Þjóðólfur - 27.10.1941, Blaðsíða 1

Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
VALDIMAR JÓHANNSSON
Ritstjórn, afgreiðsla og auglýs-
ingar Laufásvegi 4. Sími 2923.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi. Verð árg. til næstu
áramóta er kr. 5,00 og greiðist
fyrirfram, í lausasölu 25 aura
eintakið.
Steindórsprent h.f.
wmiifii
EIN af húsmæðrum þessa bæjar,
sem árum saman mun hafa fylgt
dyggilega því boðorði Valtýs og Jóns
Kjartanssonar að lesa „Morgunblaðið
með morgunkaffinu“, varpaði fram
þeirri spumingu við eiginmann sinn,
„hvernig á því stæðl, að það væri
allt öðmvísi íslenzka á Þjóðólfi en
Morgunblaðinu ?“
• • •
jjLTTA atvik gefur talsverða hug-
mynd um það, að meðal almenn-
ings lifi nægilega sterk tilfinning
fyrir réttu máli og óbjagaðri setn-
ingaskipun til þess að þola þá áþján,
sem þorri islenzkra blaðamanna virð-
ist Vera samtaka um að leggja á
þjóðtunguna. Hins vegar ber ekki
að gera lítið úr því málskemmdar-
starfi, sem fjöllesin blöð eins og
Morgunblaðið, vinna með því að mis-
bjóða flestum höfuðreglum tungunn-
ar í hvetrt sinn, sem þau segja frá
smávægllegri frétt.
• • •
j»AÐ virðist vera talsvert íhugunar-
efni, hvers vegna blaðamanna-
stéttin muni vera svo illa mönnum
skipuð og raun ber vitni. Það hefur
jafnan verið taUð, að blöð og blaða-
mennska hverrar þjóðar gæfi ali-
glögga mynd af menningarstigi henn-
ar. Hér á landi virðist þetta tæpast
eiga við, a. m. k. alls ekki að því er
snertir hina fullkomnu vanþekkingu
flestra blaðamannanna á lögmálum
tungunnar og algeran skort þeirra á
tilfinningu fyrir réttu og hljómfögru
máU. Sannleikurinn er sá, að þrátt
fyrir útlendar „slettur“ og ambögur
býr þjóðin að sterkum erfðum að því
er snertir þjóðtunguna. Niðurlæging
sú, sem blöðin virðast að miklu leyti
samtaka um að skapa móðurmálinu
á sér áreiðanlega sínar sérstöku ræt-
ur. Má vel vera, að það mál verði
nánar hugleitt hér í blaðinu síðar
meir.
I. árg.
Reykjavík, mánudaginn 27. okt. 1941
19. tbl.
Kreppt að lormœlendum sérrétt-
inda og opinberar íhlutunar
Rökþrot formanns verðlagsnefndar
f^JÖÐÖLFUR stendur nú að mestu eitt íslenzkra
** blaða til varnar þeim frumstæðustu réttindum
íslendinga að fá að vera sjálfráðir gera sinna innan
eðlilegra takmarka siðaðs þjóðfélags. Það hefur oft
verið vakið máls á því hér í blaðinu, hvílík hætta er
því samfara, er þjóðin, einstaklingar þjóðfélagsins, fá
ekki að hugsa um neitt sjálfir. Stjórnkvaddir menn
eru settir til að ,,hafa vit fyrir“ almenningi, sem á að
bíða þess þolinmóður, að öll forsjá hans mála hverfi
smátt og smátt í hendur opinberra nefnda og stofn-
ana. Þegar svo er komið, er ekki vandgert við fólkið.
Þess vegna fetar flokksræðið þessa hættulegu leið.
Eitt af höfuðmarkmiðum
Þjóðólfs er að heimta aftur rétt
einstaklingsins og skapa öryggi
og réttlæti í þjóðfélaginu. Ein-
staklingnum ber réttur til lífs
og starfs. Hann á tilkall til þess
að mega óáreittur af ríkisvald-
inu skapa sér atvinnu og brauð,
bera fram óskir sínar og kröfur
og fá þeim fullnægt innan sem
rýmstra takmarka. Stefnan er
ótvíræð: Af þjóðfélagsins hálfu
ber að setja rétti einstakling-
anna eins rúmar skorður og
framast er unnt, ella fá þeir
ekki notið sín. Meginreglan er
viðurkennd meðal allra siðaðra
“ seyii' ai sér
AÐUR en gengið var til dagskrár á fundi neðri
deildar Alþingis á miðvikudaginn var, kvaddi
Hermann Jónasson forsætisráðherra sér hljóðs
og skýrði þingheimi frá því, að ríkisstjórnin hefði
beiðst lausnar.
