Framsókn : bændablað - samvinnublað - 03.04.1937, Blaðsíða 1

Samvinnulögm.
Einar Árnason flytur frv. uni
breytingu á samvinnulögunum.
Aðalbreytingin er sú að feld
er niður sameiginlega ábyrgðin
lijá kaupfélöjgunum. Það er með
öðrum orðum ekki lengur
skylda, ef frv. nær fram að
ganga, að félagsmennirnir séu í
ötakmarkaðri samábyrgð fyrir
öllum skuldbindingum félags-
iíis til þess að það njóti hlunn-
inda þeirra er samvinnulögin
veita. Það er jafnvel eftir frv.
ciiki skylda að vera í nokkuni
samábyrgð, heldur á hver fé-
lagsmaður að ábyrgjast allt að
ákveðinni fjárhæð fyrir félagið,
hver fyrir sig.
Um það segir svo í 2. gr. frv.:
„Ábyrgð hvers félagsmanns í
félögum, sem ræðir um í 2. gr.
J. tölulið (kaupfélög), má ekki
vera minni en 300 kr., auk inn-
stæðu hans í stofnsjóði. Þó má
í félögum, sem eingöngu selja
gegn staðgreiðslu, takmarka á-
byrgð félagsmanns við stofn-
sjóðsinnstæðu hans, enda skal
þá leggja helming af úthlutuð-
um tekjuafgangi við stofn-
sjóðsinnstæðu hans, umfram
stofnsjóðstillag skv. 26. gr., unz
innstæðan nemur 300 kr.“
I frv. eru nokkur fleiri
smærri ákvæði svo sem um
sameiningu tveggja félaga í eitt
félagaslit o. fl.
Ótakmarkaða samábyrgðin i
kaupfélögunum hefir verið
injög mikið ágreiningsefni í fé-
lögunum og dregið úr þroska
þeirra og er óneitanlega hættu-
leg á þessum viðsjálu tímum.
Það er því mjög gleðilegt að
þetta frv. er komið fram og er
sennilega ætlað að ná samþykki
þar sem einn virðulegasti mað-
ur stjórnarliðsins er flutnings-
maður.
Frumvarpið er nýr vottur
þess að góð og rétt mál hljóta
alltaf að sigra um síðir, ef þeirti
er haldið fram með fullri festu
og réttum rökum.
Frumvarpið er ný sönnun
þess, hvílíkt gagn hændum
landsins má vera að því að eiga
á þingi sinn eigin óháða flokk
þó lítill sé, eins og Bændaflokk-
urínn, ef hann aðeins reynir af
fylsta trúnaði og festu að þoka
áfram málum landbúnaðarins,
þó að við ofurefli sé að etja,
skilningsleysi og hatur stjórnar-
valdanna, sem setja öllu ofar að
leyna að berja niður og drepa
hinn liíla vísi að flokkssamtök-
um bændanna íslenzku.
Frumvarp líks efnis hefir
Ilannes Jónsson flutt tvisvar á
undanförnum þingum, en
stjórnarliðið hefir ekki virt það
viðlits.
Frjálslyndið, á nú ekki meira
en það upp á pallborðið hjá
stjórnarliðinu, að hvað gott mál,
sem andstæðingarnir flytja, þá
drepa þeir það kalt og rólega,
einkum ráðamenn Tímamanna.
Þeir drápu nýbýlafrv. Bænda-
flokksins 1934, en urðu svo
sjálfir á næsta þingi á eftir að
koma með nýbýlafrv.
Þeir drápu 1934 till. Bænda-
fiokksmanna um framlag til-
kjötverðjöfnunarsjóðs, en urðu
svo sjálfir að flytja sömu tillögu
3 mánuðum síðar.
Þeir drápu þing eftir þing til-
lögur Bændaflokksins um aukin
framlög til safngryfja, votheys-
tófta, framræslu o. s. frv., en
urðu svo sjálfir síðar að koma
með tillögur um það sama, en
höfðu þær svo óverulegar, að
að litlu gagni koma.
Þeir hafa ár eftir ár þagað í
bel frv. Bændaflokksins um
i éttláta gengisskráningu,. en
bafa nú orðið á flokksþingi sínu
að lýsa yfir, framan í sínu
fólki, að gengi peninganna eigi
að skrá á sama hátt og frv.
lagði til.
. . Þeir hafa undanfarið fellt frv.
