Þjóðólfur - 19.04.1943, Side 1

Útgefandi; MUNINN h/í
Ritstjóri;
HALLDóR JóNASSON
Skrifstofa:
Laufásv. 4. Sími 2923. I'óstb.
761. — Þjóðólfur kemur öt á
hverjum mánudegi og auk.blcð
eftir þörfum. Missirisverð kr.
12,00, í lausasölu.35 aura.
Prentsmiðja Jóns Heigasonar
01. árgangur Mánudagur 19. apríl 1943 16. tölublao
Þad er §tjdrn§kipunin
sem er að tortíma þingrædinu
DAGLEGA kemur það fram í riti og ræðu. að
menn misskilja gersamlega orsakirnar til ófarn-
aðar Alþingis, eða réttara sagt sjá þær alis ekki.
I Stefnumál I. !
Ðarizt skal gegn spillingu þeirri. sem þróazt hefur í skjóti hins
lögverndaða flokkræðis og stétta-baráttu, og stefna að breyting-
um á (tjórnarlögum landsins, þannig, að komið verði á fót lýð-
frjálsu og friðsömu réttarríki á þingræðis grundvelli.
Aðalbreytingarnar verða þessar:
a) Efri deild Alþingis verði þjóðdeild, er gætir hagsmumi
þjóðarheildarinnar gagnvart hverskonar togstreitu um sér-
hagsmuni flokka, stétta, landshluta, atvinnufyrirtækja og
einstaklinga. — Þingmenn deildarinnar skulu valdir af
þjóðinni í einni heild, óbeimim kosningum, er tryggi það.
að hver þingmaður hennar verði fulltrái þjóðarinnar allrar,
en ekki neins sérstaks hluta hennar. Kjörtímabil verði
lengra og kosningaaldur hærri fyrir þessa þingdeild en
nú gerist.
h) Neðri deild Alþiugis verði Íýðdeild og starfi á líkum
grundvelli og allt þingið gerir nú. Þingmenn hennar skulu
kosnir beinum kosningum, sem málsvarar einstaklinganna
og hinna ýmsu þjóðarparta.
c) Þjóðhöfðinginn skal kjörinn af allri þjóðinni með svipuð-
um hætti og Efri-deildar þingmenn.
d) Ríkisstjórnin ber ábyrgð gagnvart þjóðhöfðingjanum, enda
skipar hann hana og gerir hreytingar á henni. Ráðherrar
ikulu ekki vera þingmenn.
Þessi tilíaga til þjóðræðilegrar stjórnskipunar er aðal-
stefnumál Þjóðveldismanna. Hön er byggð á hinum ðrasban-
lega grundvelli »þriðja-aðila-lögmálsins«, sem allar félagsheild-
ir og öll ríki verða að hvíla á, ef þau eiga að vera varanleg
og verðskulda traust. — Þjóðríkisform em til fleiri en eitt.
En vér höfum kosið að halda við þingræðisformið fyrst um
sinn, með því að þjóðin er því vönust, og vér viljum varast
allar byltingar og stökkbreytingar fram yfir það, er nauðsym
krefur.
Með ofangreindu stjórnskipulagi eru félagsmái þjóðarinn-
ar á friðsaman hátt tekin undan hinni ævagömlu stefnu »veiða,
ráns og yfirráða« og flutt inn á nutímagrundvöll vísindalesrr*
ar félagsræktar og réttarskipunar.
Með þessu móti er tryggt — að því leyti sem þjóðin er
fær um að tryggja nokkurn hlut — að beztu kraftar henn-
ar séu valdir til að leita beztu þekkingar, sem völ er á lil úr-
lausnar öllum vandamálum, í stað þess að láta ábyrgðarlaust
hagsmunabrask ráða lögum og lofum.
Vér stöndum nu stjórnfarslega á hinum alvarlegustu tfma-
mótum. Og spurningin er þessi:
Á þjóðin að tryggja sér sjálfstjórnarform (innanstjórn)
eða á hön áfram að löta einhvers konar utanstjórn?
Á þjóðin að slá stjórnskipulega föstum hösbóndarétti sín-
um á landinu og ríkisböinu eða á hön að ofurselja hvorttveggja
einkahraskinu, með því að halda vísvitandi öllum slfkum leið-
um opnum?
Ef þjóðinni á að heppnast að heimta óðalsrétt sinn og
sjálfsstjórn, þá verður að fylgja ofangreindri stefnuskrá í nð-
aldráttum.
Fjármagnið
BLAÐIÐ mun kappkosta eft-
irleiðis að gera miklu ít-
arlegri grein fyrir stefnumálum
sínum en gert hefur verið til
þessa.
