Framsókn : bændablað - samvinnublað - 10.12.1938, Blaðsíða 2

FRAMSÖKN
MORGUNN.
XIX. árg. 1. og 2. hefti. —
Rvík 1938.
Nú er nýkomið út síðara hefti
„Morguns“ þ. á„ og eru þá kom-
in út alls 19 árgangar af þessu
merka tímariti. Yar Einar H.
Kvaran rithöfundur ritstjóri
þess allt frá byrjun og þar til
hann andaðist á s.l. vori. Hafði
hann þá að nokkru gengið frá
fyrra hefti þ. á. undir prentun.
Um síðara heftið önnuðust þeir
sira Kristinn Danielsson og
Snæhjörn Jónsson, og er það að
mestu helgað minningu Einars
H. Kvarans.
Fjrra heftið er fjölskrúðugt
að efni. Hefst það með ræðum
eftir þá prestana, sira Jón Auð-
uns og sira Svein Viking. Þá
er þar mjög merkileg ritgerð
eftir E. H. K. er liann nefnir
„Mikilvægi sálarrannsóknanna“
Er það erindi, sem hann flutti
á fundi í Stúdentafélagi Rvikur,
og líklega siðasta erindið, sem
hann flutti. Þarf ekki að taka
það fram, að erindið allt, að efni
og framsetningu ber sama
snilldarbragðið og einkennir
,allt annað frá hendi þessa höf-
öndar, og ber þess í engu vott,
að höfundurinn var þá háaldr-
aður og farinn að heilsu. — Þá
flytur heftið ritgerð um drauma
eftir Guðmund Friðjónsson, er-
indi — Andahyggja — eftir
Guðmund Einarsson í Hergils-
ey, Dulsýnir eftir Hafstein
Björnsson og mjög athyglis-
verða grein eftir Snæhjörn
Jónsson, er liann nefnir: „Per-
sónuleiki mannsins“. — Þá eru
margar merkilegar ritgerðir eft-
ir erlenda höfunda, sem þeir
hafa þýtt, E. H. K. og sii’a K. D.
Siðara heftið er að mestu
helgað minningu E. H. K. Það
hefst með þrem ræðum, sem
voru fluttar við útför hans, eftir
þá sira Kristinn Daníelsson,
sira Árna Sigurðsson og sha
Jón Auðuns, þá eru ræður flutt-
ar á minningarhátíð i S. R. F. í.
eftir þá sira Kristinn Daniels-
son, Isleif Jónsson, Einar Lofts-
son og sira Jón Auðuns og
skyggnifrásagnh eftir Hafstein
Björnsson og ísleif Jónsson, og
segja þeir þar frá því er fyrir
þá bar við andlát E. H. K. og
við útför hans. Þá skrifar Páll
Steingrímsson, fyrrum ritstjóri,
um E. H. K. og loks er erindi
eftir sira K. D., er hann flutti
á fyrsta fundi i S. R. F. í. er
haldinn var eftir andlát E. H.
K. og höfundur nefnir: „Hvar
stöndum vér“. — Allt eru þetta
meira og minna snjöll erindi,
og margt er þar prýðilega sagt,
en það sem mest gætir þar, er
ástin og traustið á leiðsögu-
manninum, sem þeir eru að
kveðja, og má af því marka hvi-
lík ítök E. H. K. átti í vinum
sínum í S. R. F. í. og hve á-
lirifarikur leiðtogi hann var A
þessu sviði. — Getur ekki betra
eftirmæli en það, að vera þess
meira virtur og þvi meira unn-
að, sem viðkynningin var nán-
ari og persónuáhrifa hans gætti
meira.
