Feykir - 21.06.1995, Blaðsíða 5

24/1995 FEYKIR5
Framámenn á Sauðárkróki í lok
síðustu aldar:
Vildu banna hina
opinberu kossa
Eins og vikió hefur verió aö í Feyki áður var í lok síóustu
aldar stofnaóur á Sauðárkróki svokallaóur „Ræóuklúbb-
ur“. Þessi klúbbur samanstóó af öllum helstu framámönn-
um bæjarins og á fundum voru tekin fyrir ýmis mál sem
til framfara þóttu horfa fyrir bæinn. Kom klúbbur þessi
ýmsu í verk og er greinilegt á fundargjörðum, sem varó-
veist hafa, aó þaó var fátt eitt sem þeir létu sér óviókom-
andi þessir hugsjónamenn sem þá byggóu litla bæinn und-
ir Nöfunum. Eflaust hefur þaó verió styrkur klúbbsins aö
þama komu saman menn úr mismunandi starfsgreinum og
miöluóu því hver af reynslu sinni. Þeir voru því margir
málaflokkamir sem teknir voru til umfjöllunar. Til dæm-
is er skemmtilegt að sjá aó á þriója starfsári klúbbsins er
tekið fyrir mál sem sjálfsagt hefur þurft nokkum kjark til
að fylgja eftir á þeim tíma. Þetta tiltekna mál var eins og
segir í fundargeró: „Hvert er besta ráóió til aó útrýma op-
inberum kossum“. Flutningsmaöur tillögunnar var Sigurð-
ur Bjömsson, læknir, en hann taldi töluveróa smithættu
fylgja munnkossum, og ekki bætandi á þá miklu hættu
sem þá stafaói af smiti sullaveiki og berkla, en þeir vom
þá meóal illskæóustu sjúkdóma í landinu, og þeir sem
lögóu landsmenn helst að velli.
Það var aldagamall siður í
sveitum landsins að bændur og
þeir sem komnir væru til vits og
ára heilsuðust og kveddust meó
kossi. A mölinni þótti þessu sið-
ur frekar til vansa og ekki hefur
„Ræðuklúbbnum“ á Króknum
tekist að kveða þennan „draug"
niður, því langt fram eftir þessari
öld tíðkaðist hann enn í sveitum
landsins. Pistilritari man t.d. eftir
því þegar hann var að alast upp í
Fljótum að þá var það stundum
umtalsefni hjá stákunum hvað
þaó væri virkilega ógeðslegt að
sjá bænduma kyssast. Ef nútíma
mál hefði verið 30 árum fyrr á
ferðinni, þá hefðu unglingamir í
þá daga talaó um dæmalausan
„perraskap" bændanna.
Eftirköst ekki sýnileg
Flumingsmaður tillögunnar í
Ræðuklúbbnum, Sigurður lækn-
ir, sagöi að kossar gætu verið
hættulegir vegna sótmæmis, „og
orðið áríðandi að reyna að vekja
þjóðina af hinum stjórnlausa
kossagangi, sem hér viðgengist",
svo vitnaó sé í fundargerðina frá
1. mars 1896.
„Sýslumaður var því sam-
dóma, en kvaðst hræddur um að
það gæti oróið til þess að skap-
rauna sveitafólki að færast undan
að kyssa það, áður en nokkuð
verulegt væri vitað um hættu þá
sem gæti stafað af kossunum.
Kristján Blöndal benti á að
best mundi að leggja málið fyrir
hinn fyrirhugaða læknafund í
sumar. Chr. Popp vildi helst
halda hinni gömlu venju. Koss-
amir hefóu tiðkast svo lengi hér í
landi, án sýnilegra eftirkasta, að
vart mundu þeir mjög skaðlegir.
V. Classen vildi láta lækni
um að semja aðvörunarskjal um
hættu þá er gæti leitt af kossun-
um og sýslumaður læsi það upp
á manntalsþingum. Fleiri töluðu
með í málinu og loks var læknin-
um falið að gangast fyrir því að
hinum opinberu kossum yrði út-
rýmt, svo fljótt sem unnt er“
Sér skagfirskt
fyrirbæri?
