Framsókn : bændablað - samvinnublað - 10.12.1938, Blaðsíða 3

FRAMSÓKN
Hvað gerii*
Frh, af 1. síðu.
Sambandið ?
kom upp fyrsta húsinu með að-
sföð Sís.
I
Innanlands-verðlag.
Eftir að höf. hefir sýnt
hversu afurðaverðið hefir verið
gagnvart erlendri vöru, snýr
hann sér að því að rannsaka,
hversu það liafi svarað til ann-
ara útgjaldaliða bóndans, kaup-
gjalds, • opinberra gjalda og
skuldgreiðslna.
Gerir hann svo samanburð á
. hækkun kaupgjalds og opin-
i berra gjalda annars vegar og
í afurðaverðsins hinsvegar. Segir
| höf. að samanburðurinn sé
hyggður á rannsókn opinberra
gjaldagreiðslna um allt tíma-
bilið frá aldamótum og svo og
um kaupgjald við landbúnað
víðsvegar um land á sama tíma.
Skýrslan liér á eftir sýnir
þenna samanburð og er miðað
við að hlutfallið sé rétt 1900—
1909.
Hlutfallstölur Vísitölur
Timabil Kaupgjald Opinb. gjöld Afurðaverð Kaudgjalda Opinb. gjalda
1900—’09 100 100 100 10,3 10,0
1910—’14 126 113 122 10,3 9,3
1915—’19 320 227 321 10,3 7,1
1920—’'23 490 417 263 18,6 15,8
1924—’29 490 417 275 18,0 15,1
1930—’'35 542 535 157 34,4 34,1
Vísitölumar sýna, hve marg-
ar ærafurðir þurfti á hverju
tímabili til greiðslu það mikill-
ar vinnu, sem fékst á fyrsta
tímabilinu fyrir 10 ærafurðir.
Kemur þá glöggt í ljós, hve
gífurlega hlutfallið milli vinnu
og afurðaverðs hefir raskast,
einkum á hinum síðustu árum,
þar sem nú þarf afurðir 34—35
áa til að borga þá vinnu, sem
10 ærafurðir nægðu til áður.
Opinberu gjöldin hafa og
hækkað að sama skapi móts við
afurðaverðið, svo að bóndi í
svipuðum ástæðum þarf nú að
verja 34 ærafurðum til greiðslu
þeirra í stað 10 ærafurða áður.
i
Loks vikur höf. að því, að
vaxtagreiðslur af skuldum séu
orðinn fyrirferðamikill út-
gjaldaliður í búrekstri flestra
bænda. Skuldir séu að vísu ekki
alltaf vottur um versnandi efna-
hag, þegar þær hafi t. d. verið
stofnaðar til arðbærra umbóta
eða vélakaupa, sem létti bú-
störfin, en vegna þess að nú
þurfi að borga þær með hærri
mynt, en þær voru stofnaðar
með, þá geti einnig þessar
skuldir verið bændum um
megn.
Þetta síðasta skýrist, ef litið
er á skýrsluna um verzlunarár-
ferðið; 1924—’29 gerði hver ær-
afurð 25,50 kr., en eftir 1930
aðeins 14,67. Þetta þýðir sama
fyrir bóndann, eins og hann
verði að borga 1500 kr. lán, er
hann tók á fyrra tímabilinu með
2600 kr. á þvi seinna.
Ályktun höfundar.
Að lokum fer höf. svofeldum
orðum, meðal annars, um nið-
ustöðuna af allri þessari rann-
sókn sinni:
„Niðurstaða þeirra atliugana,
er hér hafa verið gerðar, er i
sluttu mál sú, að viðskipti land-
búnaðarins við útlönd (vöru-
skiptin) hafa farið sihatnandi
frá aldamótum, að fráteknu
tímabilinu 1920—23 — en að
sama skapi hefir kaupmáttur
landbúnaðarafurðanna til ým-
issa viðskipta innanlands farið
þverrndi allan tímann og þó
hraðast nú hin síðustu ár eða
frá ÍOSO/'1) ....
