Feykir - 07.09.1981, Blaðsíða 7

$ i
Spjallaö um
undir kirkjuvegg
Það er messað aðeins einu sinni á
ári í Ábæjarkirkju í Austurdal í
Skagafirði. Þetta er líka minnsta
kirkjusókn í sýslunni og þó víðar
væri leitað. Aðeins tveir bæir eru í
sókninni. Samt var Ábæjarkirkja
fullsetin þegar hin árlega messa
var þar sungin sunnudaginn 9.
ágúst s.l. Kirkjugestir heyndust
vera víðar að en úr sókninni; á
kirkjubekkjum sást m.?. til Hafn-
firðinga, Svalbarðsstrendinga og
Sauðkrækinga. Sr. Árni Sigurðs-
son á Blönduósi predikaði. Ekk-
ert orgel var flutt til kirkju eins og
venja hefur verið undanfarin ár,
en í orgelleysinu var stuðst við
forsöngvara. Forsöngvarinn var
Heiðmar Jónsson. Þátttaka í
söngnum var góð. Söfnuður
svaraði tóni prestsins sem þjálf-
aður kirkjukór væri. Veður var
hið blíðasta þennan dag og eftir
messu var haldið til Moniku á
Merkigili og kirkjukaffi drukkið.
Tíðindamaður Feykis náði tali
af Heiðmari Jónssyni þennan
umrædda dag og lagði fyrir hann
nokkrar spurningar sem snerta
tónlistarmál í Skagafirði og
Húnavatnssýslum. Heiðmar er
fæddur Húnvetningur, frá Ár-
túnum í Blöndudal, en starfar í
Skagafirði. er kennari við Steins-
staðaskóla í Lýtingsstaðahreppi.
Heiðmar hefur lokið B.A.-prófi
frá Háskóla íslands í íslenskum
fræðum, en tónlistin hefuralla tíð
verið honum hugleikin og nú um
skeið hefur hann stundað tónlist-
arnám jafnhliða kennslu sinni.
bæði á organistanámskeiðum
syðra og í píanóleik hjá Einari
Schweiger í Varmahlíð. Heiðmar
hefur verið organisti við Goð-
dalakirkju undanfarin ár og var
einmitt á förum suður í Skálholt á
organistanámskeið þegar fund-
um okkar bar saman.
Segðu okkur fyrst eitthvað um
þctta organistanámskcið í Skál-
holti og þátttöku í þvf héðan úr
kjördæminu.
..Þetta er árlegt námskeið og
stendur í rúma viku. Milli 40 og
50 organistar sækja námskeiðið,
og seinni dagana bætast í hópinn
kórmenn og — konur úr kirkju-
kórum víðs vegar að. Þarna hefur
myndast um 150 manna kór org-
anista og kórfólks sem syngur við
messú í Skálholti í námskeiðslok
og organistar skiptast á um að
stjórna og spila. Flestir þátttak-
enda koma ár eftir ár, og það er
samdóma álit þeirra að þetta nám
í Skálholti örvi þá til dáða, bæði
þar og eftir að heim er komið.
Þátttaka úr Skagafirði hefur verið
frekar dræm, en útlit er fyrir að
hún sé að aukast. Húnvetningar,
sérstaklega þó Vestur-Húnvetn-
ingar, hafa sýnt þessu meiri
áhuga. Skemmtilegur árangur af
þessu öfluga söngstarfi Húnvetn-
inga heyrðist á mótinu við Giljá
fyrr i sumar þar sem minnst var
1000 ára kristni i Húnaþingi.
Þarna söng 100 manna kór sem
organistar skiptust á um að
stjórna. Að baki svo góðum og
fjölmennum söng hefur legið
mikið og fórnfúst starf.
Eru þá Skagfirðingar ekki eins
miklir söngmenn og Húnvetning-
ar?
Skagfirðingar hafa líklega
vinninginn á veraldlega sviðinu. f
fyrravor var t.d. haldið kóramót í
Miðgarði þar sem fimm skag-
firskir kórar sungu, og sýnir það
að umsvifin eru mikil, enda
Skagfirðingar þekktir fyrir söng-
gleði sína.
