Framsókn : bændablað - samvinnublað - 18.06.1938, Síða 2

FRAMSÓKN
Vikurhús.
Eftir Jóhann Fp. Kristjánsson,
Eg vil verða við beiðni Fram-
sóknar um að láta i Ijós skoðun
mína á veggjagerð ibúðarhúsa
úr vikur-sementssteypu. Það er
góð tilhugsun að eiga í vændum
að geta gert sér góð liús úr eld-
fjallaöskunni. Eldgosin eru
ógnandi og eyðandi; þau hafa
valdið hallæri og lagt i auðn
byggðir og bú. — Væri þvi
ekki nema sanngjarnt að vér
fengjum einhver not af þeim.
Það mætti ske ef vikur og
brunahraun reyndust bygging-
arefni öðrum betri, enda hvor-
tveggja verið talsvert notað.
Efni þessi eru létt og hlutfalls-
lega traust og þola mæta vel
áhrif lofts og lagar og eru í
bezta lagi eldtraust, enda hafa
þau staðist mikinn „hreinsunar-
eld“ og eru því laus við öll rotn-
unarefni.
Erlendis hefir vikur verið not-
að um langt skeið i veggi til
skjóls og einangrunar fyrir
hljóði. T. d. voru sements-
steyptir vikursteinar fluttir frá
Þýzkalandi til Osló árið 1912 til
þess að hlaða úr skilrúm i fæð-
ingarstofnun ríkisins sem þar
var gerð sem sérdeild í ríkisspít-
alanum. Ekki er mér kunnugt,
hversu óliljóðbær skilrúm þessi
hafa reynst. Og nú í seinni tíð
kvað vera farið að gera tvílyft
hús í Stokkhólmi hlaðin úr vik-
ursteinum. Meira að segja eru
notaðir vikursteinareitir iá milli
járna i steinsteypt loft.
Vér íslendingar erum því ekki
upphafsmenn að vikurhúsagerð
en vonandi er að vér verðum
ins og batnandi hagur bænda, er
af þvi kann að leiða, er á engan
hátt að þakka aðgerðum rikis-
valdsins eða stjórnarflokkanna.
Það er aðeins að þakka hækk-
andi verði erlendis. Það, að suin
kaupfélögin kunna að hafa bætt
nokkuð hag sinn við SÍS s. 1. ár,
mun byggjast á þessu hækkaða
verði og enn fremur á því, að
bændur i þeim héruðum er
mæðiveikin geysar í, hafa lógað
óvenju mörgu af fé sínu, af ótta
við veikina. En það kemur aftur
fram á minnkandi fjárstofni og
versnandi afkomu næstu ár. En
þótt nú þetta eina ár kunni að
hafa orðið bændum hagkvæm-
ara en undanfarin ár, og þeir
því getað staðið eitthvað betur
í skilum, hvað verður þá á
þessu ári? Nú er verð á ull og
gærum stórfallandi, — mun
þegar vera fallið um 30—50%.
Verð á útlendum nauðsynja-
vörum fer hækkandi, meðal
annars fyrir nýjar tollaálögur
hv. stjórnarflokka. Kaupgjald
fer einnig hækkandi. Skuldug-
ustu hændurnir og þá að jafn-
aði þeir, sem erfiðast eiga eru
sviptir vaxtastvrk af fasteigna-
veðlánum, sem þeir hafa notið
undanfarið.
innan tiðar öðrum fremri i
þeirri grein húsagerðar.
Hér heima hefir mönnum
fyrir löngu verið ljóst að vikur
væri efni sem einangrar vel fyr-
ir liita og kulda. Það fyrsta sem
eg veit til að vikur hafi verið
notað til liúsagerðar hér er það,
að þegar íbúðarhúsið á Þor-
valdseyri undir Eyjaf jöllum var
gert árið 1916, var fíngerður
vikur notaður að mínu ráði, sem
tróð eða skjóllag milli tvöfaldra
steinsteypuveggja. Tilraunin
heppnaðist ekki vel, samanborið
við mómylsnutróð. Næsta til-
raunin með vikur sem bygging-
arefni var gerð við byggingu
gistihússins á Ásólfsstöðum i
Þjórsárdal árið 1928. Útvegg-
irnir voru gerðir úr járnbentri
steinsteypu eins og nú tíðkast
mest í Reykjavík, 13 sm. að
þykkt. Innan við þá var svo
gerður annar veggur steyptur
samtímis á þann hátt, að járn-
plata skildi á milli, og var dreg-
in upp jafnóðum og liækkaði i
steypumótunum. I þessum innri
vegg var eingöngu vikurmöl
blönduð lítils háttar vikursandi
og svo sementi. Heildarblönd-
unin var að mig minnir 1 : 9.
