Norðurslóð - 14.12.1988, Side 10

10 - NORÐURSLOÐ
Kynnisferð austur fyrir jámtjald
- Þórir Jónsson frá Jarðbrú - Fyrri hlutí
Svo hafði talast til að við hjónin
skryppum til Helsinki í sumar
leið að heimsækja vinkonu okkar
sem þar var að ljúka námi. Mál-
tækið segir að enginn ráði sínum
næturstað og það sannaðist bæri-
lega á okkur. Við lentum nefni-
lega austur fyrir járntjald í stað
þess að sækja finnska heim.
Eins og fleiri bæir hérlendis á
Ólafsfjörður vinabæi á Norður-
löndunum. Sá danski heitir Hille-
r0d og er á Sjálandi, skammt
norðan Kaupmannahafnar. Þar
skyldi haldið vinabæjamót
sumarið 1988 og í því tilefni lágu
leiðir nokkurra Ólafsfirðinga
suður þangað. Heldur þótti
knappt að lcggja upp í utanlands-
ferð fyrir litla þrjá daga. Þess
vegna kom upp sú hugmynd að
prjóna við ferðina ofurlítinn
snúning og fara suður um Evrópu
í leiðinni. Eftir að ferðanefndin
okkar hafði leitað tilboða innan
lands sem utan var ákveðið að
taka tilboði lítillar, danskrar
ferðaskrifstofu á Fjóni um ferð til
Austur-Þýskalands, Tékkóslóv-
akíu og Póllands. Því má skjóta
inn fyrir landsbyggðarfólk að
meðal annars vegna byggðasjón-
armiða var fjónska ferðaskrif-
stofan valin en ekki ferðaskrif-
stofa í Kaupmannahöfn. Ekki
sáum við eftir því. Allt stóð eins
og stafur á bók sem Rejseforsyn-
ingen hafði lofað.
Hér er ekki ætlunin að segja
alla ferðasöguna heldur verður
reynt að bregða upp fáeinum
myndum í máli af nokkrum eftir-
minnilegum stöðum sem við
komum á.
Hinn 27. júlí hóf Flugleiðavél-
in sig á loft frá Keflavík nteð
ferðalangana innanborðs. Ferð-
inni var fyrst heitið til Kaup-
mannahafnar. Daginn eftir skyldi
svo haldið af stað suður á bóginn
í rútu frá ferðaskrifstofunni
dönsku, fyrst frá Gedser til
Warnemúnde og Rostock, síðan
til Berlínar og suður um til
Dresden og allt til Prag, austur
Tékkóslóvakíu um Brno til
Zakopane, sem er rétt norðan
tékknesk-pólsku landamæranna.
Þaðan lá svo leiðin norður Pól-
land um borgirnar Krakow,
Czhestokowa, Varsjá, Gdansk
og Gdynia. Þaðan átti að aká
vestur Eystrasaltsströndina til
Swinoujscie, taka ferjuna norður
til Ystad í Svíþjóð og aka síðan
eftir ströndinni til Helsingjaborg-
ar, fara nteð ferju þaðan til Hels-
ingjaeyrar og vera komin til
Hilleröd þann 11. ágúst en þann
dag skyldi vinabæjamótið byrja.
Flugferðin var afar þægileg og
ekki spillti fyrir að flugfreyja um
borð var Jófríður, dóttir okkar
góða granna og sveitunga Björns
Júlíussonar í Laugahlíð. Margt
var spjallað og spurt og rifjaðar
upp minningar úr dalnum kæra.
Eftir tæpra þriggja klukku-
stunda flug var lent á Kastrup.
Vön svalanum heima vorum við
heldur framlág í hitanum sem
mætti okkur en tókst þó að safna
saman farangri og ná í leigubíl.
Daginn eftir vorum við tíman-
lega á fótum. Vagninn frá ferða-
skrifstofnunni var mættur á
staðinn, glæsilegur farkostur með
öllum hugsanlegunt þægindum:
kæliskáp, kaffivél, klósetti, loft-
kælingu og afar góðum sætum.
Þessi vagn átti að vera okkar ann-
að heimili næstu tvær vikurnar.