Loks eru nokkrar smágrein-
ar, þýddar og frumsamdar, og
kvæði, allt læsilegt og sumt
mjög athyglisvert. Tvennt af
því skal eg aðeins nefna. — Hið
fyrra er grein eftir Einar Lofts-
son, er hann nefnir: „Ensk
blöð og tímarit um spíritisma.“
Bendir höfundurinn þar á, að
íslenzkir spiritistar haldi elvki
úti neinu blaði, og sé þess þó
mikil þörf, en meðan að svo sé,
þá verðum við að lesa erlend
hlöð um þetta efni, ef að við
eigum að fylgjast með því, sem
gerist i umheiminum. I þessu
skyni bendir hann á nokkur
þekktustu blöð Englendinga,
sem öllum er stjórnað af mjög
merkum og þekktum spiritist-
um, er njóta allstaðar fyllstu
viðurkenningar. — Hitt er smá-
greinaflokkur eftir Snæbjörn
Jónsson, er hann nefnir Haga-
lagða. Kemur hann þar viða við
og skrifar af hita, sannfæringu
og áliuga. Vikur hann þar að
mörgum merkilegum hlutum,
en mesta áherzlu leggur hann
þó á, að efla beri þekkingu
manna á spíritismanum, sem
flestir mestu andans menn
heimsins viðurkenna nú að er
þýðingarmesta viðfangsefni
mannsandans. —- Þekking
manna á þeim efnum, viðhorf
þeirra við eilífðarmálunum, er
það sem á að móta hugarfar
manna og þjóða, og alla hugs-
un þeirra og framkomu.
Hlutverk spíritismans er fyrst
og fremst að leggja traustan
|>ekk i nga rgrun dvö 11 að skoðun-
um manna á eilífðarmálunum,
svo fjöldanum verði ljóst, að
okkar beztu fjársjóðir eru mildi
og trúmennska, og þó stundum
skorti á fulla viðurkenningu
annara, fyrir vel unnið verk, þá
áð vera þess ætið minnugur, að
„gerir liver fyrir sig“, og að
verkið er eins gott, þó ekki beri
allir gæfu til að meta það rétt.
Það er ekki nema að vonum,
að erfitt verði að fylla sæti E.
II. K. sem ritstjóra Morguns, en
því meiri þörf er á, að sem flest-
ir menn, og af sem flestum
s'téttum leggist á eitt um það
mikla nauðsynjamál, að gera
Morgun svo úr garði, að hann
geti fullnægt Tómasareðli okk-
ar íslendinga, sannfært okkur
um það, sem við höfum lengi
þráð og vonað, en ýmsir ekki
þorað að treysta til fullnustu.
Th. A.
Framsókn erblad
óbáðra, frjáls-
huga bænda.
fOMSÉII
Hafnarstræti 18,
selur með sértöku tæki-
færisverði
ný og notuð hús-
gögn og lítið not-
aða karlm.fatnaði.
)) __________ ___________
Gyðingar.
Hinar miklu Gyðingaofsóknir
i Þýzkalandi hafa verið aðal-
umtalsefni lieimsins síðustu
dagana. Morð von Rath sendi-
svéitarritara var hin beina or-
sök til þeirra, en í raun og veru
má segja, að þær hafi lengi leg-
ið í loftinu, og lilutu að koma
fyr eða síðar.
Sú stjórnarstefna, sem nú
ríkir i Þýzkalandi, getur6ekki
þolað sterka þjóðernisminni-
hluta innan ríkisins, því hún
vill steypa alla þjóðina i sama
móti, og alveg sérstaklega er
hún andstæð Gyðingum, vegna
auðæfa Jæirra og valda i þjóð-
félaginu, ög ekki síst vegna þess,
að þeir halda ávalt sínu þjóð-
erni, og samlagast ekki þeim
þjóðum, er þeir búa með.
Gyðingahatrið á Þýzkalandi
er ævagamalt, en um hríð bar
lítið á því. Meðal annars vegna
þess, að Vilhjálmur II. keisari
hafði nána vináttu við ýmsa
helztu auðmenn Gyðinga, t. d.
Ballin.
Þegar allt komst á ringulreið
i Þýzkalandi við byltinguna
1918, kunnu Gyðingarnir að
nota sér ástandið. Þeir rökuðu
saman of fjár og fengu mikil
völd á sviði stjórnmálanna, en
þá fór hatrið á þeim að loga
upp að nýju.