Þess ber að gæta að vikursand-
urinn sem notaður var, var dá-
lítið blandinn hraunsandi eða
svörtum vikri sem að vísu er
traustari en vafalaust lakari til
hitaeinangrunar. Vikurinn var
þarna til á byggingarstaðnum.
Efnið þurfti ekki að spara og
voru því inniveggir gerðir 15
sm. að þykkt. Húsið er notað
sem sumargistihús og er þvi
erfitt að segja ákveðið um skjól-
gæði þess. Þó var búið í því einn
vetur við litla upphitun og
reyndist allvel, og rakalaust hef-
ir það verið. Húsbóndinn, Páll
Stefánsson álítur, að það sé að
skjólgæðum til álíka gott og
steinhús sem þiljað hefir verið
innan og pappi lagður á grind
milli þils og veggjar þannig, að
loftrúm myndist. Hús þetta varð
freniur ódýrt, enda var ekki
um neinn kostnað á vikrinu að
ræða. Reynslan í þessu húsi þótti
mér ekki gefa svo góða raun
samanborið við tvöfalda stein-
veggi með tróði, að eg teldi
ástæðu til að hvetja til vikur-
húsagerðar almennt.
Næsta sporið í vikurhúsa-
gerð var það, að íbúðarhús er
gert að Arnarnesi í Kelduhverfi,
að eindreginni ósk bæ'ndanna
þar og að tilhlutun Sveinbjörns
Jónssonar byggingarmeistara.
Þar var eins ástatt og á Ásólfs-
stöðumð að vikurinn var við
túngarðinn. Húsið er í stærra
lagi eftir þvi sem í sveitum
tíðkast, enda áttu tvær fjöl-
skyldur að búa í því. Byggingar-
og landnámssjóður veitti bygg-
ingarlán og hafði eg því góða
aðstöðu að fylgjast með smíði
hússins, en uppdráttinn að því
gerði Sveinhjörn Jónsson. Allir
útveggir eru gerðir úr vikur-
steypu 25 sm. á þykkt. Utan á
þeim er 2 sm. þykk sements-
húðun. Medúsa-þéttiefni var
hlandað í sementið og hefir
húðin reynst vatnsþétt, og mér
vitanlega hefir hún ekki sprung-
ið svo að sök hafi komið. Hús
þetta var vel smíðað utan og
innan og þannig frá gengið, að
það átti að geta orðið vel hlýtt,
og hitað er það upp að staðaldri
út frá miðstöðvareldavél. Um
skjólgæði þess er erfitt að dæma
þar sem engin mæling á hita
hefir átt sér stað. Aðeins er
hægt að segja þetta. Það var dá-
lítill raki i þvi fyrsta árið, síðan
ekki; og mönnum þar norður
frá ber saman um að það muni
vera kaldara en steinhús með
tvöföldum veggjum og mó- eða
torf-tróði.
Um kostnaðinn við þessa
veggjagerð get eg lítið sagt.
Húsið varð dýrt vegna bygging-
arstílsins og eigendurnir munu
hafa orðið fyrir vonbrigðum i
ýmsu tilliti.
Nú síðari árin hafa vikurplöt-
ur talsvert verið notaðar til
hita-einangi’unar innan á stein-
steypuveggi einkum i Reykja-
vík, og færist i vöxt, enda sjálf-
sagt að nota fremur vikurplöt-
ur, en útlent þiljuefni, kork eða
froðusteypu. Yerður aðeins að
gæta þess, að hafa vikurlagið
nokkuð þykkt og festa það
þannig, innan á útveggi að hil
sé á milli.
