Sjómannafélag Reykjavíkur 20 ára - 23.10.1935, Page 7

ALÞYÐUBLAÐIÐ
7
Hvíldartímalögin
og baráttan fyrir peim.
Þegar togarar voru fyrst
keyptir hér til lands, þá var
flest sniðið eftir því, sem var
á enskum togurum. Var því alls
ekki um neinn reglulegan svefn-
tíma að ræða meðan verið var
á fiskveiðum. Það var því mörg
stundin lengi að líða, bæði köld
og erfið. Við skulum bara hugsa
okkur, þegar lagt var út í veiði-
ferð, hvílík gleðihugsun það
hefir verið sjómönnunum, að
vita það, að um leið og veiðarn-
ar byrjuðu, og þar til búið var
að fylla skipið, að fá ekki að
hvíla sig nema rétt stund og
stund eða máske ekkert.
Það hefir líka margur undr-
ast yfir því, hvað sjómenn gátu
mikið afborið að þessu leyti.
Skútunar voru þá sem óðast að
ganga úr sér, en létu eftir hið
mesta mannval, sem keptist um
að komast á þessi nýtízku fiski-
skip, enda var öll aðbúð miklu
betri á þeim, en þekst hafði hér
á fiskiskipum. Það þótti heldur
ekki svo lítið varið í að sigla
til Englands í alla þá dýrð og
gleði, sem þar var að sjá og
heyra. En þeir fundu brátt, að
þessar ótakmörkuðu vökur voru
hreint og beint óþolandi. Það
væri engin leið fyrir menn að
afbera slíkt, ef þetta yrði þeirra
aðal atvinna og æfistarf. Það
sýndi sig líka fljótt, að togar-
arnir yrðu aðal fiskiskipin. Það
mundi því falla í þeirra hlut, að
ala upp sjómannastéttina. Þetta
gæti þvi ekki kallast atvinnu-
grein, ef ungir sem gamlir gætu
ekki aðstaðið þetta eins og ver-
ið hafði á skútunum. Þótt
óánægja væri mikil hjá sjó-
mönnum, þá var þó ekkert að-
hafst til þess að rétta hlut
þeirra.
Sjómenn voru nú alment farn-
ir að sjá það, að svo búið mátti
ekki lengur standa, að engin
félagsskapur væri til, sem gæti
staðið á verði fyrir velferð
þeirra að einu og öllu leyti.
23. október 1915 var svo
stofnað Hásetafélag Reykjavík-
ur. Það var gaman að vera í
Bárunni það kveld. Þessi stóri
salur, sem svo þótti í þá daga,
var þéttskipaður af hraustum
og framsæknum sjómönnum,
sem ætluðu að sýna í verki,
hvað félagsskapur þeirra gæti
áorkað, þótt við ofurefli og
afturhald væri að etja.
Pélagið var ekki nema nokkra
mánaða gamalt, þegar það lagði
út í fyrstu baráttuna, sem var
um kaupkröfu. Var þá fljótt
séð af framkomu útgerðar-
manna í því máli og undirtekt-
um þeirra um ákveðinn hvíldar-
tíma að þetta mundi aldrei geta
orðið samningsatriði milli þeirra
ið þeim mönnum að þakka vel-
gengni sína í fjármálum, og
traust manna á félagsskapnum.
Margir áhugamenn hafa lagt á
sig fórnfúst starf, öll þessi ár, í
þágu f élagsins. Sumir þeirra eru
horfnir úr tölu lifenda og marg-
ir þeirra fyrir skeytum Ægis.
Aðrir hafa dregið sig í hlé frá
störfum, sumpart fyrir aldurs
sakir, eða snúið sér að öðrum
verkefnum.
En það sem mestu veldur um
í þróun félagsins, er skilningur
félagsmannanna á nauðsyn
samtakanna og eflingu þeirra.
Engir hafa betur sýnt það en
sjómennimir, að þeir eru ó-
trauðir að leggja til orustu við
atvinnurekendur, þegar kosti
þeirra er þrengt, eða ef á þá er
ráðist. Engin stétt hefir oftar
barist hér á landi og engin
stétt hefir sýnt jafn mikla
þrautseigju þegar út í deilu var
komið. Félagsleg þjálfun með-
al þeirra er meiri en hjá öðrum
verkalýðsstéttum enn sem kom-
ið er. Alt þetta og margt fleira
hefir gert Sjómaxmafélagið að
því veldi sem það er nú í ís-
lenzku þjóðlífi.
Að síðustu má geta þess, að
félagið hefir notið margskonar
velvilja hjá þeim, sem utan við
það standa. Hér í bænum má
glögt finna hyersu mikil ítök
sjómannastéttin á í hugum
fjölda borgara. Samúðin með
henni þegar deilur hafa verið
háðar, hafa í fyrsta lagi aukið
hjá sjómönnum sigurvissu, og
samúðin hefir flýtt fyrir sigrun-
um. En stærsta vopnið, sem fé-
lagið hefir notið, er
Alþýðublaðið.
Án þess hefði ekki verið hægt
að horfa yfir farinn veg með
þeim árangri er náðst hefir.
Þökk sé öllum lífs og liðnum
er stutt hafa málefni félagsins
og aukið hróður, velgengni og
menningu íslenzku sjómanna-
stéttarinnar í síðastliðin 20 ár.
Sigurjón Á. Óiafsson.
og sjómannanna. Var því ekki
um annað að gera en leita til
löggjafarvaldsins í þessu efni.
