávarafúrða. Frá og með árinu 1988 er út-
flutningur flokkaður samkvæmt tollskrá á sama hátt og
innflutningur en jafnframt eru útflutningsafúrðir flokkaðar
eftir svipuðu kerfi og Hagstofan beitti áður.
Ný tollskrá tók gildi hinn 1. janúar 1988 skv. lögum nr.
96/1987 um breytingá tollalögum nr. 55/1987. Með þessari
tollskrá varð gjörbreyting á vöruflokkun í hátt við þær
breytingar, sem þá höfðu verið gerðar á hinni alþjóðlegu
vöruflokkunarskrá Tollasamvinnuráðsins í Brussel. Þessi
skrá er nefnd hið samræmda flokkunarkerfi og er þekkt
undir skammstöfúninni HS eftir hinu enska heiti sínu (the
Harmonized Commodity Description and Coding System).
HS-skráin var viðtekin með samningi Tollasamvinnuráðsins
í Brussel í júní 1983 oggefin út árið 1985. íslendingar voru
aðilar að þessum samningi og var hann fúllgiltur af Islands
hálfú í júní 1986. HS-skráin var tekin í notkun af flestum
aðildarríkjum Tollasamvinnuráðsins frá og með 1. janúar
1988.
HS-skráin eða tollskrárfyrirmynd Tollasamvinnuráðsins
er sex stafa flokkunarkerfi þar sem tveir fyrstu stafimir
mynda kafla frá 01-97. Þau ríki sem hafa undirritað samning-
inn um upptöku þessa samræmda kerfis, hafa skuldbundið
sig til þess að fylgja þessu sex stafa kerfi, en þeim er fijálst
að beita nákvæmari flokkun með fleiri stöfúm. Flest ríki
sem tekið hafa HS-skrána í notkun, nota fleiri stafi en sex og
sum allt upp í tíu. íslenska tollskráin er átta stafa skrá, þar
sem HS-skránni er fylgt á sex stafi en í ýmsum tilvikum eru
síðustu tveir stafimir notaðir til nákvæmari flokkunar miðað
við íslenskar þarfir. Tollskráin frá 1988 er mun
sundurgreindari en tollskráin frá 1978. Þetta stafar mest af
því að HS-skráin, sem er sex stafa skrá, er miklum mun
ítarlegri en fyrri skráTollasamvinnuráðsins, svonefnd CCCN-
skrá, sem byggðist á flokkun á fjóra stafi. HS-skráin telur
alls rösklega 5.000 vörunúmer en CCCN-skráin taldi alls
um 1.920 númer. Árið 1993 voru nær 6.700 tollskrámúmer
í íslensku tollskránni en þau voru tæplega 2.900 í tollskránni
frá 1978. Þess má geta að á árinu 1993 kom einhver
innflutningur fram í 5.241 tollskrámúmeri en útflutningur
kom aðeins fýrir í 853 númemm.
Sem fyrr segir er útflutningur flokkaður samkvæmt toll-
skrá ffá og með ársbyrjun 1988, en áður hafði flokkun
útflutnings byggst á sérstöku kerfi Hagstofúnnar. Hagstofu-
flokkunin, sem svo var nefnd, var sex stafa skrá, sem dregin
var saman í kafla eftir tveimur fyrstu stöfúm skrárinnar.
Eftir að farið var að flokka útflutning eftir tollskrá árið 1988
var sex stafa hagstofúflokkunin aflögð, en um leið tekin upp
ný flokkun vegna innlendra þarfa. í þeirri flokkun er útfluttum
vömm raðað eftir nýrri þriggja stafa skrá Hagstofúnnar og er
hún hliðstæð eldri sundurgreiningu í tveggja stafa kafla.
Nýja hagstofúflokkunin er töluvert sundurgreindari en hin
eldri og telur fleiri vömliði, en skrámar eru.þó að mestu
sambærilegar.
Aðaltöflur verslunarskýrslna (töflur V og VI) sýna sundur-
liðun innflutnings og útflutnings eftir tollskrámúmemm, en
tafla IV sýnir útflutning eftir hinni sérgreindu flokkun
Hagstofúnnar. Aðrar töflur sýna utanríkisverslunina eftir
vörudeildum/flokkum (töflur I—III) og eftir hagrænum
flokkum (notkunarflokkum, töflur VII og VIII) auk þess sem
útflutningur er flokkaður eftir vinnslugreinum (tafla IX).
Sundurliðun eftir vömdeildum eða vöruflokkum byggist
á alþjóðlegri vömskrá hagstofú Sameinuðu þjóðanna (Stand-
ard Intemational Trade Classification, SITC). Þessi skrá er
ætluð til hagskýrslugerðar og miðast við það að unnt sé að
draga skyldar vömr saman í flokka eða deildir. í tengslum
við samningu HS-skrárinnar var vöruskrá hagstofu
Sameinuðu þjóðanna, SITC-skráin, endurskoðuð í þriðja
sinn. Sjálf vömskráin hélst að mestu óbreytt og endur-
skoðunin fólst aðallega í samningu einhlíts lykils milli HS-
skrárinnar og SITC-skrárinnar. Hagst.ofan tók upp þriðju
endurskoðun SITC-skrárinnar í ársbyrjun 1988 um leið og
ný tollskrá tók gildi. Gmnnflokkun SITC-skrárinnar byggist
á fjögurra stafa undirflokkum sem em alls 1.033 að tölu. Þar
af skiptast 720 undirflokkar nánar í 2.805 vömliði þannig að
vömliðir verða alls 3.118 að tölu. Þessir vömliðir em
dregnir saman í 261 þriggja stafa vömflokka, sem aftur
ganga upp í 67 tveggja stafa vömdeildir og mynda að lokum
10 vörubálka eftir eins stafs flokkun frá 0 til 9. í
Verslunarskýrslum 1993 er SITC-flokkuninni beitt við
sundurliðun á tveggja stafa vömdeildir í töflu I og á þriggja
stafa vömflokka í töflum II og III. Gildir þetta bæði fyrir
útflutning og innflutning.
í verslunarskýrslum áranna 1969-1987, var innflutningur
flokkaður eftir svonefndum notkunarflokkum, þ.e. í neyslu-
vöm, rekstrarvöm og fjárfestingarvöru og einstaka undir-
flokka þessara liða. Þessi flokkun var séríslensk. Hún var
felld niður árið 1988 en í stað hennar var tekin upp hagræn
flokkun hagstofú Sameinuðu þjóðanna (Classification by
Broad Economic Categories). Þessi flokkun er mjög einfold
í framsetningu, þar sem hún geymir alls 19 flokka sem