Ákvörðun þar að lútandi tók stjórnin á ráðherrafundi á
þriðjudag. Fundargerð ráðherrafundarins er á þessa leið:
„Ár 1941 þriðjudaginn 21.
október var haldinn i;áðherra-
fundur í fundarherbergi ríkis-
stjórnarinnar í stjórnarráðshús-
inu. Allir ráðherrar mættir. Ey-
steinn Jónsson, viðskiptamála-
ráðherra, lagði fram frumvarp
um dýrtíðarmálin og óskaði eft-
ir, að frumvarpið yrði gert að
stjómarfrumvarpi. Ráðherrar
Alþýðuflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins lýstu því yfir, að þeir
gætu ekki fallizt á að gera
frumvarpið að stjórnarfrum-
varpi. Sérstaklega tók ráðherra
Alþýðuflokksins fram, að hann
væri algerlega ósamþykkur lög-
festingu kaupgjalds.
Með því að ríkisstjómin hefur
ekki náð neinni sameiginlegri
lausn í dýrtíðarmálunum, verð-
ur ekki hjá því komizt, að ríkis-
stjórnin biðjist lausnar.“
(Undirskriftir ráðherranna).
Lausnarbeiðni „þjóðstjórnar-
innar“ mun rifja upp fyrir
mönnum einn helzta þáttinn í
röksemdum ráðherranna fyrir
kosningafrestuninni á síðast-
liðnu vori. Þá var því haldið
fram, að nálega ógerlegt væri
að láta fram fara kosningar af
því að ekki mætti ónáða ráð-
herrana frá stjórnarstörfum.
Þeir mættu ekki fara til funda-
halda í fjarlæg héruð og taka
upp illvíga baráttu um hylli
kjósendanna. Skyldustörf og
þjóðarheill yrðu að sitja í fyrir-
rúmi. Þess vegna bæri að fresta
Framh. á 4. síðu.
þjóða: Það er betra að einn sek-
ur sleppi en saklaus sé hneppt-
ur í hald.
Leiðirnar skiptast —
Hér kemur í ljós meginskoð-
anamunur Þjóðólfs og þeirra
manna, sem farið hafa með völd
í landinu. Leiðarstjörnur þeirra
eru sérréttindi og opinber íhlut-
un. Ástæðan er sú, að stjórn
landsins er falin fulltrúum
flokka en ekki fulltrúum þjóð-
arinnar sjálfrar. Þess vegna er
litið fyrst á hag flokksins og
helztu flokksmannanna. Hin
víðtæka opinbera íhlutun er þvi
alltaf notuð á tvennan hátt.
Annars vegar til að styrkja að-
stöðu valdaflokksins og helztu
gæðinga hans. Hins vegar til að
ná sér niðri á pólitískum and-
stæðingum eða andstöðuöflum
innan þjóðfélagsins. Ríkjandi
stjórnarfar byggist því á hreinni
stigamennsku. Hinir pólitísku
oddvitar haga störfum sínum
líkt og stigamannaforingjarnir,
sem rændu friðsama vegfarend-
ur, er einskis ills áttu sér von,
og skiptu síðan ránsfengnum
meðal liðsmanna sinna. Stjórn-
málaforingjarnir ganga á rétt
hinna varnarlausu borgara og
þrengja kost þeirra að vild, án
þess að borgararnir geti náð
rétti sínum. Yfir rán hinna póli-
tísku stigamanna ná engin lög.
Sá dómstóll er enn ekki til, sem
þeir verði gerðir ábyrgir fyrir
og kveði upp dóm yfir þeim.
Frumstæðasta krafa manns-
ins er hins vegar sú, að fá að
lifa frjálsu lífi og í fullkomnu
öryggi fyrir þeim, sem ekki
virða þennan frumstæða rétt.
Maðurinn hefur sett lög til að
tryggja frjálsræði sitt en ekki
til að hefta það. Allar tilraunir
til að hefta framtak og frelsis-
þrá mannsins hafa reynzt hald-
laust fálm ójafnaðarmannsins,
sem á þá hugsjón eina að kúga
aðra og fá að sitja^áreittur að
illa fenginni bráð sinni. Sá dag-
ur hlýtur óumflýjanlega að
koma að slíkir menn hitti sjálfa
sig fyrir. Andúð fjöldans brýzt
út, fyrr eða síðar. Þá má gera
ráð fyrir að ekki sé farið að
lögum en kné látið fylgja kviði.
Þess vegna fylgir byltingin
harðstjórn og sérréttindum eins
og skugginn föstum hlutum.
Vörður við veginn
Hið óhefta flokksræði í stjórn
landsins síðustu áratugina er
ekki líklegt til að gleymast í ná-
inni framtíð. Leið þess er vörð-
uð óhappaverkum og misstign-
um sporum, sem taka af öll tví-
mæli um það, að lausn vandast
á sviði stjórnarfarsins er ekki
að finna í stigamennsku flokks-
ræðisins. Það þykir rétt að
benda hér á þrjú dæmi, sem
gefa nægilega glögga hugmynd
um það, að hverju fer, þegar
flokksræðinu eru engar skorður
settar.
