Fréttablaðið - 24.07.2019, Page 9

Nú á dögum kemur hver skýrslan á fætur annarri um tegundadauða og ástand líf-
ríkisins. Sumir sérfræðingar telja að
útrýming jurta- og dýralífs sé jafn
hættuleg framtíð okkar á jörðinni
og loftslagsbreytingarnar.
Íslendingar hafa ekki úr háum
söðli að detta þegar rætt er um
fækkun tegunda og umhverfis-
vernd. Saga okkar er ekkert of fögur.
Forfeður okkar komu að skógi-
klæddu landi en tókst á stuttum
tíma að eyða skóginum uns aðeins
litlar leifar voru eftir. Geirfuglinn
er samt sú tegund sem flestir munu
nefna ef spurt væri um útrýmingu
tegunda á Íslandi. Haförninn var
í stórri hættu þegar hann var frið-
aður 1923. Gróðureyðingin vegna
of beitar er annað þekkt dæmi sem
hver og einn getur séð. Stórfelldasta
aðgerðin sem breytti vistkerfinu var
þurrkun votlendis sem varð til þess
að fjöldi mófugla hvarf þegar kjör-
lendi þeirra var spillt. Önnur hætta
sem ógnar lífríkinu eru ágengar teg-
undir sem íslenskar tegundir geta
ekki keppt við. Skýrasta dæmið er
minkurinn sem á engan óvin meðal
annarra tegunda sem ógna honum.
Lúpínan er annað dæmi um ágenga
tegund.
Allt eru þetta dæmi úr fortíðinni
þó ekki sé langt um liðið síðan sumt
af þessu átti sér stað. Hvernig skyldi
ástandið vera núna? Hér fylgja
nokkur dæmi sem líta má á sem víti
til varnaðar.
Eitt dæmið snertir aðgerðarleysi
við verndun silungsstofna við fram-
kvæmdir, t.d. laxastigabyggingu,
sem veita laxi inn á svæði þar sem
fyrir eru staðbundnir og aðlagaðir
silungsstofnar. Þetta á einkum við
urriðastofna þar eð urriðinn ver í
mörgum tilvikum ákveðin svæði og
veiðist því upp á skömmum tíma á
svæðum þar sem laxveiðar leyfast.
Annað dæmi snertir lostaveiði í
Þingvallavatni þar sem svokallaður
stórveiðimaður veiðir samkvæmt
frétt 174 urriða og sleppir svo fisk-
unum aftur í vatnið. Þeir fiskar sem
lifa af hrekjast að öllum líkindum
frá þeim svæðum sem þeir hafa
tileinkað sér. Að leyfa níðslu sem
þessa í sjálfum þjóðgarði Íslands
er háðulegt auk þess sem atferlið
veldur röskun á þeim stofni eða
deilistofni sem um er að ræða.
Þriðja dæmið víkur að veiði á
ígulkerjum og öðrum botnbundn-
um lífverum. Við þessar veiðar
eru notaðir plógar sem rífa upp
hafsbotninn og getur hver sem er
ímyndað sér hvernig umhorfs er
þar sem plógnum hefur verið beitt.
Eitt síendurtekið dæmi er lax-
eldi í sjó. Ótal sinnum hafa borist
fréttir um laxa sem sleppa úr
kvíum án þess að framleiðandinn
geti einu sinni gert grein fyrir hve
margir sluppu. Hér er sleppingin
eða strokið samt ekki aðalmálið
heldur þær stórfelldu lífríkis-
skemmdir sem tengjast þessum
framkvæmdum. Hér er ferlið aug-
ljóst þar sem dæmin eru fjölmörg
frá Noregi, Skotlandi og Írlandi. Við
látum okkur nægja þessi dæmi, en
af nógu er að taka.
Fjölbreytileiki lífríkis og ábyrgð Íslendinga
Högni Hansson
kennari við
Stofnun um
umhverfis-
vernd og lofts-
lagsbreytingar
við háskólann í
Lundi
Úlfur Árnason
prófessor
emeritus í
erfðafræði við
háskólann í
Lundi
Hugsanleg skýring á því sem gerð-
ist fyrir aldamótin 2000 er þekk-
ingar leysi. Guðmundur Bárðar-
son varaði við að færa minkinn
inn í landið, en í mörgum hinna
dæmanna virðast menn hafa verið
í góðri trú. Hvað er að segja um
nýjustu dæmin? Lítið sem ekkert
virðist hafa verið gert til að sporna
við skaðlegu framferði þrátt fyrir að
hættan fyrir lífríkið sé augljós. Lax-
eldið er svo til það eina sem virðist
vera til umsagnar í fjölmiðlum á
sama tíma og sókn í annað líf og
vistarverur þess er ekki til umræðu.
Svo virðist sem verndun lífríkis-
ins á Íslandi sé veikburða og sundr-
uð á margan hátt og nauðsyn sé á
breytingu í stjórnun þessara mála.
Í þessu skyni ættu umhverfisyfir-
völd að hafa yfirumsjón og heildar-
eftirlit með öllum þeim aðgerðum
sem snerta íslenska náttúru og
íslenskt lífríki. Hér virðist það vera
aðkallandi að gera þær breytingar
á löggjöfinni sem nauðsynlegar eru
til að gera náttúruverndinni hærra
undir höfði en nú er þar sem núver-
andi umræða virðist í stórum mæli
snúast um auðlindir. Þannig virðist
verndun þess hluta lífríkisins sem
ekki telst til auðlindanna mæta
afgangi og stjórnun þess vera á valdi
þeirra sem hafa takmarkaðan vilja
til að vernda þetta ríki.
Umræðan virðist snúast meira
um þá röskun sem sést með berum
augum eins og utanvegaakstur,
en ekki þau spjöll sem eru falin
á sjávarbotni. Brottfall tegunda,
af brigða og deilitegunda vekur
minni athygli. Aðgerða er þörf.
Brottfall tegunda, afbrigða
og deilitegunda vekur minni
athygli. Aðgerða er þörf.
PwC | Sími 550 5300 | www.pwc.is
PwC á Íslandi er framsækið og traust fyrirtæki sem veitir sérfræðiþjónustu á sviði fyrirtækja- skatta- og lögfræðiráðgjafar,
endurskoðunar og reikningsskila. Fyrirtækið er íslenskt og er hluti af alþjóðlegu neti sjálfstæðra fyrirtækja sem aðstoðar
viðskiptavini sína við að auka verðmæti, stjórna áhættu og bæta árangur sinn.
Reykjavík | Akureyri | Reykjanesbær | Húsavík | Selfoss | Hvolsvöllur | Vestmannaeyjar
2019
Er bókhaldið
ekki þín
sterkasta hlið?
BÓKHALD | LAUN | SKATTUR | RÁÐGJÖF
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 9M I Ð V I K U D A G U R 2 4 . J Ú L Í 2 0 1 9
2
4
-0
7
-2
0
1
9
0
4
:5
5
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
0
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
3
7
7
-7
F
9
4
2
3
7
7
-7
E
5
8
2
3
7
7
-7
D
1
C
2
3
7
7
-7
B
E
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
4
0
s
_
2
3
_
7
_
2
0
1
9
C
M
Y
K