Framsókn : bændablað - samvinnublað - 10.12.1938, Side 1

)
■
ir
Merkur bæklingugr.
Sanlband íslenzkra sam-
vínnufélaga hefir nýlega gefið
út í sérstökum bæklingi ritgerð
eftir Jón Gauta Pétursson
bónda á Gautlöndum, sem nefn-
ist: Viðskiftajafnvægi landbún-
aðarins.
Ritgerð þessi fjallar um bú-
rekstur bænda frá aldamótum
og sýnir hversu hann hafi borið
sig á hverju tímahili og hvað
hafi valdið halla á rekstinum
hin síðustu ár.
Er útkoma bæklingsins merk-
nr atburður í sögu landbúnað-
arins og mjög gleðilegt, að Sam-
bandið skuli taka á sig ábyrgð
á niðurstöðu höfundarins með
því að kosta útgáfuna.
Það ber bændamennngunni
glæsilegt vitni, að bóndi i af-
skektri sveit skuli leggja í að
semja slíka hagfræðilega rit-
gerð um afkomu landbúnaðar
frá ári til árs og brjóta með ó-
rækum tölum til mergjar, hvað
það er i viðskiftum búnaðarins,
sem hallanum veldur.
Skal nú rakið að nokkru efni
ritgerðarinnar. Þó verður það
aðeins lauslega. Allir, sem land-
búnaði unna, þurfa því að fá sér
bæklinginn og lesa vendilega.
I
I
Verzlunarárferðið.
Höf. rannsakar fyrst hlutfall
afurðaverðsins og ýmissa út-
gjaldaliða við landbúnaðinn.
Við ákvörðun afurðaverðsins
er þó aðeins miðað við sauð-
fjárafurðir, enda eru þær al-
< mennasti gjaldeyrir bænda.
Hann reiknar svo út kaup-
mátt sauðfjárafurðanna gagn-
vart erlendum vörum fyrir
hvert ár frá aldamótum til árs-
■ loka 1935.
j Af erlendum vörum tekur
hann þó aðeins þessar vörur:
Rúgmjöl, hveiti, hafragrjón,
hrisgrjón, bygggrjón, matarsalt,
kaffibaunir, höggvinn sykur,
smiðajárn, steinlím. — Af ís-
( lenzkum afurðum er tekið:
■ ull, kjöt, gærur, mör.
Þessum 36 árum, sem rann-
sóknin nær vfir er skipt í sex
tímabil og reiknað út meðalverð
hverrar vöru á hverju tímabili
og loks birtar skýrslur um þetta
allt og kaupmátt hverrar af-
urðar á liverju tímabili.
Til þess að geta sýnt sem
glöggast viðskiptaárferðið legg-
ur höf. útlendar vörur í kaup-
vörueiningar. Kaupvörueining
telur liann úttekt meðal bónda
af fyrnefndum vörum, sem
hann telur vera 500 kg. rúg-
mjöl, 100 kg. hveitir, 100 kg.
bafragrjón, 50 kg. lirísgrjón, 50
kg. bankabygg, 100 kg. salt, 15
kg. kaffi, 100 kg. molasykur, 20
kg. smíðajárn.
Á móti þessu leggur höf. svo
sauðfjárafurðirnar í fram-
leiðslueiningu, þannig: 1 kg. vor
ull, 14 kg. kjöt, 3 kg. gærur, 1
kg. mör, það er afurðir af
einni á.
Eftirfarandi skýrsla sýnir svo
verzlunarárferðið:
Samanlagt verð 3 3 Verðlag á
s ** • f-t , •n 3 (1900-1909 = 100)
Tímabil :C P > to S..S , 3 Cð a S = Cö .3 .2 3 z? ih O *§•! rO > 60 £-.5 a' f
5 .2 ® <v H <2 > £ <2 3 •§ J2 c <o
Kr.
1900—’'09 260,00 9,20 28,3 100 100 100
1910—’14 291,05 11,30 25,7 91 . 112 123
1915—’19 708,24 30,30 23,4 83 272 330
1920—’23 890,90 24,50 36,3 128 343 266
1924—’'29 574,65 25,50 22,5 80 221 277
1930—’35 352,20 14,67 24,0 85 135 160
Af þessari skýrslu má sjá dálkarnir sýna verðhækkun út-
verzlunarárferðið á hverju lendrar og innlendrar vöru mið-
tímabili fyrir sig. Þriðji dálkur,
árferðisvisitölur, sýnir hve
margar framleiðslueiningar eða
ærafurðir bóndinn hefir þurft í
hvert sinn til að borga úttektina
(kaupvörueininguna). Fjórði
dálkur sýnir það sarna i hundr-
aðshlutföllum og síðustu tveir
að við verð þeirra 1900—1909.
