Skólavarðan - 01.06.2001, Síða 28

Í skýrslunni kemst nefndin að þeirri nið-
urstöðu að á næstu öld verði að gera tvær
meginkröfur til menntunar: Í fyrsta lagi
verður menntun að miðla vaxandi forða
þekkingar og verkkunnáttu sem er í stöðugri
framþróun og er samin að sið-
menningu þar sem þekking er
driffjöður alls. Í öðru lagi verður
menntun að hafa það meginmark-
mið að þroska hvern einstakan
mann og bæta samfélög manna.
Nefndin tekur fram að í þess-
ari framtíðarsýn sé ekki rúm fyrir
hefðbundnar kröfur menntakerf-
isins um þekkingarsöfnun þar
sem gengið er út frá að hægt sé
að búa börn út, snemma á lífs-
leiðinni, með þekkingarforða sem geti
enst þeim upp frá því. Þess í stað verður
að gera hvern einstakling færan um að
afla sér þekkingar á eigin spýtur, nýta sí-
menntun til að styrkja þekkingu sína,
færni og viðhorf og laga sig að síbreyti-
legum og flóknum heimi.
Nefndin tekur undir það sjónarmið að
blind trú á tæknibreytingar kunni að rýja
mannkynið mennskum eiginleikum sín-
um og ítrekar að hlutverk menntunar
virðist nú, fremur en nokkru sinni, felast í
að „búa alla út með þeirri kunnáttu og
vitsmunalegu viðmiðunum sem þeir
þarfnast til að geta skilið heiminn í kring-
um sig og hegðað sér á ábyrgan og heið-
arlegan hátt /.../ [og] gefa mönnum það
frelsi til að hugsa, mynda sér skoðanir,
finna til og beita ímyndunaraflinu sem
þeir þarfnast til að þroska hæfileika
sína og hafa sem mesta stjórn á lífi
sínu“ (bls. 10-11).
Nefndin segir enn fremur að ef
takast eigi að ná þeim megin-
markmiðum menntunar sem mik-
ilvægust eru verði nám að byggj-
ast á fjórum máttarstoðum. Þær
eru:
1. Nám til að öðlast þekkingu
- tileinka sér leiðir til skilnings.
2. Nám til að öðlast færni
- til að geta haft skapandi áhrif
á umhverfi sitt.
3. Nám til að lifa í sátt og sam-
lyndi við aðra
- til að geta tekið þátt í og
starfað með öðrum að öllum
mannanna verkum.
4. Nám til að verða betri maður
- mikilvæg framvinda sem
leiðir af fyrri grunneiningunum
þremur.
Niðurstöður nefndarinnar eru merkileg-
ar fyrir margra hluta sakir. Í þeim er lögð
áhersla á það, svo að ekki verður um villst,
að skólinn er ekki einungis fræðasetur
heldur jafnframt uppeldisstofnun. Heild-
stæð menntun stendur ekki undir nafni
nema henni takist að tvinna saman það sem
gerir nemendur góða og það sem gerir þá
fróða. Og það að vera fróður felst ekki í
þeirri hefðbundnu þekkingarsöfnun sem
við þekkjum svo vel í skólakerf-
inu. Það felst í því að kunna að
umgangast þekkinguna: afla
hennar og endurnýja og nýta á
þann hátt sem gerir menn
færari um að laga sig að og
hafa stjórn á hröðum breyting-
um samtímans. Framtíðarsýn
nefndarinnar kallar í raun á rót-
tæka og löngu tímabæra endur-
skilgreiningu á árangri skóla-
starfs sem losar skólakerfið úr
spennitreyju þröngsýnnar áherslu á
mælanlegan árangur og leggur mun
fjölbreyttari mælikvarða á gæði skóla-
starfs.
Skóli er ein af mikilvægustu stofnun-
um samfélagsins og gæði skólastarfs
einn af þeim lykilþáttum sem ráða mót-
un samfélagsins, vexti þess og viðgangi.
Það er hægt að sjá fyrir sér hlutverk
skólans á ýmsan hátt og víst greinir
menn á um það. Ég vil líta þannig á að
skólinn sé afl sem virkja mætti betur en
gert er nú í þágu umbóta og framfara í
öllum samfélögum, hvar sem er í heim-
inum, hvort sem þau eru talin þróuð
eða vanþróuð á okkar vestræna mæli-
kvarða. Til þess þarf framtíðarsýn skóla
að einkennast af trú á að hægt sé að
gera skólann að samfélagi sem byggir
starf sitt á samvinnu, traustum
samskiptum, umhyggju og um-
burðarlyndi; samfélagi sem mið-
ar að því að veita nemendum,
starfsmönnum og foreldrum,
menntun sem gefur þeim vilja,
færni og þekkingu til að auka
eigin verðleika og þjóna skólan-
um, samfélagi hans, þjóðfélag-
inu og heimsbyggðinni allri á
þann hátt sem stuðlar að fram-
förum og eykur lífsgæði. Þyki
mönnum þetta ekki áhlaupaverk
má minnast orða Henrys Ford:
„Hvort sem menn trúa því að
þeir geti hlutina - eða geti þá
ekki - hafa þeir jafn rétt fyrir
sér.“
Rúnar Sigþórsson
Höfundur er skólaráðgjafi og
lektor við kennaradeild
Háskólans á Akureyri.
Smiðshöggið
30
Ný sýn á nýrri öld
Árið 1995 kom út skýrsla um menntun á 21. öld
sem unnin var fyrir UNESCO af alþjóðlegri nefnd
undir forsæti Jacques Delors. Skýrslan ber heitið:
Nám: Nýting innri auðlinda (Learning: The Trea-
sure Within) og menntamálaráðuneytið gaf út tvo
kafla hennar í íslenskri þýðingu 1996.
Í þessari framtíðarsýn er ekki rúm fyrir
hefðbundnar kröfur menntakerfisins um
þekkingarsöfnun þar sem gengið er út frá
að hægt sé að búa börn út, snemma á
lífsleiðinni, með þekkingarforða sem geti
enst þeim upp frá því. Þess í stað verður
að gera hvern einstakling færan um að
afla sér þekkingar á eigin spýtur, nýta
símenntun til að styrkja þekkingu sína,
færni og viðhorf og laga sig að síbreyti-
legum og flóknum heimi.