Feykir - 20.12.1995, Blaðsíða 9

45/1995 FEYKIR9
Hraunþúfuklaustur í Vesturdal
og náttúrunnar og ekkert uröum
viö vör viö Runu-Flekk, enda
varla von að hann færi að sýna sig
eöa láta í sér heyra í þvílíku
glaöasólskini.
Eftir um það bil tvo tíma vor-
um við komin í dalsbotninn og
við okkur blasti Hraunþúfúklaust-
ur, þessi staður sem svo margir
hafa velt vöngum yfir og skrifað
um. Dalurinn lokast af Hraun-
þúfumúla en Runukvísl rennur
austan við hann. Vestan við Múl-
ann er svo Hraunþúfugil og eftir
því rennur Hraunþúfúá, sem fell-
ur í Runukvísl norðan við Múl-
ann. Það var ekki laust við að
yngstu ferðalangamir yrðu fyrir
vonbrigðum þegar þeir sáu þess-
ar óljósu tóftir sem þama vom
Kannski höfðu þeir búist vió aó fá
að skoða rústir af miðaldaklaustri
eins og þeir hafa séð í bíómynd-
um frá útlöndum. Mér kom aft-
ur á móti á óvart hve greinilega
sást móta fyrir tóftunum af byggð
sem hefúr líklega farið í eyði fyr-
ir um það bil 900 ámm. Það em
að minnsta kosti niðurstöðumar
sem fengust af rannsókn dr. Sig-
urðar Þórarinssonar árið 1970, en
aldursgreining hans eftir öskulög-
um sýnir að byggðin hefur lagst í
eyði laust fyrir árið 1104.
Elstu heimildir
Elsta heimild um Hraun-
þúfúklaustur er í Jarðabók Ama
Magnússonar og Páls Vídalín frá
1713, enþar stendun
Hraunþufuclaustur heitir hjer í
afrjettinni. Þar sjest lítið til
girðinga og tóftaleifa mikillra, so
sem þar hafi stórbýli verið. Ekk-
ert vita menn til þess, nema
munnmæli segja, að í þessu plátsi
skuli fundist hafa klukka sú, sem
nú er á Goðdölum. Þetta land er í
afrjettinni og brúkast frá Hofi so
sem hennar eigið land (Kph.
1930,9. b.bls. 144).
Séra Jón Steingrímsson segir
einnig frá þessari klukku í ævi-
sögu sinni, sem hann mun hafa
skrifað um 1780 eða litlu síðar.
Hann segir þar frá afasystur sinni
sem kunni sögur af tröllum,
draugum og afturgöngum og
hvemig hægt væri aó fæla slíkt í
burt með klukknahringingum.
Síðan segir hann aó hún hafi séð:
... þá klukku, sem fannst í
jörðu að yfirhvolfdu kjaraldi í
nokkm plássi fyrir framan Hof í
Skagafjarðardölum; skyldi þar
áður hafa verið eitt klaustur og
eyðilagzt í stóm plágunni 1404.
Veit nú enginn til þessa. A
greindri klukku stóðu þessi orö:
Vox mea est bamba, possum
depellere Satan.
Það þýðir: Mitt hljóó er
bamba, burt rek eg satan. Var
klukka sú flutt að Goódölum, en
nú síðar umsteypt (Rvk. 1945,
bls. 10-11).
Þjóðsögur um
Hraunþúfuklaustur
Allar götur síðan þetta var
skrifaó fýrir 200 ámm hafa
munnmælin um klaustrið haldist
lifandi. Guðmundur sagði okkur
sögu af því að ábótinn hafi farið
ásamt þræl sínum upp á Hraun-
þúfumúlann og látið hann grafa
fjársjóð fram á brúninni. Þegar
því var lokió hrinti ábótinn þræln-
um ffam af og lagði svo á að ef
einhver reyndi að grafa upp fjár-
sjóóinn myndi brúnin hrynja. Af
kvæði Símonar Dalaskálds um
Vesturdal sést að hann hefur líka
þekkt þessar sögur á sínum tíma,
hann yrkin
Ifornöld klausturfram í Lamba-
tungum stóð
fagur bœr und skógarhlíðar
bungum;
átján hurðir á hjörum
er hermt að vœru þar,
á haustin magnað mörum
og mjög gott kvikfé var,
kjarnbezt grös
giljum þar í spretta,
kjarnbezt grös
gnípum undir kletta,
kjarnbezt grös.