Eitt af aðalhlutverkum þess
verður að halda uppi nauðsyn-
legri vörn fyrir hið starfandi
íjármagn þjóðarinnar. Gegnir
sama máli, hvort það er í hönd-
um einstaklinga eða hins opin-
hera. Blaðið telur sér skylt að
vinna markvíst gegn öllum
þeim öflum, sem vitandi eða
óafvitandi stefna að þv< að
Jmeppa þjóðina í fjötra fátækt-
ar og umkomuleysis. Á Islandi
eru öll skilyrði til að reka blóm-
legt og þróttmikið athafnalíf.
Auðlindir landsins og hafsins
umhverfis strendur þess geta
skapað efnalega velsæld fyrir
miklu fleiri menn en nú hjara
hér á barmi fátæktarinnar. —
Um mörg undanfarin ár hef-
ur verið ráðandi á íslandi hróp-
leg skammsýni varðandi efna-
hagsmál þjóðarinnar. Fjölmenn-
ir stjómmálaflokkar hafa haf-
izt á legg með því að boða fagn-
aðarerindi alhliða ofsóknar á
hendur atvinnuvegunum. Þeir
virðast ekki hafa átt sér ann-
að hlutverk en að mergsjúga
atvinnulífið. Þjóðmálaspeking-
um þessara ránsflokka hefur al-
veg sézt yfir það, að á Islandi
hvílir sú kvöð enn á einstakl-
ingunum að halda uppi athafna-
lífi landsins. En það er augljós
staðreynd hverjum manni, að
atvinnurekstri verður ekki
haldið uppi án fjármagns. Sé
það sogið úr æðum athafnalífs-
ins jafnótt og það myndast,
skapast hið sjúklega ástand,
sem opinberast í athafnadeyfð,
atvinnuleysi, verkföllum, neyð
og skorti.
Boðendur þeirrar trúwr
að sjúga beri fjármagnið
út úr atvinnurekstrinum, án
þess að skipt sé um hagkerfi,
eru hættulegustu fjandmenn al-
mennrar velmegunar og vel-
sældar. Og ekki eru þeir sízt
háskalegir óvildarmenn vinnu-
stéttanna í landinu. Það er
hægt að halda fram kostum
annars hagkerfis en einkarekst-
ursins og berjast fyrir því að
það verði tekið upp. Það er mál
út af fyrir sig. En það er ekki
hægt að mergsjúga atvinnu-
reksturinn með því skattaráni,
sem hér hefur verið rekið, án
þess afleiðingarnar bitni á öll-
um almenningi í mynd skorts
og neyðar. Þarf ekki að seilast
um öxl til raka í því efnL
I hundraðasta sinn verður
að endurtaka þetta: —
SJÚKLEIKI ALÞINGIS k
RÆTUR SÍNAR I SKIPU-
LAGI ÞESS, en ekki, eins
og nú er komið í ódugnaði,
illu innræti eða ábyrgðar-
leysi hinna einstöku þing-
manna.
Þingmennirnir sýna einmitt
mikinn dugnað og snilli á sína
vísu og sömuleiðis ábyrgðartil-
finningu. En þessir góðu hæfi-
leikar snöast eingöngu um
hagsmuni flokka og stétta en
ekki þjóðarinnar í heild.
Af því sem enn hefur gerzt,
verður þó engan veginn stað-
hæft, að þingmenn sitji vísvit-
andi á svikráðum við þjóðar-
haginn eða fyrirlíti hann. —
En þetta fer nö að sýna sig, ef
þeir gera sig bera. að því að
vilja fyrir hvern mun varðveita
Alþingi í þess növerandi af-
skræmdu og óþjóðlegu mynd,
og ef þeir vísa á bug öllum til-
lögum um rétt stofnað þing-
ræðilegt skipulag, sem kemur í
veg fyrir valdastríðið og allt hið
illa sem af því leiðir.
Þeir sem vilja halda dauða-
haldi í valdstreituna — þeir
sem ekki vilja þola rétt en allt
af sitja um tækifæri til að geta
beitt brögðum eða valdi — það
eru hinir eiginlegu misindis-
menn á stjórnmálasviðinu. Það
eru þessir ofríkismenn, sem vév
verðum að leita uppi og hafa
undir eftirliti, í stað þess að
leyfa þeim að halda þinginu og
þjóðskipulaginu í því formi
sem bezt hentar braski þeirra.
Lækningin á hinu sjöka þing-
ræði fæst alls ekki rneð því að
prédika bætt siðferði og sam-
komulag meðal einstakra þing-
manna og flokka. Þetta lagast
allt af sjálfu sér, ef sjálfu þing-
inu er breytt úr þeim orustu-
velli og hrossamarkaði, sem
það er nú, í þinghelgan, ábyrg-
ari og þjóðræðilegan réttarvett-
vang.