Bílstjórinn var danskur, Wilfred
Christensen, sem óðara fékk
nafnið Villi Kidda að ólfirskum
hætti. Hann reyndist okkur frá-
bær forsjá og félagi sem hvers
manns vanda leysti, kátur og
skemmtilegur. Eitt hið fyrsta sem
hann gerði var að kynna okkur
fyrir klósettinu og leggja ríka
áherslu á að karlar jafnt sem kon-
ur skyldu á það setjast við allar
athafnir, smáar og stórar.
Hvers virði eru fáein tré?
Fyrsti áfanginn var Austur-
Berlín. Þar var gist og borgin
skoðuð daginn eftir undir leið-
sögn. Þar sáum við strax menjar
stríðsins og Hitlcrstímans: Lindi-
trén við götuna frægu, Unter den
Linden, voru furðu smá miðað
við það hve gömu! þau hlutu að
vera. Leiðsögumaðurinn sagði
okkur að Hitler hefði látið
höggva þau öll vegna þess að þau
voru fyrir þegar halda skyldi
hersýningar. Trjánum sem þar
eru nú var plantað eftir stríð.
Bcrlín var hrein, næstum sótt-
hreinsuð fannst mér. Við fórum á
veitingahús og einhvern veginn
var andrúmsloftið þvingandi og
lítið reynt að koma til móts við
okkur til að reyna að skilja hvað
við vildum. Ég hafði orð á því við
leiðsögumanninn að mér fyndist
við ekki velkomin. Hún varð svo-
lítið skrýtin á svipinn en sagði svo
að það væri víst rétt því ríkið
vildi gjarna fá ferðamenn og þeir
kæmust alls staðar fram fyrir allar
biðraðir. Þess vegna litu heima-
menn þá hornauga. Ég skildi
þetta þegar við fórum upp í sjón-
varpsturninn. Þar var gríðarlega
löng biðröð en leiðsögumaðurinn
leiddi okkur fram hjá henni og
upp. Við sáum svo sama t’ólkið
standa í röðinni þegar við kom-
um niður aftur. Ætli snuggaðist
ekki í Islendingnúm líka?
Næsti áfangi var Dresden.
Borgin var lögð í rúst í stríðinu
en hefur verið endurbyggð í upp-
runalegri mynd. Það sem við
sáum gaf til kynna fallega borg og
mannlegt umhverfi. Einkar
smekklegir gosbrunnar prýða
aðaltorgið. Þar var þrifalegt og
mér fannst fólkið frjálslegra en
það sem við hittum í Austur-
Berlín.
Þaðan lá svo leiðin til Prag,
hinnar gömlu og virðulegu höfuð-
borgar Evrópu. Borgin stendur á
skógi vöxnum hæðum þannig að
erfitt er að fá yfirsýn yfir hana.
Sagt hefur verið að ísland sé eins
og opin kennslubók í jarðfræði.
Á líkan hátt má segja að Prag sé
opin kennslubók í menningar-
sögu. Þar gistum við í tvær nætur
en á svo skömmum tíma er ekki
Glæsihýsi í Zakopanc.
hægt að sjá nema örlítið brot af
því sent borgin býður.
Útglyggmg“ - Lausn á
íslenskum vanda?
Tómas leiðsögumaður lagði sig
fram að sýna okkur sem mest á
sem skemmstum tíma. Hann fór
meðal annars með okkur um
kastalann, sem er ein fornfræg-
asta bygging borgarinnar. Þar
kynnti hann fyrir okkur athygl-
isverða aðferð til að losa land og
lýð við duglausa stjórnmála-
menn, aðferð sem Tékkar hafa
notað gegnum tíðina: Að henda
þeim út um glugga. Þetta er nefnt
á enskri tungu “defenstration" og
gæti veriö "útglygging" á okkar
máli. Við komum í lítið herbergi
þar sem tveimur slíkum hafði
verið lient út að ntig minnir árið
1615 cn héldu lífi vegna þess að
þeir komu niður í haug af hrossa-
taði sem mokað hafði verið und-
an gæðingum riddaranna. Kannski
mætti nota skopparakringluna
hans Davíðs í viðlíka tilgangi. Þá
verður bara að gæta þess að
haugurinn sem Hannibalsson
segist hafa mokað út úr Fram-
sóknarfjósinu sé ekki undir
glugganum.