Fyrir nokkrum árum var sett
á stofn innflutnings- og gjald-
eyrisnefnd. Ein af yfirlýstum
starfsreglum hennar var að
veita leyfi til innflutnings í sam-
ræmi við innflutningsmagn fyrri
ára. En hvað skeði? Einmitt
meðan þessar reglur voru í gildi,
mátti heita að gömul og rót-
gróin stórfyrirtæki þurrkuðust
út. Ný fyrirtæki þutu hins veg-
ar upp eins og gorkúlur á haug.
Leyfin, sem hin opinbera nefnd
gaf út, gengu kaupum og sölum
og reyndust betri eign en nokk-
ur verðbréf. Sú grundvallar-
regla, að við stofnun stórfyrir-j
tækja væri fyrst og fremst þörf
á mönnum með kunnáttu, dugn-
að og sérþekkingu heyrði for-
tíðinni til. Aðeins eitt var nauð-
synlegt: Framsóknarmaður, sem
skapaði fyrirtækinu skilyrði til
innflutnings. Fyrirtækin þurftu
ekki lengur að sigrast á örðug-
leikum byrjunaráranna. Þau
þurftu ekki að sanna hæfni sína
og hlutgengi með því að búa við
sömu kjör og önnur eldri og
takast þó að bjóða jafngóða eða
betri kosti og önnur hliðstæð
fyrirtæki. Nú var kominn nýr
siður með nýjum mönnum. Hin
einfalda lausn málsins var sú að
finna hinn rétta mann, manninn,
sem hafði hin pólitísku lykla-
völd.
Ríkið hefur tekið að verzla
með nokkrar vörutegundir. Ein
þeirra er bifreiðar. Sú verzlun
hefur verið rekin þannig, að nú
heyrir það til pólitískum forrétt-
indum að fá keypta bifreið.
Starfshættir þessarar verzlunar
hafa verið raktir svo ýtarlega
Ný sljórnskipun
A/l EÐ hverjum degi sem f
* ’ * Kður verður mönnum =
Ijósari þörfin á því að f
setja þjóðinni nýja stjóm- i
skipun, sem reisi skorður I
við hinu víðtæka og óþol- |
andi flokksræði í landinu. \
Flokksræðið hefur myndað \
fámenna sérréttindastétt í i
landinu, sem virðist vera i
undir allt öðrum lögum en |
aðrir landsmenn. Allur |
þorri manna verður að I
þola bótalaust hvers konar i
ágang og réttindaskerð- i
ingu af hálfu þessarar for- \
réttindastéttar og oddvita í
hennar. Almannafé er not- \
að á blygðunarlausan hátt \
til að tryggja aðstöðu f
sérréttindamannanna og |
þrengja kost allra hinna. í
Þetta ófremdarástand á i
rætur sinar í sjálfri stjórn- í
skipun iandsins og verður i
ekki lagfært nema með i
breytingum á henni. — I
Innan skamms mun Þjóð- i
ólfur birta tiliögur til nýrr- f
ar stjómskipunar, sem i
stuigur alimjög í stúf við f
þá, sem þjóðin býr við nú. f
Verða þær lagðar fyrir i
landsmenn hér í blaðinu f
og efnt til rökræðna um i
þær.
'h iiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiimiiiuiiiiiiiiiiimiiimuiiim'**
hér í blaðinu, að ekki er þörf
á að gera það öllu nánar. Rekst-
ur hennar miðast við það eitt,
að hún sé pólitískt tæki, liður í
því ofurvaldi flokksræðisins,
sem með ári hverju notar fleiri
og fleiri leiðir til að beygja
hvern einasta þegn þjóðfélags-
ins undir ok sitt.
Verðlagseftirlitið er hið þriðja.
þessara dæma. Því er komið á
fót í þeim tilgangi einum, að
blekkja almenning. Tilgangur-
inn á að vera sá að vemda
hagsmuni hans. Framkvæmdir
eru hins vegar með þeim hætti,
að eftirhtið hefur að verulegu
leyti gagnstæð áhrif við það,
sem til er ætlazt. En það skiptir
ekki máli fyrir valdhafana.
Málamyndar-verðlagseftirlit á
að skapa hjá almenningi þá trú,
að með allri hinni margvíslegu
opinberu íhlutun sé verið að sjá
borgið hag fólksins.
Málsvörn Guðjóns
Formaður Verðlagsnefndar,
Guðjón Teitsson, hefur hætt sér
út á þann hála ís að fara að
rökræða verðlagseftirlitið. —
Bregður þar þeirri venju, sem
valdhafarnir og blöð þeirra
temja sér svo mjög: Að forðast
að ræða mál og svara gagnrýni.
Virðast þessir aðilar gera sér
Framhald á 2. síðu.