Vikan - 31.12.1929, Blaðsíða 1

1. árgangur
Vestmannaeyjum Þriðjudaginn 81. Des.
1929.

45'. Iðlublað'.
BROT
úr
sijórnm álasög u *$esfmannaei/ja.
'v
Þpir VtíStmannaeyingar sem þeirra. í. eínatæðingsskap sí.num
fylgs# 'hafa með stjóriimálasögu
Vestmannaeyja, frá þeimtímasem
peningavaldinu tókst fyiir alvöru
að festa hér rætur, hafa veitt því
athygli, að tvö. raeginðfi i Jiði,
kaupmannasléttavinnar, hafa tog-
ast á >im hin pólitísku yfirráð
Annaravegar hefur staðið auðborg-
arinn G. J. Johnsen, en hinsvegar
Gunnar Ólafsson & Co,— Tanginn
gegn Edinborg. Á meðan að
Gurjnar. Ólafsson og kornp tní voru
liflitó' -.'táíiándi fjái hagsléga, hafði
gamli heimsstjórnarflokkurinn með
þá Gisla J. Johnsen og Jes A.
Gíslason i fararbroddi, pólitískt
einr'æði i Vestmannaeyjum. Þegar
Karl Eiuarsson fyrv, sýslumaður
tók við embættinu hór, fór veldi
G. J .Johnsens að minka. Karl
Einarssoh' var sjálfstæðismaður og
Gunnar Ólafssou var þá í sama
flokki. Dessi flokkstengsli orsökuðu
það, að Gunnar Olaísson & Co,
fetrgh þégar eftir hingaðkomu
Karls Einarssonav mikil ftíðindi í
lóðaúthlutuuum t, d. Rryggjuhúsið
og fleira, sem hér væri of langt
rnál að rekja. Er stundir líðu reis
upp ágreiningur milli Karls Ein-
arssónar og Gunnars. Var það
vegíta þess,. að á þingi hallaðist
Karl ’ fremur að hinum unga
bændaflokki, uudir forustu Jón-
asai,f' Jónssonar, núverandi ráð-
herra, en Karl sá, þá í upphafi
rotnun og óheilbrigði i stefnu
auðmanna þeiira, sem þá höfðu
mest ráð hér á landi undír nafn-
inu „Borgaraflokkur1'. Hinni póli-
tísku stefnu þessa botgaraflokks
fylg8.iv sJtur á móti þeir Gunnar
Oiafsson og Jóhann Jcsefsson.
Leiddi þeasi skoðanamunur til
þeirra átburða, að Karl Einarsson
félrk spark hjá fyrri samherjum
sínurh, þeim Gunnari Olafssyni
og Jóhanni. Varð Karl þá brátt
einstæðingur í bæjarstjórn Vest-
mannaeyja. Neyttu þeir Gtmnar
og nú allra. bragða að losra við
Karl EinaisSon. Hinn fyni sam-
herji og:xvelgsrðaniaður, var nú á
allar iundir rægður, leynt og ljóst
af Gunhari, Jöhan’ai og felögum
flúði Karl Einarsson á náðirhinn-
ar uugu og upprenuandi verka-
lýðshreyfir.gar.
Eins og fyr var frá skýrt, höfðu
hin póltisku áhxif G.- J. Johnsen
hér í Vestmannaeyjum gengið
mjög til þurðaiv Um; það leiti
senr þeir Jóhann og Gunnar voru
að hrekja Karl Einarsson úr em-
bælti, var það 1 almæli og opin-
bett, að Gísli J. Johnsen var tek-
in að lýsa samúð sinni með
Kaili Einarssyni og frá þeim tima
eru sptottin mök Gisla við „Tíma
stjórnina" þáverandi og samband
hans við Framsókuarflokkinn, sem
i dag. er nú hvað ttaustast.
Ftá þvf átið 1925, er verka-
menn hér tóku fyrir alvöru að
sýna peningavaldi Vestmanhaeyja
í tvo heimana, effir að verka-
mennirnir höfðu unnið fullkominn
sigur i verkfallina rnikla, létu
þeir Gunnar Olaísson og Gisli
Johnsen itmbyrðis deilumál sín í
stjórnmálum falla niður. í»eir
fundu að þeir höiðn eignast aud-
stæðing, sem var annað en lamb-
ið að leika, við.
Tóku þeir nú höndum saman
gegn verkalýðnum, stofnuðu til•
utgjaldafrekrar blaðaútgáfu í bróð-
erni, gegn þessum sameiginlega
nýja óvini og réðu' til , forustu þá
Valdemar Hersir prentara og Pál
V. G. Kolka læknir.
En verkalýðshreyjingin í Vest-
mannaeyjum var enn á gelgjú-
skeiði. Gamlir forustumenn verka
lýðssjrntakanna, höfðu eigi skiln-
ing á binni stjórnarsfarslegu þróun
Æskumenn þeir sem leiddu verk-
fillið mikla til sijjurs, voru lífiis-
virði f þeirra augum, sem póii-
tískur kraftur, er leitt gæti verka-
iýðinn til fuilkotnins sigurs. —
Hvorki treystu þeir samheldni nó
baráttuhug verkamannanna nó
hinum nýju foringjum serti voru
lítt reyndir og þóttu framgj-.rnir
utn skör fiam. Ágréiningurinn
milli hinna framsæknu ungu
verkamannaforingja og hinna eidri
afturhalds, og ihaldssömu foringja
leiddi til iömunar og klofnings
verkalýðssamtakanna. Petta fundu
þeir Gisli Johnsen cg , Gunnar
Olafsson. Á aðra hönd reis ný
ofsóknaralda gegn vevkamönnun-
um, sem . tóku þátt i samtök-
unu.m, en á hina gáiu þeir Gunn-
ar og Gísli leyft sér að bytja á
nýjan leik á gömlum innbyrðis
væringum, um valdabrask í stjórn
bæjarmálanna. Um hverjar undan
íarnar bæjarstjórnarkosningar hefur
botið á þessari: deilu, þótt aldrei
yrði hún jafn mögnuð og í fyrra,
þegar menn G. J. Johnseris lögðu
fram klofningslista á lista þeirra
Guunaís ;óg Jóhanns, en sá listi
kom þuð seint fram,’að hantt var
ekkitekinn giltiuV.