Að Hraunþúfu í Hraunþúfugils-
björgum
mun heldur erfitt veita komast
mörgum,
að nái sjóð úr silfri
og sýna frœknleiks hót,
en Hólafernishöfði
þar horfir beint á mót,
tröllslegt gil
tignarlegt má kalla,
tröllslegt gil
tengt við hnjúkaskalla,
tröllslegt gil.
Gátan um
Hraunþúfuklaustur
Hólofemishöfði sá sem þama
er talað um er hæsti kletturinn
norðan við Hraunþúfúgilið. Guð-
mundur kann líka sögu sem skýr-
ir það ömefúi: smalinn, sem hét
Hólofemis, var látinn vera með
strokkinn á bakinu við smala-
mennskuna, en hann þrey ttist svo
á því að hann fleygði sér að lok-
um ffarn af höfðanum. Svona
sagnir sem skýra ömefni em al-
gengar og ekki undarlegt að þurft
hafi einhverja sögu til þess að
skýra svo óvenjulegt ömefni sem
þetta. Hólofemis er annars þekkt-
ur úr Júdítarbók, sem er ein af
apokrýfum bókum Gamla testa-
mentisins. Júdít þessi bjargaði
fólki sínu undan umsátri Assýríu-
manna með því að höggva höfúó-
ið af Hólofemis yfirhershöfðingja
þeirra. Það fer ekki hjá því aó
maóur undrist þvílíkt ömefni hér
ffemst í Skagafjarðardölum. Þeir
sem hafa skrifað um Hraun-
þúfuklaustur hafa haft mismun-
andi skoðanir og hugmyndir um
það hvað hér hafi verið. Hug-
myndimar hafa verið allt frá því
að hér hafi papar búið eftir að
hafa verið hraktir hingaó undan
norrænum landnámsmönnum, til
þess að nafnið hafi hlotist af gam-
ansemi kvenmannslausra gangna-
manna, sem höfðu hér næturgist-
ingu. Þeim sem vilja kynna sér
málið nánar bendi ég á ritgerð
Kristjáns Eldjáms „Punktar um
Hraunþúfuklaustur" sem birtist í
Arbók Hins íslenska fomleifafé-
lags 1973 (bls. 107-133). Sjálf
ætla ég ekki að leggja ffam neina
kenningu um byggðina á Klaustr-
um, en ég vona aö einhvem tíma
verói ráðist í að grafa upp þær
fomleifar sem þar finnast og þar
með ráða gátuna um Hraun-
þúfúklaustur.
Gleðileg jól
farsælt komandi ár
þökkum góðar móttökur og
ánægjuleg viðskipti á árinu
Pýramídinn
Hársnyrtistofa
Aðalgötu 6, sími 453 6344.
Gleðileg jól
heillaríkt komandi ár
þökkum viðskiptin á árinu
sem er aö líða
Táin - Nudd- og
trimformstofan
Sögufélag Skagfirðinga
óskar félagsmönnum sínum
og öðrum velunnurum
Gleðilegra jóla og
farsœls komandi árs
Heimsóknartímar á
sjúkrahúsi og
dvalarheimili yfir
jól og áramót
Sjúkrahús:
Aðfangadagur kl. 18-22
Jóladagur kl. 15-17 og 19-21
Gamlársdagur 18-22
Nýársdagur 15-17 og 19-21
Heimsóknartímar á dvalarheimili
alla dagana frá kl. 13-21.
Aðrir tímar eftir samkomulagi.