Morgunblaðið - 17.10.2019, Qupperneq 6

6 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 2019
Ertu að leita að rétta
starfsfólkinu?
75 til 90 þúsund manns,
18 ára og eldri, lesa blöð
Morgunblaðsins með atvinnu-
auglýsingum í hverri viku*
Þrjár birtingar á verði einnar
Birt í atvinnublaði Morgunblaðsins í
aldreifingu á fimmtudögum
Birt í atvinnublaði Morgunblaðsins á laugardegi.
Sölufulltrúi Richard Richardsson,
atvinna@mbl.is, 569 1391
* samkvæmt Gallup jan.-mars 2019
Í kortinu nýja af Mið-Íslandi er nútíma-
hraunum skipt í fjóra aldursflokka en sú
greining fer fram með því að lesa í ösku-
lögin. „Á Íslandi búum við svo vel að hafa
gjóskulagafræðina sem er frábær til aldurs-
greininga. Fjölmörg þekkt gjóskulög finnast
í jarðvegi víða um land og gefa vísbend-
ingar um aldur hrauna sem þau liggja ofan
á eða undir,“ segir Ingibjörg sem tiltekur
að nú séu hátt í 500 hraun á hraunaskrá
ÍSOR.
Mikið notagildi
„Notagildi jarðfræðikorta er mikið, svo sem
við mat á umhverfisáhrifum, auðlindanýt-
ingu og við skipulag náttúruverndar. Þessar
upplýsingar gagnast líka þegar þróaðar eru
varnaraðgerðir gegn umhverfisslysum og
eru jafnframt ómissandi þegar meta á
hættu af völdum eldgosa, skriðufalla, flóða
og jarðskjálfta,“ segir Ingibjörg.
ÍSOR hefur nú sett í loftið vefsjá, jar-
dfraedikort.is, þar sem hægt er að skoða
kortin og afla sér upplýsinga. Áfram verður
svo haldið á sömu braut en í lok síðasta
árs undirritaði umhverfis- og auðlindaráðu-
neytið samning um átaksverkefni í kort-
lagningu jarðfræði Íslands og skráningu
jarðminja við ÍSOR og Náttúrufræðistofnun
Íslands.
Jörðin er greind með gjóskulögum
KORTIN MÁ NÁLGAST BÆÐI Á NETINU OG Í PAPPÍRSÚTGÁFU
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Jarðfræði Mið-Íslands eru
gerð góð skil í nýju korti sem
Íslenskar orkurannsóknir,
ÍSOR, gáfu út nú á dögunum.
Megineldstöðvarnar Kerling-
arfjöll, Hofsjökull, Tungna-
fellsjökull og Vonarskarð
skipa stóran sess á jarðfræði-
kortinu en einnig eru sýnd þar
hraun sem komið hafa frá
Bárðarbungu og Langjökuls-
Hveravalla eldstöðvakerf-
unum. Einnig eru á kortinu
aldursgreind nútímahraun,
jarðhitasvæði og helstu drætt-
ir í hopi jöklanna, svo nefnt sé
mál sem er mjög í deiglunni
nú.
Á bakhlið er fróðleikur í
máli og myndum og bent á alls
23 staði sem vert er að gefa
gaum með tilliti til jarðfræði.
Má þar nefna Þjórsárver, Ey-
vindarver, Hveravelli, Von-
arskarð og Kerlingarfjöll.
Hugtakið Mið-Ísland vísar svo
til þess að skv. mælingum er
miðja Íslands einmitt á því
svæði sem kortið nær til; það
er við Illviðrahnjúka við norð-
anverðan Hofsjökul.
Náttúra landsins
sífellt að breytast
„Kortagerð eins og þessi
tekur langan tíma og margt
getur gerst meðan vinna
stendur yfir. Sem dæmi má
nefna að þegar verið var að
gera jarðfræðikort af Norð-
urgosbeltinu féll stórt berg-
hlaup í Öskju í júlí 2014, Bárð-
arbunga byrjaði að skjálfa í
ágúst sama ár og því fylgdi
eldgos í Holuhrauni. Allt þetta
vitnar um að náttúra landsins
okkar er sífellt að breytast,“
segir Ingibjörg Kaldal jarð-
fræðingur sem stýrði þessu
verkefni.
Sérfræðingar ÍSOR hafa í
áratugi unnið víða um land að
kortlagningu á jarðfræði Ís-
lands, einkum með tilliti til
orkunýtingar, skipulagsvinnu
og mannvirkjagerðar. Kort
þessi hafa yfirleitt ekki nýst
almenningi en fyrir um tíu ár-
um var ákveðið að koma upp-
lýsingum þessum í handhæg-
ara form og gefa út kort sem
gætu nýst til dæmis ferða-
mönnum. Úr varð að gera
kort til sölu á almennum
markaði sem eru 1:100.000. Sá
kvarði er, að sögn Ingibjarg-
ar, hentugur til að koma á
framfæri miklum upplýs-
ingum af stórum svæðum án
þess að kortin verði ómeð-
færileg.
Fimm kort komin út
Fyrst kom út jarðfræðikort
af Suðvesturlandi árið 2010 en
síðan hafa komið út fjögur
önnur kort og nú síðast af
Mið-Íslandi. „Gömlu kortin
hafa verið endurskoðuð, tengd
saman og fyllt í eyður með
nýrri kortlagningu eða upp-
lýsingum úr fórum jarðfræð-
inga. Ákveðið var að byrja á
því að taka gosbelti landsins
fyrir því þar var til mest af
upplýsingum,“ segir Ingi-
björg um kortagerðina sem
jarðfræðingarnir Árni Hjart-
arson, Kristján Sæmundsson,
Magnús Á. Sigurgeirsson,
Skúli Víkingsson og hún sjálf
höfðu með höndum.
Ónefnd eru þá jarðfræðing-
arnir Elsa G. Vilmundardóttir
heitin og Kristján Sæmunds-
son sem fyrr á árum unnu
mikið við kortlagningu á jarð-
fræði Íslands – og er mikið
byggt á starfi þeirra. Hönnun
og grafískri gerð kortanna
hafa þau Albert Þorbergsson
og Guðrún Sigríður Jóns-
dóttir sinnt.
Kortafólk frá vinstri Guðrún Sigríður Jónsdóttir og Albert
Þorbergsson sem sáu um kortagerðina. Þá jarðfræðingarnir;
Árni Hjartarson, Ingibjörg Kaldal, Skúli Víkingsson og Magn-
ús Á. Sigurgeirsson. Á myndina vantar Kristján Sæmundsson.
Kortleggja jarðfræðina
við miðjupunkt Íslands
 Jarðfræðikort af hálendinu  Útgáfa hjá ÍSOR  Nú-
tímahraun, jarðhiti og hop jökla  Byggt á rannsóknum
Landafræði Hofsjökull er nærri miðju Íslands. Á kortunum
hefur hver bergtegund sinn lit og hér sést að basalt er ráðandi.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Náttúra Litbrigði jarðar á háhitasvæðinu í Kerlingarfjöllum,
en kortið nýja spannar meðal annars þann mikla fjallaklasa.
Ljósmynd/Aðsend