Nær þessi sönggleði til barna og
unglinga sem nú eru í skólum?
Hér er við dálítinn vanda að
etja. Námsskrá grunnskólanna
segir til um þónokkra tónmennt.
En erfiðlega hefur oft gengið að
verða við þeim kröfum, sem
gerðar eru, vegna skorts á hæfum
kennurum. Sumar tala um aftur-
för í tónlistarmálum grunnskól-
anna því að það getur hent að
auk þess sem námsskrárkröfum í
tónmennt sé ekki fylgt, detti hin
hefðbundna söngkennsla upp
fyrir. En söngur er eflaust mis-
mikill eftir skólum. Ég fór á jóla-
tréskemmtun í Hegranesi í fyrra.
Þar sungu nemendur Jónínu á
Egg og kunnu vel bæði lög og
texta. Mér virðast krakkarnir yf-
irleitt hafa gaman af að syngja
fram til 12-13 ára aldurs, en þá fer
að verða skipting í hópnum og
sumir verða söngnum afhuga,
a.m.k. um stundarsakir. Góðir
textar sem lærast við sönginn eru
auðvitað uppbyggjandi. Þá má
geta þess að ýmsir prestar hafa
stuðlað að söng í grunnskólum
með leikjum trúarlegs eðlis.
Hver er hlutur tónlistarskól-
anna?
þeir gegna mjög mikilvægu
hlutverki. Nemendatónleikar um
jól og á vorin eru mikill viðburð-
ur, þar sem nemendur spreyta sig
í áheyrn aðstendenda og félaga.
En árangur er lengi að skila sér og
erfitt að mæla hann.
Tónlistarskólarnir hér í kjör-
dæminu eiga við kennaraskort að
stríða, eins og grunnskólarnir, og
háir það starfsemi þeirra. Að-
staðan er ekki heldur alltaf góð.
Tónlistarskólarnir eru yfirleitt
háðir öðrum stofnunum um hús-
næði.
Hver er munurinn á tónlistar-
kcnnslu grunnskólanna og
tónlistarskólanna?
Það er samstarf milli þessara
skóla. Kennsla fer oft fram í sama
húsnæði og oft er stuðst við sömu
kennara. Tónlistarskólarnir sjá
fyrir einstaklingakennslu en
grunnskólinn fæst við hópa. I
tónlistarskólum þurfa nemendur
að greiða skólagjöld sem í fyrra-
vetur voru um 60 þús. gamlar
krónur fyrir tvo hálftíma á viku.
Sá kostnaður á að þekja ferðalög
kennara og efniskostnað. Ríki og
sveitarfélög skipta með sér öðrum
kostnaði.
!tkf fy I Jri
Hvernig reynast útlendir kenn-
arar?
Það getur reynst mjög erfitt
fyrir útlending að standa fyrir
framan stóran hóp nemenda og
kenna framandi námsefni. Hins
vegar hafa sumir útlendinganna
reynst mjög vel og nægir þar að
nefna Norðmanninn Einar
Schweiger í Varmahlíð sem hefur
starfað hér um skeið og gegnir nú
stöðu skólastjóra Tónlistarskóla
Skagafjarðarsýslu.
Þú ert organisti við Goðdala-
kirkju. Er heill kirkjukór um þá
einu kirkju?
Það er sameiginlegur kirkjukór
fyrir þrjár kirkjur; Goðdala-,
Mælifells- og Reykjakirkju.
Þannig verður kórinn stærri og
félagsleg samskipti innan svæðis-
ins meiri. Oranistinn í tveimur
síðarnefndu kirkjunum er Bjöm
Ólafsson á Krithóli, og upphaf-
lega fór ég að spila til að létta
aðeins á Birni. Hann hefur verið
mikill burðarás í tónlistarmálum
um langan tíma. í karlakórnum
Heimi hefur hann verið frá upp-
hafi. í meira en 50 ár, og oft verið
fenginn til að ráða fram úr ef
vandamál hefur borið að hönd-
um, kennt raddir og stjórnað
kórfélögum við kirkjulegar at-
hafnir.