1) Auðkennt hér.
„Þessu hefir valdið óheilbrigt
misvægi milli afurðaverðsins
annarsvegar og almenns verð-
lags að öðru leyti i landinu
hinsvegar. Það verðlag komst
upphaflega á, þegar verð allra
framleiðsluafurðá i landinu var
frá 50—100% hærra en verið
hefir að meðaltali síðan 1930.
Það miðaðist þá við greiðslu-
getu framleiðslunnar, en i stað
þess að laga sig eftir verðfalli
liennar siðan, hefir verðlagið
hækkað beinlínis í ýmsum
greinum, eins og sýnd hafa ver-
ið dæmi til. I reyndinni hefir
þetta alveg sömu verkanir og ef
gengi íslenzku krónunnar hefði
verið felt í öllum viðskiptum
öðrum en þeim, sem snerta verð
framleiðslunnar2) til Iands og
sjávar, en þar hefði' það um leið
verið hækkað. —- Slikt ástand
hefir ekki skapast eftir neinu
sérstöku lagaboði, en þar sem
útlit er fyrir, að viðskiptalifinu
sjálfu ætli ekki að takast að
koma hér eðlilegu jafnvægi á,
rekur að því, að þjóðarheildin
hefir óumflýjanlega þörf og
skyldu að skapa það jafnvægi'
með lagaboði eða öðrum ráð-
stöfunum. Sú skylda fellur ekki
á þjóðina vegna framleiðenda
persónulega, heldur fyrst o,g
fremst vegna viðhalds sjálfs
framleiðslustarfsins, sem reynsl-
an sýnir að er í stórri hættu af
völdum þessa misvægis.“
Eitt er að tala — annað að gera.
Á framleiðslunni veltur öll
afkoma og velferð þjóðarinnar,
en nú er framleiðslustarfið í
hættu. Þess vegna er það mikil-
vægasta þjóðmálið, að gera sér
Ijósa þessa hættu, og hvernig úr
henni verði dregið.
Jón Gauti Pétursson hefir
ineð ritgerð sinni lagt drjúgan
skerf til að varpa ljósi yfir þetta
mál. Einstök atriði ritgerðar
innar geta ef til vill orkað tví-
mælis, en aðalatriðin munu
standast gagnrýni og lokaálykt-
unin, að þjóðinni beri óumflýj-
anleg þörf og skylda til að koma
á jafnvægi í innanlandsverðlag-
ið til að forða því, að framleiðsl-
an dragist saman, verður vart
hrakin.
Bæði höfundur og Samband-
2) Auðkennt af höf.
ið, sem géfur ritgérðiria út, eiga
beztu þakkir skilið.
Orðin liggja til alls fyrst —
en framkvæmdir verða að
fylgja á eftir, ef duga skal.
Nú vill svo vel til, að Sam-
bandið hefir betri aðstöðu en
flestir aðrir til að beitast fyrir
að bót verði ráðin á þvi misvægi
verðlagsins, sem höf. telur fram-
leiðslunni stafa svo mikla hættu
af.
Enginn hefir ríkari skyldu en
Sambandið til að rétta hlut
landbúnaðarins á viðskifpjta-
sviðinu — það eru bændurnir,
sem hafa stofnað það og borið
það uppi til að bæta og tryggja
fjárhagsaðstöðu sína.
Útgáfa ritsins bendir ótvi-
rætt til, að nú sé Sambandinu
orðið Ijóst, að hér sé ekki um
eintóman barlóm að ræða, held-
ur mikla þjóðarnauðsyn, sem
verði að fullnægja. Ella væri
útgáfa ritsins ástæðulaus.
Þar sem ætla má að Sam-
bandið hafi bæði máttinn,
skylduna og viljann er þess að
vænta, að ekki liði langt um, að
það geri sitt til að fullnægja
margnefndri þjóðarnauðsyn,
með lagaboði eða öðrum ráð-
stöfunum.