Árið 1919 átti í fyrsta sinn
sæti á Alþingi fulltrúi fyrir al-
þýðuna í Reykjavík, Jörundur
Brynjólfsson, og flutti hann þá
frumvarp til laga á Alþingi, um
hvíldartíma á togurum. Frum-
varpið mætti hinni hörðustu
mótstöðu á þinginu og var felt
í neðri deild með 14 akv. gegn
11 atkv.
Þar með var það staðfest, sem
n.argur hélt fram, að meiri
hluta Alþingis vantaði allan
skilning og vilja á því, að sjá
hvílík nauðsyn þetta var fyrir
sjómannastéttina. Hefði þó mátt
vænta þess, að litið væri í fullri
vinsemd til hennar að þessu
leyti. Eins var það augljóst mál,
að með þessari ráðstöfun mundi
meira aflast og að betur yrði að
aflanum unnið, eins og líka síðar
hefir komið á daginn, og var
það út af fyrir sig ekki svo lítið
atriði, þar sem um harðsnúna
samkeppni í markaðslöndunum
var að ræða og alt af kvartað
yfir því, að togarafiskur væri
mun verri, en sá, sem önnur
skip veiddu.
S jómenn voru nógu lengi bún-
ir að reyna þær hörmungar og
kvalir, sem hið ótakmarkaða
svefnleysi hafði í för með sér.
Heimsstyrjöldin var nýaf-
staðin og höfðu þeir lagt alt í
sölurnar til að duga landi sínu
sem bezt og mistu sumir lífið,
en aðrir fengu hina mestu
hrakninga. Það er áreiðanlegt,
að sjómenn hafa oft á þeim
tíma kvatt heimili sín og fóst-
urjörð í fullum efa um það,
hvort þeim auðnaðist að koma
heim aftur, enda var full ástæða
til þess á þeim hörmungarár-
um ,sem þá gengu yfir. Það
hefir víst margur horft svo
lengi, sem hann gat, þegar síð-
asti fjallstmdurinn eða vitinn
var að síga í sjó, en framund-
an var hið mikla Atlantshaf og
þegar fór að nálgast brezku
ströndina, var þar enginn viti,
sem logaði. Alt fult af morðvél-
um, sem leyndust í hafinu og
gátu á hvaða stund sem var
bundið enda á alt, á einu augna-
bliki.
Þetta gat meiri hluti neðri
deildar ekki tekið til greina.
Fyrir henni vakti aðeins þetta,
að vera á móti öllu því, sem til
gæfu og gengis mætti verða
fyrir sjómennina, en láta þá
lúta í einu og öllu vilja útgerð-
armannanna. Það hefir þó oft
sýnt sig í gegnum aldimar, að
drengileg og góð framkoma hjá
liðsmönnunum hefir oft verið
goldin að maklegleikum, þótt
hér væri öðru til að dreifa hjá
háttvirtu Alþingi. Má í því sam-
bandi benda á eitt atvik, sem
kom fyrir á Sturlungaöld, þeg-
ar Þórður kakali barðist við
Kolbein unga á Húnaflóa 1244.
Þórður varð að flýja úr orust-
imni og tók land á Árnesi á
Ströndum. Hann kallaði saman
liðsmenn sína og spurði þá, hvað
mönnum þætti vænlegast til
undankomu. Þeir, sem skipin
áttu vildu ekki yfirgefa pau, en
hinir vildu fara landleiðina tii
Vestfjarða.
Þegar Þórður sá, að sitt vildi
hvor, þá kvað hann sjálfur upp
úrskurð með þessum skörulegu
orðum.
Sturlunga segir svo frá:
„og eigi vil ek nú því launa
yðr, at leiða yðr nú enn á nýjaa
leik í háskann fyrir mínar sakir,
því at meira þykki mér verðr
einn góðr drengr en allir þesak
skiptötrar“.
Þetta er álit eins hins mest»
og bezta fyrirliða, sem uppi var
á Sturlungaöld, enda kunni hann
ef til vill manna bezt að meta
manngildið.
Þórður og liðsmenn hans yfir-
gáfu skipin og ofurseldu þau
tortímingunni, en hér höfðu
sjómenn ekki farið fram á ann-
að við Alþingi, en það, að sett
yrðu lög, sem trygðu þeim rétt-
látan hvíldartíma.
1921 kom málið aftur fyrir
Alþingi og var Jón Baldvinsson
þá komin á þing og var nú
flutningsmaður þess. Var nú
sótt og varist af miklu kappi.
Sýndu andstæðingar málinu enn
hina mestu óvild. Jón Baldvins-
son hafði með svo skýrum rök-
um haldið á málinu að ýmsir
frjálslyndir menn í neðri deild,
svo sem: Þorleifur Guðmunds-
son, Sveiim x Firði og Magnús
Kristjánsson veittu honum á-
gætan stuðning, enda þektu
þessir rnexrn, af eigin reynslu,
kjör og aðbúnað sjómanna.
11. maí kom málið svo fyrir
deildina í síðasta sinn. Margir
biðu úrslitanna með mikilli eft-
irvæntingu, þar sem varla mátti
á milli sjá hvort málið hefðist
í gegn, en svo fóru leikar, að
frumvarpið var samþykt með
14 atkv. gegn 11, með þeim
breytingum, að í stað 8 tíma,
sem voru í frumvarpinu, komu
6 tímar.
Það var eikki lítill fögnuður
meðal sjómanna þegar úrslit
málsins urðu kunn, þrátt fyrir það
þó 2 tíma vantaði upp á þeirm
upphaflegu kröfu. En það þótt-
ust flestir vita, að það yrði eikki
nema stundarbið þar til siguiinn
yrði fulkomnaður.
1927 var kosinn á þing formað-