Bændaflokksins um takmörkun
sameiginlegu ábyrgðarinnar hjá
kaupfélögunum, en hafa nú
sjálfir orðið að flytja frv. sem
afnemur hana með öllu.
Vonandi fer það svona um
öll mál Bændaflokksins eins og
þetta, að þau sigra um síðir.
En tónninn hjá stjórnarliðinu
sem lýsir sér i þessari fram-
komu, að drepa allt fyrir and-
stæðingunum, á ekki að þolast.
íslenzka þjóðin verður að hrista
af sér slíka karla. Þá hugsun
má ekki festa í þjóðfélaginu, að
andstæðingar valdhafanna séu
réttlausir og að hér sé hættulegt
að hugsa, að frjáls hugsun eigi
ekki rétt á sér.
Slíkt lilýtur að leiða af sér
spilling og er jafnvel farið að
örla á slíku. Fjöldi manna þorir
ekki að halda á lofti skoðunum,
sem fara í bága við vilja vald-
hafanna, af ótta við að verða
eitthvað fyrir barðinu á þeim,
beint eða óbeint.
Tímamenn hafa á þessu kjör-
tímabili fátt gert sér til ágætis,
þeir hafa verið algerlega háðir
öðrum flokki, sem hefir allt
önnur áhugamál en umbjóðend-
ur Tímamanna, bændurnir. Þeir
hafa þó gert allra flokka mest
til að drepa niður frjálsa hugs-
un í landinu.
Hið skársta, sem þeir hafa
gert, er þegar þeir fyrir þunga
almenningsálitsins hafa hnupl-
að máluin Bændaflokksins eftir
að hann hefir rutt'þeim braut,
og reynt að eigna sér þau og
koma þeim fram, oftast þó eitt-
livað skemmdum.
Þetta er tvímælalaust skársta
verk Tímamanna.
En hve lengi lifir sá flokkur,
sem hefir það helzt sér til á-
gætis, að stela málum frá öðr-
um flokki?
Bókarfregn.
Grettis saga Ásmundarsonar,
Bandamanna saga, Odds
þáttr . Ófeigssonar. Guðni
Jónsson gaf út. Hið íslenzka
fornritafélag. Reykjavik.
1936.
Bók þessi kom út í haust. Er
hún VII. bindi „íslenzkra forn-
rita“. Allur búningur þessarar
bókar er með sama hætti og
þeirra bóka, er félagið hefir áð-
ur gefið út. Frágangur er einkar
snyrtilegur, letur stórt og greini-
legt, lesmálið tekið eftir sem
beztum heimildum handrita,
skýringargreinir rækilegar neð-
anmáls um torugæt orð, er fyrir
koma, örnefni og menn, og
jafnan skírskotað til, hvar hvers
manns sé annars staðar getið;
ennfremur eru skýringar um
forna háttu, trú og venjur,
samanburður við aðrar sögur,
forn lög, um tímatal og hvað
annað, er menn vilja getuin að
leiða og sem gerst vita. — Þessi
háttur útgáfunnar hentar mjög
vel, er hagkvæmur og skemmti-
legur og til ins mesta fróðleiks,
þeim er bækurnar lesa. Er hann
mjög inn samí sem sá,er hafður
hefir verið á inum góðfrægu út-
gáfum íslenzkra fornrita, sem
kenndar eru við Ilalle í Þýzka-
landi, þar sem þær bækur hafa
verið prentaðar og um hafa
fjallað margir af kunnustu vís-
indamönnum þesskonar fræða í
germönskum löndum.
Formálar eru langir og skil-
merkilegir fyrir öllum þessum
bókum. Er þar dreginn saman
mjög mikill fróðleikur um
hverja sögu að þvi er við kemur
uppruna hennar, einkennum,
handritum og samanburði við
aðrar sögur, svo og um fyrri út-
gáfur og margt fleira.