Ef Egill Skallagrímsson hefði
stráð öt silfrinu að Lögbergi
eins og hann ráðgerði, þá hefði
þar orðið orustuvöllur. Því að
þá hefði hver orðið að slást fyr-
it sínum hlut samkvæmt regl-
unni: Það sem ég tek ekki,
það taka hinir!
Þeir sem fleygðu hinu ís-
lenzka ríkisvaldi og landsjóðn-
um óvörðum öt mitt á milli
stjórnmálaflokkanna, unnu
sams konar óhappaverk sem
hinn gamli bardagamaður að-
eins áformaði, en í margfalt
víðara mæli. — Það eru þeir
sem hafa rofið þinghelgina og
gert vort gamla þing að stríðs-
vettvangi, þar sem þingmenn-
irnir eru beint kosnir til að
berjast til sjálftöku á hinum
þjóðlegu gæðum og lífsverðmæt-
um, í stað þess að þeim sé aft-
ur fengið það hlutskipti að
tölka aðeins mál sín friðsam-
lega gagnvart því þjóðlega ör-
skurðarvaldi, sem þingið áður
hafði (í ófullkominni mynd að
vísu) en nu hefur verið af því
tekið.
Þegar menn saka þingmenn
um skort á ábyrgðartilfinningu,
þá er það rangt, því að þeir
sýna einmitt mjög ríka ábyrgð-
arkennd gagnvart þeim sem
þeir skulda þingsæti sitt og fara
með umboð fyrir. En það eru
flokkarnir en ekki þjóðin sem
heild. Þjóðin sjálf á ekki leng-
ur neinn málsvara á Alþingi —
enga þingmenn, sem fara sér-
staklega með umboð fyrir hana.
Hún getur því engan kallað til
ábyrgðar.
Þjóðin hefur í hugsunarleysi
látið draga þingið ör höndum
sér út á orustuvöll nokkurra
einkasamtaka, sem svo slást um
þau gögn og gæði sem þingið
ræður yfir.
Á meðan á þessu stríði stend-
ur, er þjóðin sjálf siðferðilega
og fjárhagslega máttvana og
allt réttaröryggi í landinu á
hverfanda hveli. Og þjóðarsjálf-
stæðið er þá í rauninni orðið að
neikvæðri stærð, eða minna en
ekki neitt,
A þessu stríði eru aðeins til
tvær aðallausnir;
Ein er sú, og hin almennasta,
að einn maður, einn flokkur eða
samvinnufélag flokka nái fasta-
tökum á ríkisvaldinu og reki
síðan ríkið sem einkafyrirtæki
sitt með aðstoð erlends fjár-
valds (og hervalds ef þarf).
Undir þessu valdi verður þjóð-
in sjálf framhaldandi ósjálf-
stæð, en öryggi og efnahagur
getur þó tekið framförum ef
fyrirtækinu er sæmilega stjórn-
að. En þetta er einræði. Og
einræðið ltann að dulbua sig
sem lýðræði eða jafnvel sem
þjóðræði. Það er mjög auðvelt
með erlendan styrk að baki að
hafa ráð lítillar þjóðar í hendi
sér, Og það má jafnvel lofa
henni að leika sér að þingi og
kosningum undir ströngu cftiv-
liti.
önnur lausnin er su, að þjóð-
in í heild sinni rfsi upp fyrir
forgöngu manna, sem hön
treystir, og heppnist að ná tök-
um á þingi og stjórn, þannig
að hvorttveggja starfi í umboði
hennar og beri ábyrgð gagn-
vart henni — m. ö. o. að slík
álivæði séu sett í stjórnskip-
unina, sem tryggja fyrst og
fremst þjóðinni sjálfri staðfest-
ingarvaldið og gæzlu stjórn-
laganna og það með, að hön
geti endurnýjað umboðsmenn
sína í þinginu (Efri deild) og
komið fram áhyrgð á hendur
þeim.
Þetta er þjóóríkisstefnan. —
Ef þjóðin kemur henni fram,
liefur hön þar með eignazt land-
iö og ríkisstofnunina, endur-
heimt óðalsrétt sinn og sitt cig-
inlega sjálfstæði. — En aftuv
á móti ef nokkur af valdstreitu-
flokkunum eða nokkurt sam-
vinnufélag þeirra nær tökum
og ræður skipulagi ríkisins, þíá
er það alltaf einræði, hversu vel
sem það kann að líta öt.
Fyrir þessu hef ég gert nán-
ari grein í ritinu »Þjóðríkið«,
sem nú er komið öt í ódýru
upplagi.
H. J.