I Þjóðlífi og þjóðháttum, bók
Guðmundar L. Friðfinnssonar
bónda og skálds frá Egilsá, sem
út kom fyrir nokkrum árum, er
minnst á það hvemig til siðs var
að kveðjast og eftir því sem
Guðmundur heldur þama fram
virðist sem „kossaflens skag-
firsks bændafólks", hafi verið sér
skagfirskt fyrirbæri. Svo mun þó
varla hafa verið. Frést hefur af
þessum sama sið úr öðrum
byggðarlögum, t.d. frá Borgar-
firði eystra. En í Þjóðlífi og þjóð-
háttum segin
„Aöur hefur verið getió um
kveðjur, einkum bama og ung-
linga, og kann ég ekki greinar-
mun þar á milli héraða. Hvað
fullorðna varðar, tíðkuðu Eyfiró-
ingar meira handaband og kveðj-
una „sæll" eða „komdu sæll"
meðan Skagfirðingar kysstust og
sögðu „sæll og blessaður" og „-
vertu blcssaður'. Veit ég að Ey-
firðingar höfðu þessa skagfirsku
kveðju í flimtingum. Allir ná-
grannar okkar notuðu skagfirsku
kveðjuna, og höfðu foreldrar
mínir tekið upp þennan sið, þeg-
ar ég fór að veita mannlífi eftir-
tekt. Vel má líka vera, að áöur
fyrr hafi minni munur á verið,
einkum þó varðandi kossana, og
Júlíus Björnsson frá Flugumýri í Blönduhlíð heilsar vini sínum, Stefáni Jónssyni á
Höskuldsstöðum að þjóðlegum hætti.
enn var sá sióur svo algengur, að konur, ætla ég að það jaðraði við duga „sælinú" ef menn hittust
ef menn kysstu ekki nágranna óvenjulega framkomu. Stundum með skömmu millibili."
sína og kunningja, þar á meðal var þó kastað kveðju og látið O
Jónsmessuhátíð á Hofsósi
Kvöldvaka á Pakkhúsloftinu kl. 20.00 að kvöldi 23. júní:
Árni Björnsson, Haraldur Bessason, Árni Tryggvason, Helga Rós
Indriðadóttir, Margrét Stefánsdóttir, Sveinn Reynisson, Ægir
Finnsson, Kristján Stefánsson, Kristján B. Snorrason o.fl..
Einstök stemmning undir súóinni!
Hátíðardagskrá laugardaginn 24. júní:
Varðskipið Óðinn liggur við bryggju á Hofsósi. Gestir eru velkomnir
um borö að skoóa skipið milli kl. 14.00 og 16.00. Þá fer skipió frá
bryggju og leggst vió festar fyrir framan Staðarbjargavík meö
áhorfendur.
Fánareiö hestamannafélagsins Svaða kl. 16,30.
Sungið í Staðarbjargavík kl. 17,00.
Karlakórinn Heimir, Sigrún Hjálmtýsdóttir og Þorkell Jóelsson.
Kl. 18.00. Karlakórinn Heimir bregður sér á bak og syngur stemmur af hestbaki.
✓
A pakkhúsplaninu:
Atriði tengd undirbúningi væntanlegs Vesturfarasafns. Ávörp flytja:
/ * #
Vésteinn Olason, formaður nefndar um samskipti vió Vestur-Islendinga
og Laurence Johnson, forseti Þjóóræknifélags Islendinga í
Vesturheimi.
Skemmtidagskrá í félagsheimilinu Höfðaborg kl. 20.30
Ragnheiður Bjarnadóttir, Jón Bjarnason, Árni Tryggvaso,
•• /
Karlakórinn Heimir, Sigrún Hjálmtýsdóttir, Örn Arnason,
Kristján B. Snorrason o.fl.
Dansleikur
fram eftir nóttu meó Ártúnsbandinu frá kl. 23,30.
Athugió! Mióapantanir fyrir kvöldvöku í Pakkhúsinu í síma 453 7310
og 453 7955. Miðar á dansleik seldir vió innganginn.
„Sætaferóir“ eru í hestaferó sem farin verður á laugardagsmorgni frá
Sauóárkróki með Topphestum sf. Upplýsingar og pantanir í síma 453 5828.