Nýung má það teljast, að
hlaða hús úr vikurholsteinum
og gera þak af vikurplötum,
eins og Pípugerð Reykjavikur
hefir látið framkvæma. Tilraun-
in er virðingarverð, en hvort
þetta byggingarlag á framtíð
fyrir sér verður reynslan að
skera úr. Það er ekki full rann-
sakað að holrúm í vikurveggj-
um hafi þýðingu. Þakgerðin
óttast eg að verði nokkuð dýr
og að erfitt reynist að fá það
nægilega skjólgott með fram
útveg’gjum. Hvað veggjagerð
snertir úr vikri, þá lýst mér
best á aðferð þá sem Jón Lofts-
son lyyggingarvöt'iikaupmaður
hefir auglýst og sýnt á smá-
vörusýningu hér í bænum. Hann
vill hlaða veggina tvöfalda úr
vikursteinum eða vikurplötum
þannig, að innri veggur sé ætíð
hlaðinn lítið eitt á undan út-
vegg, og veggirnir límdir saman
með vatnsheldri múrhúðun. Yið
þetta vinnst það tvennt, að
vatnsþétting verður öruggari
með tveimur þettilögum en
einu, þvi vitanlega þarf einnig
vatnshelt múrlag utan á vegg-
ina, og meiri styrkur fæst í
veggina vegna þess að múr-
samskeyti standast hvergi á.
Það virðist líka felast meiri ör-
yggi i innra múrþéttilaginu, en
þvi ytra, þar sem það verður
fyrir minni hitabreytingu og
ætti þvi siður að springa.
Jóhann Fr. Kristjánsson.
Hvaða veggjaefni er hlýjast?
Allir vita að hin ýmsu bygg-
ingarefni leiða hita misjafnlega
vel eða misört, eru mishlý sem
kallað er. Hitt er almenningi ó-
ljósara hversu miklu munar.
Hitaleiðslumunur, eða hita-
gildi, sem, kalla mætti, hinna
einstöku byggingarefna (veggja-
Spánn.
Á Spáni geysar stríðið nú með
fullum krapti. Hersveitir Franc-
os sækja fram umhverfis Teru-
el og hafa þar verið stórkost-
legar orustur. Hefir þjóðernis-
sinnum veitt hetur, en þó er
enginn fullnaðarsigur unninn.
Stríðið hefur mjög breytt blæ
upp á siðkastið; nú hefur ekki
verið teflt fram stórum her-
sveitum, heldur fyrst og fremst
verið barist með vélum, bæði á
sjó og landi og í lopti. Hefur
hér komið á daginn, sem áður
liefur verið spáð hér í blaðinu,
að i hernaði nútimans er það
tæknin, sem ræður úrslitum, en
ekki liðsfjöldinn.
Aðalorusturnar hafa verið
liáðar i loftinu, og þar hafa
efna) hefir verið fundinn með
tilraunum og er táknaður með
tölum er sýna hlutfallið á milli
byggingarefnanna innbyrðis. —'
Eftir sænskum tilraunum og
útreikningum (frá 1933) er hlý-
leikagildi hinna einstöku bygg-
ingarefna (táknað með tölum)
þannig:
Byggingarefni: Hitaleiðslutölur:
Steinsteypa ... 1 (til 1.5)
Rúðugler Timbur (furaog 0.6 (- 0.7)
greni) á langv. 0.3 (- 0.4)
Gjallsteypa ... 0.3 . (- 0.7)
Froðusteypa .. 0.2
Vikursteypa . . Timbur 0.11
(á þverveg ) 0.1 (- 0.15)
Korkplötur . . . 0.04 (- 0.05)
Torfplötur .... Masonit 0.04 (- 0.05)
(mjúkt) 0.04
Insolit 0.04
Sellotex 0.04
Hæsta talan táknar kaldasta
veggjaefnið, lægsta talan það
hlýjasta. Köldust er steinsteyp-
an, þriðjungi kaldari en gler.
Mun mörgum koma það á óvart.
Þess er þó að gæta, að steypu-
veggurinn er margfallt þykkri
en glerið og veitir því meiri
hitaleiðslumótstöðu en rúðan.
— Vikursteypa er nífallt til tí-
fallt hlýrri en steinsteypan og
líkt er um timbur á þverveg-
inn. Torfplötur, korkplötur,
insolit, masonit og sellotex er
allt álíka treg hitaleiðsluefni og
nærfellt 25 sinnum hlýrra
veggjaefni en steinsteypa.