Skýrslan sýnjr að verzlunar-
árferðið liefir farið batnandi og
síðustu árin valda frystihúsin
þar miklu um, sem Sís og sam-
vinnufél. liafa komið upp. —
Hannes Jónsson fyrv. alþm.
Frh. á 3. síðu.
Frá Eimskipafélaginu.
irangur
Rjðtlaganna.
Verðhækkun útflutta kjötsins.
Páll Zoplioniasson reynir í
Tímanum 8. f. m. að hrekja þá
niðurstöðu Framsóknar í næst-
síðasta blaði, að verðhækkun
útflutta dilkakjötsins vegna
kjötlaganna árin 1934—37 hafi
aðeis verið 67 — séxtíu og sjö
— aurar að meðaltali á lamb.
Talar hann í því sambandiumað
greinarhöf. Framsóknar hafi
notað „vísvitandi falsaðar töl-
ur“. Er annað orðbragð eftir
því.
Fölsunin virðist eiga að vera
fólgin í því, að Framsókn telji
verðbótina 1934 vegna kjötlag-
anna 9,5 aura á saltkjötskg. en
4,2 aura á freðkjötskg. í stað
þess að öll verðbótin á kjöti,
það ár var 14,5 au. og 9,5 au.
Þetta er þó rétt lijá Fram-
sókn, en rangt hjá Páh. Það ár
voru tekjur samkvæmt kjötlög-
unum, er komu til verðbótar á
útflutt dilkakjöt, aðeins 138
þús. krónur.
Aftur var veitt úr ríkissjóði
til verðbótar kjötinu 150 þúsund
krónur, ekki vegna kjötlaganna
heldur vegna baráttu Bænda-
flokksins.
Ríkisframlagið var ekki ár-
angur af kjötlögunum, heldur
þeim óviðkomandi — en eins og
allir sjá er það meira en ls/20
af heildarverðbótinni, eða meira
en helmingur hennar. Þegar
þetta er athugað kemur í.ljós
að verðbótin vegna kjötlaganna
1934 er síst vantalin í Fram-
sókn.
Heildarverðbótin vegna kjöt-
laganna á lamb hjá bónda, sem
fær y10 kjötsins í salt en hitt í
frost, er því tæpir 67 aurar.
Nú er skorað á P. Z. að hrekja
þetta ef hann treystir sér til, —
en biðja ella opinberlega afsök-
unar á brigslyrðunum. Geri
liann hvorugt næstu viku verð-
ur ekki hjá því komist að fá
skorið úr um réttmæti illyrða
hans á öðrum vettvangi.
Vlðskiftin ríð útlflnd i
nóremlierlok.
Innflutt .... alls 45,781 millj.
Útfutt..... — 51,860 —
Viðskiftaafgangur 6 miljóir.
Á sama tíma í fyrra var innfl.
46,9 og útfl. 54,4 og afgangur
7,5. —
H.f. Eimskipafélag íslands
hefir sent Framsókn eftirfar-
andi til birtingar:
Svo sem kunnugt er hefir
Eimiskipafélag Islands undan-
farið verið að vinna að því, að
smíðað yrði handa félaginu far-
þega- og flutningaskip, miklu
stærra og hraðskreiðara en þau
skip, sem nú eru i föriun milli
íslands og útlanda. Undirbún-
ingi þessa máls er nú það langt
komið að stjórn Eimskipafé-
lagsins hefir leitað tilboða hjá
18 skipasmíðastöðvum á Norð-
urlöndum, í Þýskalandi, Hol-
landi, Frakklandi, Italíu og
Stóra-Bretlandi, og eiga tilboð
að vera komin fyrir 15. janúar
næstkomandi.