Einkaframtak og sósíalismi
Við kynntumst því hve einka-
framtakið er miklu skilvirkara en
opinbera kerfið, mitt í öllum
sósíalnum. Vegna hitans voru föt
okkar orðin þvæld og lyktuðu
sum ntiður vel. Því var hugsað til
þvotta en tími naumur þar eð
hótelið þurfti sólarhring til verks-
ins hið minnsta. Nú voru góð ráð
dýr. Sannaðist þá hið fornkveðna
að þá er hjálpin næst þegar neyð-
in er stærst. Á spjald sem lá á
borðinu í herberginu okkar var
letrað nafn þernunnar sem þjón-
aði íbúum þessarar vistarveru; að
sönnu með torkennilegum tákn-
um sem voru lítt til frantburðar
fallin íslenskum talanda. En allt
um það. Ég stildraði fram á gang
og hitti þar téða þernu, þéttvaxna
konu á að giska hálfsextuga.
Upphófust nú hin skringilegustu
orðaskipti og varð ég þess
óþyrntilega var - sent ég reyndar
taldi mig vita fyrir - að skammt
dugði popptunga Engilsaxa í
samskiptum við fornmenningar-
þjóðir sunnar í álfunni. Mér varð
til hjálpar það hrafl í þýsku sem
þeim Jóni Árna og Friðrik Þor-
valdssyni tókst að koma inn í
kollinn á ntér í menntaskóla:
"Ich möchte wasehen lassen.
Morgen frúh wieder haben!“
Konan Ijómaði og sagði eitthvað
á þá leið: "Ja, ja, ich selbst, nicht
Lobby,“ sem útleggst “já, já, ég
sjálf, ekki hótelafgreiðslan“. Er
ekki að orðlengja það að snemnta
næsta morgun kom þvotturinn
hreinn og strokinn og 100 kr.
tékkneskar og nokkrir dollarar
skiptu um eiganda og voru víst
bæði ánægð með viðskiptin.
Ferðamannabærinn
Zakopane
Svo var haldið af stað til fyrsta
staðarins sem stansað skyldi leng-
ur á, bæjarins Zakopane rétt
norðan við landamæri Tékkóslóv-
akíu og Póllands.
Við landamærin tók pólski leið-
sögumaðurinn á móti okkur, geð-
þekkur piltur, Darius að nafni.
Hann hafði komið alla leið norð-
an frá Varsjá og átti að vera okk-
ur til halds og trausts þessa rúmu
viku sem við myndunt dvelja í
Póllandi.
Hópar eru skyldugir til að hafa
innlendan leiðsögumann. Það er
nokkuð sent vert væri að taka
upp hér. Ég er viss um að ferða-
menn fengju betri mynd af land-
inu ef hæfur íslendingur væri
þeim til halds og trausts sem
koma hingað í hóp. Darius
reyndist okkur hin mesta hjálpar-
hella og leysti allan vanda hvort
heldur var matur, drykkur, gist-
ing eða læknishjálp.
í Zakopane kynntumst við
anga af pólska hagkerfinu sem er
fjarska skrýtið. jafnvel í augum
Islendingsins sem er þó ýmsu
vanur. Hver fullorðinn þurfti að
skipta opinberlega 10 dollurum
og barn 5 dollurunt þessa viku
sem við vorum í PóIIandi. Skráð
gengi var um 430 pólskar krónur
fyrir dollarann. Óopinbera geng-
ið var ferðamanninum miklu hag-
stæðara. Strax og komið var inn
fyrir dyr á hóteli var byrjað að
bjóða 1300-1500 pólskar krónur
fyrir dollarann. Úti á götu var svo
boðið enn hærra, allt upp í 2000
kr. fyrir hvern dollar.
Okkur var eindregið ráðlagt að
skipta ekki á svörtu enda skal
ferðamanni sem verður uppvís að
slíku vísað úr landi og kaupanaut-
urinn pólski fær vatn og brauð.
Sömuleiðis var okkur sagt að
menn væru oft prettaðir í slíkum
götuviðskiptum og jafnvel sigað á
þá lögreglu. Menn voru því ofur-
lítið ragir. Það kúnstugasta við
þetta allt saman er þó tvöfeldni
hins opinbera. Svartamarkaðs-
Heyskapur í Suður-Póllandi. Tryggvi í Brckkukoti sncri með svona vél um 1950.