Að lokum, Heiðmar. Þú gefur
tónlistinni meiri tíma en áður.
Liggur leiðin frá bókmenntum til
tónlistar?
Ég gæti trúað að ég reyndi að
gefa tónlistinni forgang á næst-
unni. og þá kannski með kennslu
fyrir augum.
Við þökkum Heiðmari spjallið
með þeirri von að hann og hans
líkar eigi eftir að leiða okkur
annað slagið frá amstri hvers-
dagsins á vit söngs og tóna.
§pii
Fjórðungssamband Norðlendinga
f síðasta tölublaði FEYKIS er
greinarstúfur þar sem vakin er at-
hygli á Fjórðungssambandi Norð-
lendinga og starfsemi þess. Er þar
nefnt að sambandið sé ákjósanleg-
ur vettvangur til kynningar fyrir
sveitarstjórnarmenn, en fátt annað
talið því til gildis. Drepið er á mik-
inn kostnað við rekstur FSN og
mikla pappírsframleiðslu. Allt
þetla er að mínum dómi sannleik-
anum samkvæmt — svo langt sem
það nær.
Margt er þó ósagt urn starfsemi
FSN. Vil ég því gjarnan nota þetta
tilefni til að gera sambandinu meiri
skil og ætla hér á eftir að drepa á
nokkra þætti í starfseminni sem
höfundi nefnds pistils eru e.t.v.
ókunnir og kannske einhverjum
öðrum lesenda blaðsins einnig.
Jafnframt verð ég um leið við þeim
tilmælum að taka þátt í opinberum
umræðum um Fjórðungssam-
bandið og samvinnu sveitarfélaga.
Fjórðungssambandinu er m.a.
ætlað að vera málsvari Norðlend-
inga í heild í sem flestum málum.
Sjálfsagt sýnist sitt hverjum um
hvernig hefir til tekist. Mála sann-
ast er það, að sambandið hefir yf-
irleitt lítið tekið á öðrum málum en
þeim sem túlka má á þann veg, að
þar sé verið að fjalla um hagsmuni
Norðlendinga allra — en síður um
mál sem varða einstök byggðarlög
eða staði. Þó eru til undantekningar
frá þessu og má þar t.d. nefna
steinullarmálið hér á Sauðárkróki.
en FSN hefir veitt því dyggilegan
stuðning, sem hefir átt sinn þátt í
því brautargengi sem það hefir
haft. En yfirleitt má segja, að vegna
þeirrar jafnvægiskúnstar sem sam-
bandið telur sig þurfa að iðka —
þ.e. að leggjast ekki á sveif með
einu byggðarlagi vegna þess að
öðru gæti þótt það óþægilegt — þá
verði þessi þáííur í starfseminni
fremur ómarkviss.
Uppá síðkastið hefir FSN unnið
eindregið að fylgi við virkjun
Blöndu. Má fullyrða að áhrif FSN
hafi unnið málinu gagn — hver svo
sem niðurstaðan verður.
Sambandið og starfsmenn þess
hafa haft mikil afskipti af jöfnun
símakostnaðar meðal landsmanna.
Hafa tölulegar upplýsingar og
greinargerðir sem þeir hafa unnið,
m.a. í samvinnu við önnur lands-
hlutasamtök, haft mikil jákvæð
áhrif á þær breytingar sem á þessu
hafa verið gerðar og eru væntan-
legar.
Með samvinnu FSN og Iðnaðar-
ráðuneytisins er nú að taka til starfa
iðnaðarráðunautur sem mun starfa
með iðnfyrirtækjum og sveitar-
stjórnum á Norðurlandi og vera
þeim til ráðgjafar og leiðbeiningar
á ýmsum sviðum.