Hinar nýju Gyðingaofsóknir
mega teljast eins dæmi i sög-
unni. Þeir eru að visu ekki
depnir eins og oft átti sér stað
á Rússlandi, en það er lagt kapp
á að lama þá fjárhagslega, and-
lega og siðferðislega, svo þeim
verði ekki líft í landinu, nema
að þeir verði að liálfgierðum
þrælum. Árið 1935 var talið, að
rúm hálf milljón Gyðinga væri
í Þýzkalandi, og eitthvað lítið
eitt hefir bætzt við frá Austur-
ríki.
Fyrst voru gefin út lög, sem
skylduðu Gyðinga til þess að
greiða stjórninni skaðabætur
fyrir morðið á von Rath. Skyldi
sú upphæð nema allt að 1800
millj. króna, og á að ná henni
inn með þvi að leggja 20% skatt
á eignir Gyðinga. Á greiðslu að
verða lokið fyrir ágúst næsta ár.
Jafnframt þessu hafa verið
gerðar ótal ráðstafanir til þess
að eyðileggja atvinnu Gyðinga.
Sumpart með lagaboðum og
sumpart með þvi að fólkið hef-
ir útilokað þá frá öllum við-
skiptum. Sömuleiðis hefir því
óspart verið haldið fram, að
þeir væru á lægra stigi, en væru
á öllum sviðum fjandsamlegir
Þjóðverjum.
Þá hefir Gyðingum verið gert
því nær ómöguglegt, að afla sér
vísindalegrar menntunar með
því að útiloka þá frá skólum
ríkisins. Er þetta þeim mun
þyngra, sem mikill fjöldi Gyð-
inga gekk menntaveginn, eink-
um eru þeir frægir sem lækn-
ar og lögfræðingar.
Eins og vænta má reyna Gyð-
ingar nú mjög að komast burt
Úr Þýzkalandi, enda hafa þeir
almenna samúð hjá öðrum
þjóðum, en hér er ekki gott að-
gerðar. Engin þjóð óskar í
rauninni eftir því, að fá til sin
marga Gyðinga. Helzt hefir ver-
ið talað um að útvega þeim bú-
stað i nýlendum Norðurálfu-
þjóða i Suðurlöndum. Hefir hér
einkum verið talað um Tanga-
nika i Austur-Afríku. Þar eru
stór svæði, sem hafa loftslag og
landgæði, sem vel liæfa hvítum
mönnum, en eru nú næsta
strjálbyggð. Þetta land var áður
eign Þjóðverja, en Englending-
ar tóku það i heimsstyrjöldinni.
Er Þjóðverjum afar illa við
þessa ráðagerð, eins og við er
að búast. Annars má segja, að
enn er engin lausn fengin á
þessum vandræðamálum Gyð-
inga.
Frakkland.
Ástandið á Frakklandi er
mjög iskyggilegt nú sem stend-
ur. Daladier forsætisráðherra
hefur heimtað stórkostlegar
lagabreytingar til þess að rétta
við fjárhag ríkisins. Til dæmis
vill hann láta lengja vinnutím-
ann í versmiðjum og afnema
40 stunda vinnuvikuna, sem
Leon Blum lögleiddi. Þetta hef-
ur mætt afarharðri mótspyrnu
frá verkamönnuin, og verkföll
hafa víða verið hafin í mót-
mælaskyni.
Mikið hefur verið gert til
þess að tryggja vináttusamband
Frakklands og Englands, og i
því skyni fóru þeir Chamber-
lain forsætisráðherra Englands
og Halifax lávarður utanríkis-
ráðherra i opinbera heimsókn
til Parísar. Var þeim auðvitað
lekið með miklum virktum, en
þó bar á því, er þeir óku í gegn
um götur borgarinnar, að hróp-
uð voru til þeirra fjandsamleg
orð, svo sem niður með Múnch-
ensáttmálann. Stjórnin á mjög i
vök að verjast þinginu. Meiri
hluti hennar fer stöðugt mink-
andi og má sennilegast búast
við því, að'hún verði ekki lang-
líf úr þessu. Hvað sem þá tekur
við.
Spánarmálin eru viðkvæmt
atriði, því stjórnmálamenn
vinstri flokkanna eru eindregnir
andstæðingar Francos, en Dala-
dier er bundinn við að sýna full-
komið hlutleysi. Ekki síst eft-
ir að Mussolini með sinn al-
kunnu gætni hefur dregið sig út
úr leiknum.