Helgi Jósson bóndi á Þurs-
stöðum i Borgarhreppi í Mýra-
sýslu andaðist að heimili sínu 6.
þ. m. Hann var maður á sjötugs
aldri, góður bóndi og gegn;
verður e. t. v. getið nánar síðar.
Öheilindiii í Fram-
sóknarflokkoum |
Nú nýlega hefir varaformað-
ur Alþfl. frá ’34 sagt í blaða-
grein frá því, hversu stjórnar-
myndunin gekk til og varpað
ljósi yfir ástæðuna fyrir því, að
J. J. var sparkað. Honum farast
svo orð: ?
„Það var tryggt, að Jónas yrði
ekki kosinn ráðherra af Fram-
sókn, þó að Alþýðuflokkurinn
setti ekki upp, að annar færi i
ráðherrastólinn, en Framsókn-
armenn vildu í lengstu lög lilíf-
ast við að ganga framan að Jón-
asi og óskuðu þess, af okkur
Alþýðuflokksmönnum, að skil-
yrðið um að hann yrði ekki ráð-
herra kæmi einmitt frá Alþýðu-
flokknum. — Að þvi fengnu
kusu þeir Jónas með glöðu geði,
þó að 3 undanteknum, — og
hurfu frá því aftur með jafn-
glöðu geði, þegar neitunin barst
frá Alþýðuflokknum, en til-
nefndu þá Eystein og Her-
mann“.
Greinarhöf. lætur þess getið,
að .1. J. hafi ekki vitað um þessa
tvöfeldni flokks síns og viti
sennilega fyrst er liann lesi
greinina.
í
Þessi litla frásögn af fram-
komu Tímamanna bak við
tjöldin varpar Ijósi yfir ástand-
íKlÐAFÓLKI
GeySÍF, FATADEILDIN.
FYRIRLIGGJ ANOI: ®
Skíðabuxur,
Skíðablússur,.
Skíðahúfur,
Skíðasokkar,
Skíðavetlingar,
Bakpokar,
Hliðartöskur,
Anorakar,
Svefnpokar,
Nærfatnaður, ulf,
Ullarteppi,
Vattteppi.
Reykjavík. Sími: 1249.
Niðursuðuverksmiðja.
Reykhús.
Símnefni: Sláturfék®,
Bjúgnagerð.
Frystihús.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásölu: Niðursoðið kj®i»
og fiskmeti, fjölbreytt úrval. Bjúgu og allskonar áskurð á broafk
mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávalt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði. Frosi®
allskonar, fryst og geymt í vélfrystihúsi eftir fyllstu nútisaa
kröfum.
Ostar og smjör frá Mjólkurbúi Flóamanna.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddax na>
allt land.
xsxissíícöísíiíiöísoooíxsoooííssooöoííceísoíiíioooöooooooooooooíscoe
Nýjar bækor!
Læknirinn
Eftir Victor Heiser. Freysteinn Gunnarsson þýddi.
Þessi bók hefir vakið alheims athygli. Höfundur
hennar hefir starfað með ótal þjóðum og kynnst
mönnum af öllum stéttum og stigum og segir í
bókinni frá því sem fyrir augu hans og eyru bar.
Aldrei hefir bók hlotið betri dóma og það að verð-
leikum.
| Björn á Reyðárfelli
Ný ljóðabók efth’ Jón Magnússon skálcL
ÍSLAND
Ljósmyndir af landi og þjóð.
ÞETTA ERU JÓLABÆKURNAR í árl
Eást i bókaverzlunum heftar og innbundnar.
Bókarerzlun fsafoIdarprentsmiðjH.
sbcoooooooooooooooooooocooooooeoeoooooooooooooooeocKscs
Annast kanp og sfllu
VeddeildaFbFéfa
KFeppulánasfóðsbFéfa
Gardar Þorsteinsson.
Vonarstræti 10. Sími 4400. (Heima 3442>»