FSN hefur átt verulegan þátt í
þeirri opinberu áætlanagerð sem
unnið er að og unnin hefir verið á
Norðurlandi. Snúa þær að einstök-
um héröðum og hlutum svæðisins,
sem og einstökum atvinnugreinum.
Hafa þessar áætlanir verið gerðar á
vegum Framkvæmdastofnunar,
ásamt Fjórðungssambandinu og af
starfsmönnum beggja aðila. Það
sem m.a. hefir verið gagnrýnt í
sambandi við þessa áætlanagerð, er
að ekki hafi verið útvegaðir pen-
ingar til úrbóta i þeim efnum sem
áætlun hefir náð til. Tæpast verður
þó FSN sakað um aó hafa ekki
unnið að því, en samkv. lögum ber
Byggðasjóði að leggja fram fjár-
magn í þessu skyni.
Þá hafa á vegum FSN oft verið
teknar saman tölulegar upplýsing-
ar og staðreyndir um ýmis mál. Það
síðasta er t.d. varðandi þróun
skattheimtu og ríkisútgjalda. Þar
koma vissar bendingar í þá áti ,;ð
hiutfall skattheimtu lækki í
Reykjavík, en hækki í öðrum
landshlutum, en hinsvegar ýmsar
greiðslur skv. ríkisreikningi renni í
hærra hlutfalli til Reykjavíkur-
svæðisins út um land.
Ýmislegt fleira má nefna, en
þetla eru dæmi um þau praktísku
verkefni sem sambandið hefur haft
áhrif á og afskipti af.
Talsvert ríkur þáttur í starfsemi
sambandsins hafa verið ráðstefnur
um ýmis efni. Hafa oft verið
fengnir færustu menn til að fjalla
um viðkomandi efni. Eru ráðstefn-
urnar öllum opnar. Hefir oftast
verið látið heita svo að sambandið
væri að móta stefnu sína í hinum
einstöku málaflokkum. Þessi þáttur
starfseminnar hefir legið undir
nokkurri gagnrýni og hafa ýmsir
dregið í efa gagnsemi hans. miðað
við tilkostnað. Og stundum er
raunar vandséð hverju „stefnu-
mörkun“ FSN í ýmsum málum
þjónar. En hitt er þó jákvætt, að
venjulega safnast saman allmikið
af upplýsingum um viðkomandi
málefni, sem æííi að vera sæmilega
aðgengilegt þeim sem þurfa þar um
að fjalla og áhuga hafa.
í sambandi við málatilbúnað
allan, samþykktir sem FSN gerir á
þingum sínum og þau áhrif sem
þær kunna að hafa. verður að hafa
eitt i huga. Fjórðungssamband
Norðlendinga er ólýðræðislega
uppbyggt. Er þá átt við það. að á
þingum þess hafa fulltrúar ekki at-
kvæðisrétt i hlutfalli við ibúafjölda
þess svæðis eða sveitarfélags sem
þeir eru fulltrúar fyrir. Hvert sveit-
arfélag á minnst einn fulltrúa, en
kaupstaðir síðan til viðbótar eftir
íbúafjölda. Bæjar- og sveitarstjórar
á þéttbýlisstöðum með yfir 500 íb.
eiga sjálfkrafa setu- og atkvæðis-
rétt. svo og sýslumenn. og sýslur
þar að auki einn fulltrúa. Eftir
gildandi reglum á Sauðárkrókur
t.d. þrjá fulltrúa, en fulltrúar úr
hreppum Skagafjarðar eru samtals
15. að fulltrúum sýslunnar með-
töldum. Akureyri hefur t.d. 5 fltr.
og því ca. 2.500 íbúa bak við hvern.
sem hefir jafnvægt atkvæði og full-
trúi úr hreppi inéð í.d. 50 ibúa. F.r
því ljóst að nokkurrar aðgæslu þarf
við. þegar einhver meirihlutasam-
þykkt frá FSN er túlkuð sem „vilji
Norðlendinga"
Jtin Karlssnn.
Sendið fjarstöddum
vinum eintak og gerið
þá að áskrifendum
Feykir . 7