Stærð skipsins á að vera sem
liér segir: Lengd 320 fet, breidd
45% fet, dýpt 26y2 fet og djúp-
rista 16 fet. Til samanburðar
má geta þess, að „Gullfoss“ og
„Goðafoss“ eru 230 fet að lengd
en „Brúarfoss“ og „Dettifoss"
237 fet. — Skipið verður mótor-
skip með einni vél, 11 cylindra,
með 5000 hestöflum.
Hraði skipsins í reynsluför,
með fuhfermi af stykkjavöru
(3/5 dw.), á að verða 17% rníla
á vöku. Með þessari stærð sldps-
ins og hraða í reynsluför er
Hin nýja fislcniðursuðuverk-
smiðja S. 1. F. er nýleg;a tekin
til starfa. Hún er búin öllum ný-
tísku tækjum og vélum, og
stendur fyllilega á sporði full-
komnustu verksmiðjum er-
lendis.
Markaður oldkar fyrir fisk
hefir á undanförnum árum far-
ið minkandi, og að sama skapi
hefir þörfin fyrir fjölbreytni í
útflutningsvörum okkar vaxið.
íslenzka þjóðin hefir sérstak-
lega góða aðstöðu til alhliða
fiskvinnslu vegna hinna auðugu
fiskmiða umhverfis landið. Þar
sem vitað er, að allar fiskveiða-
þjóðir flytja út niðursuðuvörur
fyrir geysi fjárupphæðir á ári
hverju. má segja, að undarlega
lengi hafi dregist fyrir okkur að
taka upp samkeppni á heims-
markaðinum á þessu sviði.
íslenzki fiskurinn hefir mjög
gott álit erlendis, og allar líkur
benda á, að tiltölulega auðvelt
muni að vinna íslenzkum niður-
suðuvörum álits sem útflutn-
ingsvöru.
Oft hefir verið um það rætt
gengið út frá að meðal siglinga-
hraði þess á hafi geti orðið
rúmlega 16 milur á vöku.
Verður skipið þá rúma 2 sólar-
hringa milli Reykjavikur og
Leith, rúman 1% sólarhr. milh
Leith og Kaupmannahafnar, en
beina leið milli Reykjavikur og
Kaupmanna hafn ar rúmlega 3
sólarhringa.
Á fyrsta farrými verður rúm
fyrir 112 farþega, á öðru far-
rými 60 og þriðja farrými 48.
— Skipið verður 3700 brúttó
smálestir. Frystirúm verður í
skipinu 30 þús. teningsfet, sem
nægir til að flytja 500 smálest-
ir af flökuðum fiski eða 17 þús.
skrokka af dilkakjöti.
Að því er snertir útvegun
gjaldeyris til skipakaupanna, þá
verður ekkert um það sagt hver
aðstaða félagsins verður i þvi
efni fyr en séð verður sam-
kvæmt væntanlegum tilboðum
hinna erlendu skipasmíða-
stöðva, í hvaða landi skipið
verður smíðað. En ríkisstjórnin
hefir gert það að skilyrði fyrír
tillögum til Alþingis um styrk
til skipsins, að slík lausn fáist á
gjaldeyrishlið málsins, sem rík-
isstjórn og gjaldeyrisnefnd telja
framkvæmanlega.
og ritað, hversu lítið íslendingar
eti af síld. Þegar þess er gætt,
að síldin er bæði Ijúffengur rétt-
ur og ódýr, auk þess sem hún
mun vera með hollustu fiski-
tegundum, sem völ er á, er blátt
áfram óskiljanleg sú andúð,
sem þjóðin vii’ðist hafa á henni
sem neyzluvöru. Sennilega staf-
ar þetta af vankunnáttu i að
meðhöndla hana til matar. Nið-
ursuðuverksmiðjan bætir úr
þessu með síldarafurðum sín-
um. Nú getur hvaða húsmóðir
sem er, án þess að kunna hið
minnsta til framleiðslu sildar,
'borið á borð fyrir maka sinn
margvíslegustu og lostætustu
rétti úr síld, án þess að það
snerti pyngju heimilisins meira
en vanaleg steinbíts- og salfisks-
innkaup.
Vonandi á nýja síldarvinnsl-
an eftir að breyta mataræði ís-
lendinga í það horf, að hvert
heimili sýni síldinni, þessum
fjárhagslega bjargvætti þjóðar-
innar, næga gestrisni til að láta
hana ávallt skipa öndvegi við
borðhaldið.
Tryggvi Jónsson.