Gyðingaofsóknir Þjóðverja
hafa vakið mikla gremju i Par-
ís, sem ekki er að undra, þar
sem auðmenn af Gyðingakyni
ráða miklu í stjórnarflokkun-
um. Samt mun ekki vera þess
nein von, að Frakkar fari i stríð
víð Þjóðverja út af Gyðinga-
málunum.
í nýlendum Frakka er yfir-
leitt góður friður, og standa þeir
að því leyti betur að vigi en
Englendingar, sem eiga við sí-
feldan ófrið að etja i Austur-
löndum.
Síðan þetta var skrifað hefir
verið hafið allsherjarverkfall,
sem enn er ekki lokið. Þó virð-
ist að það muni misliepnast.
BðntJ)ar|i!ngskosii'
ingin anstanfjals.
Kosningunni til húnaðarþings
á svæði Búnaðarsambands Suð-
urlands er nýlokið.
Urðu úrslitin þessi:
Framsóknarmenn . . 474 atkv.
Sjálfstæðismenn .. . 301 —
Bændaflokksmenn . 123 —
Samt. greidd 898 —
Af um 1400 voru á kjörskrá.
Samkv. þessu fengu Fram-
sóknarmenn 3 fulltrúa og Sjálf-
stæðismenn 2, en Bændaflokk-
urinn engan.
Þessi kosningaúrslit eru því
miður lítill sómi fyrir sunn-
lenska hændur. Flestir óhlut-
drægir menn verða að viður-
kemia, að listi Bændaflokksins
var prýðilega mönnum skipað-
ur.
Efsti maðurinn á listanum,
Klemens Kristjánsson tilrauna-
stjóri á Sámsstöðum, er maður
á léttasta skeiði, mikill dugnað-
armaður og einstakur áhuga-
maður um sína fræðigrein, og
er þegar þjóðkunnur fyrir störf
sín i þágu landbúnaðar og vis-
indamennsku sína á því sviði.
Það er því hinn mesti skaði,
að hann komst ekki á búnaðar-
þingið.
Bændaflokkurinn hefir þó
heiður af því, að hans listi var
hetur mönnum skipaður en
hinna flokkanna. Hitt má segja,
að hann liafi því miður ekki
fylgt kosningunni nógu fast eft-
ir. Hann hefir verið of sann-
færður um sinn góða málstað
og að liann væri öruggur að
sigra. En flokksofstækin er orð-
in svo rótgróin hjá stóru flokk-
unum, að reynslan sýnir, að hún
ræður meir en heill héraðs og
lands og áróðurinn frá klikun-
um hér að sunnan er svo mikill,
að enginn þeirra maður fær að
kjósa öðruísi en flokkslega,
hvað sem áliti á frambjóðönd-
um líður.
Á þessu hafa ýmsir Bænda-
flokksmenn ekki varað sig, og
þvi verið tómlátþri um kjöír-
sókn en skyldi.
Þrátt fyrir allt sýnir þó kosn-
ingin, að fylgi Bændaflokksins
er talsvert mikið á Suðurlandi
þar sem hann fær sjöunda hlut-
ann af gréiddum atkvæðum,
enda þótt hann standi mikln
vera að vígi en hinir flokkarnir,
sem hafa ráðna starfsmenn i
hverri sveit og öflugar mið-
stjórnir hér i bænum.
Dálítið gætti þess við kosning-
una, að sumir vildu frekar
hlynna að kosningu manns úr
sinni sýslu og færðu til á lista
í þvi skyni. Er slíkt mannlegt,
en á þó helst ekki að vera, þeg-
ar samið er um ákveðna röð.
Bændaflokkurinn þakkar
frambjóðöndum sínum og þá
sérstaklega Klemenz Kristjáns-
syni þann sóma, sem þeir veittu
flkknum með því að vera á
lista hans. Sömuleiðis þakkar
hann öllum, er unnu fyrir list-
ann, en flokksmönnum, er
heima sátu, ættu úrslitin að
vera þörf áminning.