Það, sem hér er á drepið, á
allt við um þessa útgáfu Grettis
sögu og rita þeirra, er henni
fylgja. Útgefandinn Guðni Jóns-
son magister hefir séð um úí-
gáfu ýmissa fornrita, samið og
prenta látið allstóra ættartölu-
bók: Bergsætt, einkarvandlega
samda og snoturlega frágengna,
og auk þess ritað fjölda rit-
gerða, mest um íslenzk fræði,
í blöð og timarit. Einna minnis-
stæðust mun mörgum ritsmíð
hans um Gauk Trandilsson, þar
sem fram er dregið allt það, er
menn vitu um fornhetju þessa,
og sett saman með skarpskyggni
og skáldlegri íþrótt. Enn hefir
hann samið mikla ritgerð um
Landnúmabók; er sú ritsmíð ger
af mikilli rannsókn og athug-
un. Má af þessu vita, að enginn
viðvaningur liefir tekizt á hend-
ur að ganga frá Grettis sögu til
prentunar, enda ber útgáfan því
öruggt vitni.
Bókin hefst með miklum for-
mála á þá leið, sem fyrr var
getið, og mætti hann sérstakur
vera heil bók fyrir sig; er hann
nær hundrað blaðsíður. Þar er
fyrst rannsökuð sú spurning:
„Er Grettis saga ein lieild ,‘ —
Utgefandi er eindregið þeirrar
skoðunar, að svo sé. Sagan sé
eins manns verlc frá uppliafi til
enda að meðtöldum Spesar-
þætti, sem allmiklir grunir hafa
verið á dregnir að vera mundi
„síðari tíma viðbót“. — í öðr-
um kafla rannsakar útg'., að
hverju leyti sagan styðjist við
ritaðar heimildir. Eru nokkurar
sögur nefndar í sögunni sjálfri,
sem höfundur hennar skírskot-
ar til, en þó liefir hann lang-
mest stuðst við Landnámabók
og eru leidd óræk rök að þvi, að
það er Sturlubók (Landnárna-
bók Sturlu lögmanns Þórðar-
sonar), sem böfundurinn hefir
verið næsta kunnugur, en alls
eigi hók Styrmis fróða, sem
Haulcur lögmaður liafði til lilið-
Frh. á 3. síðu.
Neyðaróp
Eysíeins.
Y‘ið útvarpsumræðurnar um
Kveldúlfsmálið vakti það mikla
athygli, þegar Eysteinn fjár-
málaráðherra fór í síðustu ræð-
um sínum að bera upp kvein-
síafi sína fyrir alþjóð út af hin-
um alvarlegu kosningahorfum
stjórnarliðsins.
Fórust honum svo orð: að
engar líkur væru (þvi miður)
til að Socialistarnir fengju ein-
ii meiri hluta, það væri þvert
a móti alveg útilokað.
Þeir mættu því ekki slíta
samstarfi við Tímamenn. Eina
vonin væri, að þeir gætu haldið
sömu sveitakjördæmum og nú.
Við síðustu kosningar hefði það
staðið afar tæpt, að þeir næðu
þeim og enn væri það eins, að
það mætti engu muna, að Tíma-
menn gætu haldið kjördæmun-
um. Stór hætta væri á að
Bændaflokkurinn og Sjálfstæð-
isflokkurinn ynni eitthvað af
þeim, og þá væri úti um stjórn-
ina. Socialistarnir mættu því
ekki með nokkuru móti shta
samstarfinu við Tímamenn um
kosningarnar.
Þetta neyðaróp rak ráðherr-
ann upp hvað eftir annað.
Sýnir þetta meir en ráðherr-
ann vildi. Fyrst það, að hann
er hræddur við kosningamar.
Hann þorir ekki að flokkur
lians berjist einn og óháður,
heldur grátbiður Sócialistana
um samstarf og þá um leið
Kommúnista, sem komnir eru
í samflot með Sósunum, síðan
þeir tóku upp þeirra starfsskrá.
Neyðarópið sýnir meira. Það
sýnir að hann er ekki hræddur
við, að Sjálfstæðismenn fái ein-
ir meirihluta, enda er það alveg
útilokað. Það er úrslitavald
Bændaflokksins, sem hann ótt-
ast mest af öllu.
Það skaust þarna upp hjá Ey-
steini í angist hans, að hann veit
að Bændaflokkurinn er, eins og
einn samherji lians, Jón i Deild-
artungu, sagði á Búnaðarþingi,
„vaxandi flokkur. sem á fram-
tíðina“.
Stingur þetta nokliuð í stúf
við það, sem J. J. er alltaf að
reyna að berja inn í sína menn,
að Bændafl. sé fylgislaus, eða
búinn að vera. Á alvörustund-
unum finst Tímamönnum ann-
að. Þá finna þeir sannleiksþung-