Vikur nú sögurmi að samdroetti
þeirra G. J. Johnsen og „Fram-
sóknarmanna".
Feear eftir að íhaldsstjórnin
steypf.ist úr valdasessi, snerist
G. J. Johnsen opinberlega í lið
með Fi amsóknarmönnum. Byrjaði
Gísli á því að gefa Laugavatns-
skólanum útvarpstæki og hélt
rœðu í útyarpið, þar sem hann
hældi Jónasi Jónssyni, ráðherra á
hvert reipi. Sú ræða er prenfuð
í „Timanum" aðalmálgagni fram-
sóknarflokksius.
í Vestmannaeyjum höfðu nú
framsöknarmenn og G. J. Johnsen
sömu hagsmunamála að gæta. —
Eiris og kunnugter, nýtur „Fram-
sókiiarstjórnm" stuðnings eða
hlutleysis Alþýðuflokksins á AI-
þingi. Alþýðuflokkuvinn er að
vísu óklofinn-, en innan fiokksins
er roikill meiningamunur um af~
stöðu flokksins til núverandi stjórn-
ar. Vinstri armur flokksins vill
gerá háar kröfur, verkalýðnum til
handa, fyrir hlutleySið, en hægri
atmiirinn, með Jón Baldvitisson
og ýmsa foringja í Reykjavik, í
fylkingarbrjósti, álita að eigi sé á
það bættandi, að krefjast mikils
—- segja sem svo: „alt er betra
en íhaldið" þótt hinsvegar só al-
viðurkent að á sama stendur hvort
aö „framsóknar-íhald" eða „sjálf-
stæðis-ihald" fara með völd, hvað
viðkemur kröfumálum alþýðu.
Vilja þeir J. B. fyvir alla muni
hanga í þeim persónulegu fríðind-
ura, sem ýmsir menn úr Alþýðu-
flokknum h+fa fengvð. bil þess að
slyrkja þessa afturhaldssömu stór-
bændastjórn, sem leng.st til valda.
Skoðun vinstri arms Alþýðuílokks
ins fylgja verkalýðssamböndin á
Vestur- og Noiður-landi og ráð-
andi menn í alþýðusamtökunum
hér i Vestmannaeyjum, auk stórra
flokksbrota í Reykjavik og víðar
Aí skiljanlegum ástæðum erforingj
um „Framsóknar" rneinilla við hina
kröfuhörðu stefnu vinstri arms
Alþýðuflokksins, vegna þess að séu
háar kröfur gerðar tiihlutleysisins
má búast við að þó nokkur hiuti
Fiamsóknarflokksins, gengi inn á
að fylgja beim, væru þó rnatgir
íhaldssamir storbændur þeim and-
vigir og gæti þá svo fatið, áð
Framsóknarílokkurinn klofnaði og
íhaldssamari hluti hans samein-
aðist sjálfstæðismönnum á þitigi.'
Hefur það þvi ótvfrœtt orðið að'
t'áði, að þessi sameinuðu öfl G. jj
Johnsen og Framsókn, gerðu árás
á garðinn þar sern þau héldu
hann lægstan, til þcss að hnekkja
vinstri aimi alþýðuílokksins, en
það voru Vestmannaeyjar.
f’orsteimi Víglundsson hefur
lítilsháttar kornið við stjóiurnála-
sögu þessa bygðatlags. Það fyrsta
er menn muna af bans pólitisku
sögu hér, er það að hann varði
Framsóknarsfjórnina á borgara-
fundi og talaði gegn Jóhanni Jós.
Virtist hann og hlyntir umbótá-
málurn jafnaðannanna í bæjar-
stjórn, en þungamiðjaii t ræðum
hans vai' þó vörn fyrir Framsókn.
Fundu fiamsóknanj.inn þá brátt
,vð hér átt.u þeir vin, som tieysta
mátti í baiáttunni við að ráða
niðurlögum vinstii aims verka-
Iýðssamtakanna í Vestmannaeyjum
Eins og fyr var frá skýrt voru
hinir gömlu Vferkalýðsforingjar,
þreyttir og vortlausir í baráttunni
og treystu hvorki sjálfum sér,
eða hinum róttækari vevkalýðs-
foringjum, Jóni Rafnssyni, Hauk
Björnssyni og mér eða verka-
mönnunum sjálfum, til að vinna
verkalýðnum og áhugamálum hans
gagn. og fylgi. Tóku þeir þá upp
á arma sína hinn blendna verka-
lýðssinna BoiF.tein Viglundssan,
gerðu hann á íámennum fundi
að formanni verkamannafélagsins
Drifiadi (Euíkur var ekki á þeim
fuudi), en þeir menn úr vinstri
armi, sem á fundinum voru, þektu ' ■
eigi Þoistein Vír’undsson, —voru
óviðbunir og' ; roaði eigi hvað
hér b;ó und'., freinur en hiria
gömlu fo; ingjana, . sern stuðiuðu
að valdabrölti hans i verkamanna-
félaginu. Skömmu síðar á öðrum •
verkamannáfél.fundi, þar sem