Það er eftirtektavert, að torf-
plötur jafngilda korki og öðr-
um hinum hlýustu byggingar-
efnum. Er þá augljóst hversu
mikilsvert og sjálfsagt er að
hafa tróðlag úr celtu torfi í
steinsteypuveggi, einkum til
sveita, þar sem torfengið er
nægt eldsneyti til upphitunar.
Vikursteypa myndi vart reynast
nægilega hlý til sveita nema
holrúmin væri tróðfylt t. d. með
mómylsnu. Verður þó ekki um
það fullyrt fyr en reynsla sker
úr.
H. St.

þjóðernissinnar verið yfirsterk-
ari. Flugvélar Francos hafa
varpað sprengjum yfir Valenc-
ia, Barcelona og fleiri borgir, og
valdið þar miklu manntjóni. —
Eins og vant er, þegar loftárásir
tru gerðar á stórborgir, er það
fyrst og fremst almenningur,
sem verður fyrir tjóninu, en
ekki hermennirnir. Þessar árás-
ir liafa mælst mjög illa fyrir
víða um heim.
En svo kom hér annað til
greina, sem virðist ætla að hafa
miklar afleiðingar. í hafnarbæj-
um eins og Barcelona og Val-
encia er jafnan fjöldi skipa, og
urðu þau mjög fyrir sprengju-
kastinu. Voru það einkum ensk
skip, sem fyrir þeim urðu. Hafa
Englendingar sent Franco hörð
mótmæli, en ekki hafst frekara
að. Þó hefur komið til mála, að
þeir láti herskip fylgja kaup-
skipum sinum. Stjórnin hefur
sætt allmiklum árásum fyrir
það, að hún væri Franco of hlið-
holl, enda verður ekki annað
séð, en að hún hafi fremur
dregið taum hans. Verkamanna-
flokkurinn enski og frjálsljmdi
flokkurinn hafa gert harðar á-
rásir á stjórnina út af þessu.
í hlutleysisnefndinni er alltaf
sam þófið. Rússar hafa gert á-
kveðnar kröfur til Þjóðahanda-
lagsins, um að það beitti sér
gegn Franco, en ekki hefir það
komist í framkvæmd. Þó mun
eitthvað af útléndum sjálfboða-
liðum hafa verið flutt burt af
Spáni og búist við að burtflutn-
ingnum verði nú hraðað.
ítalir hafa tekið fremur þung-
lega undir kröfur Englendinga
um burtflutning ítalskra her-
manna af Spáni. Lítur út fyrir,
að innan skamms muni sverfa
til stáls milli Itala og Breta. —
Þrátt fyrir samningana er það
vist, að Italir eru fastráðnir í
þvi, að bola Englendingum sem
mest burtu frá Miðjarðarhafi,
en búast má við, að sú baíátta
verði bæði löng og hörð.
Um stund leit svo út, sem
Frakkar væru að fjarlægjast
Englendinga á stjórnmálasvið-
inu, en nú hefur orðið breyting
á þessu og virðist vinfengi
þjóðanna vera eins gott og áð-
ur.
Mjög er það áberandi, hve
Hitler leitar eptir vináttu Eng-
lendinga. IJafa sum blöð haldið
þvi fram, að áður en löngu liði.
rnuni Þýskaland gera einskonar
bandalag við Englandog Frakk-
land. Þetta virðist nú reyndar
frernur ósennilegt, en það er
víst, að bandalag Itala, og Þjóð-
verja hefur orðið báðum von-
brigði. Valda því bæði Austur-
ríkismálin og afstaðan til Tyrol-
búa. Þarf enginn að búast við
því, að þeir Hitler og Mussolini
láti pei-sónulega vináttu sína
ráða miklu, er hagsmunir þjóða
þeirra rekast á.
Síðustu fregnir herma, að nú
verði enskum herskipum mjög
fjölgað við Spánarstrendur. Má
því búast við, að Bretar ætli að
stöova árásirnar á vopnlaus
kaupskip. Það er heldur ekki að
undra, þó svo fari, þvi á fáum
dögum hefur 10 enskum skip-
um verið sökt og Bretar hafa
opt reiðst þá minna hafi verið
til saka unnið.