Norræni dagurinn - 27.10.1936, Qupperneq 4

4
NORRÆNI DAGURINN
Norræn samvinna, í þeim skiln-
ingi, sem vér nú leggjum í það
orð, er tiltölulega mjög ung. Á ár-
unum 1880—90 var allmikið rætt
og ritað um norræna samvinnu
meðal stúdenta og yngri mennta-
manna á Norðurlöndum. Hefir
hreyfing þessi síðan verið kölluð
Stúdentaskandinavismi. — Varð
henni lítið ágengt, og féll hún nið-
ur eftir fá ár, en nokkur ljóð lifðu
til minningar um hreyfinguna. í
byrjun heimsófriðarins vaknaði á
ný áhugi á auknu samstarfi Norð-
urlandaþjóðanna og margvísleg
samvinna hófst.
Upphaf hinnar „praktisku“ sam-
vinnu Norðurlandaþjóðanna má
því telja hina sameiginlegu hlut-
leysistilkynningu til ófriðarland-
anna í nóvember 1914 og „þriggja
konungamótið11 í Málmey, í des-
ember sama ár. Áhugi stjórnmála-
mannanna og annara leiðandi
manna óx nú. Byrjað var að ræða
um stofnun félags, sem hefði þá
stefnuskrá að auka samvinnu og
samhug Norðurlanda þjóðanna.
Helztu forgöngumenn, fyrir stofn-
un slíks félagsskapar voru, meðal
annars, frá Svíþjóð: C. Carleson.
fyrrv. ráðherra, og prófessor Hec-
kscher; frá Danmörku: Neergaard,
fyrrv. forsætisráðherra, og prófes-
sor Friis; en frá Noregi: J. L. Mo-
winckel, fyrrv. forsætisráðherra,
Fridtjof Nansen og Halvdan Koht,
utanríkisráðherra. Um veturinn
1919 voru félögin „Norden“ („Nor-
rænu félögin“) stofnuð í Dan-
mörku, Noregi og Svíþjóð. Árið
1922 var fyrir forgöngu Matthías-
ar Þórðarsonar fornminjav. pró-
fessor Paasches í Oslo og Sveins
Björnssonar sendiherra, slíkt fé-
lag stofnað á íslandi. Það hætti
þó störfum eftir þrjú ár, en var
endurreist 1931. í Finnlandi var
deild Norræna félagsins stofnuð
1924.
Tilgangur Norræna félagsins er
að efla vináttu, samúð og sam-
vinnu milli Norðurlandaþjóðanna
um hverskonar fjárhags- og menn-
ingarmál. Þessum tilgangi hyggst
félagið að ná með margháttaðri
kynningar- og fræðslustarfsemi.
Félögin hafa til skiptis mót eða
námskeið fyrir skólafólk, stúdenta,
kennara, blaðámenn, bóksala,
bókaútgefendur, verkfræðinga,
verzlunarmenn, bændur, verka-
menn o. fl., efna til ferðalaga um
Norðurlönd fyrir skólafólk, hafa
látið búa til skuggamynda-„seri-
ur“ frá öllum Norðurlöndum, og
sent þær til fjölda skóla. Þá gang-
ast félögin fyrir fyrirlestrum, rit-
höfundaheimsóknum og gefa út
mjög vandað ársrit. Loks hafa þau
látið endurskoða sögukennslubæk-
ur allra Norðurlanda, gengist fyr-
ii stofnun viðskiptamálanefndar
o. m. fl.
Nðmskeið, mðt og ferðir.
Hver deild Norræna félagsins
hefir að jafnaði, á ári hverju, eitt
eða fleiri námskeið eða mót. Á
námskeiðum þessum flytja ýmsir
kunnustu vísindamenn fyrirlestra.
-#-#-#-#-#--# ♦ ♦ # # #-#-#-# -#-#-
Þátttakendur ræða þar ýms sam-
eiginleg áhugamál sín. Jafnframt
eru farnar skemmtiferðir og
haldnar samkomur til að kynna
þátttakendum landið og menningu
þess, eins og við verður komið á
svo skömmum tíma. Síðastl. sumar
var fyrsta námsskeið Norræna
félagsins haldið á íslandi. Var það
námskeið fyrir stúdenta er lesa
norræn fræði. Námskeiðið var
haldið að Laugarvatni. Þekktustu
íslenzkir vísindamenn í norrænum
fræðum fluttu þar fyrirlestra, og
rithöfundar og leikarar lásu app.
Farnar voru ferðir til ýmsra
merkiiegra staða svo sem að
Reykholti, Þingvöllum, Skálholti,
Gullfossi og Geysi. Tókst mótið í
öllum atriðum mjög vel, og voru
þátttakendur sérstaklega ánægð-
ir og sögðust aldrei hafa lifað við-
burðaríkari og skemmtilegri daga.
Þátttakendur voru 35 og þar a£
voiu 27 útlendir stúdentar. Mót
sem þessi eiga mjög mikinn þátt
í að auka kynningu og vináttu á
milli þjóðanna. Þátttakendurnir
segja kunningjum sínum frá land-
inu og skrifa um það, og kynna
þannig landið út á við. Mörg per-
sónuleg vináttusambönd, sem
myndast hafa á svona mótum,
hafa síðan haldizt upp frá því.
Námsferðum um Norðurlönd hefir
Norræna félagið gengizt fyrir og
ferðast börn svo þúsundum skipt-
ir á vegum þess um öll Norður-
lönd á hverju sumri. Frá íslandi
hafa tvær slíkar skólaferðir verið
farnar um Noreg og Svíþjóð. Tók-
ust ferðir þessar mjög vel og voru
ótrúlega ódýrar. Kostuðu um kr.
260.00 á nemanda með ferðalagi
til Noregs og Svíþjóðar, og dvöl
og gistingu í 26 daga. Afslátt á
fargjöldum, bæði milli landa og á
járnbrautum, hefir félagið fengið
fyrir þátttakendur, oftast um 50%.
Þá hefir félagið gengizt fyrir
hinum svokölluðu „vikum“ til
þess að kynna menningu land-
anna og efla samvinnu. Á „vik-
um“ þessum hafa þekktir stjórn-
mála- eða menntamenn flutt fyr-
irlestra um ýms menningarmál.
Söng-, tón-, leik- og ritlist hafa
verið kynntar og listasýningar
haldnar. „íslenzka vikan“, sem
haldin var í Stokkhólmi 1932 átti
mjög mikinn þátt í að kynna þjóð
vora og menningu. í þakklætis-
skyni fyrir „íslenzku vikuna“ í
Stokkhólmi var svo „sænska vik-
an“ haldin í Reykjavík í sumar.
Síðan Norræna félagið var stofn-
að, hafa um 40 þúsund manns
tekið þátt í mótum og námskeið-
um þess á öllum Norðurlöndum,
auk áheyrenda á „vikunum“, sem
áður er getið.
Þátttakendur frá íslandi í mót-
um og námskeiðum Norræna fé-
lagsins hafa verið sem hér segir:
í Danmörku ................. 47
í Finnlandi ................. 5
í Noregi ................... 42
í Svíþjóð .................. 77
í skólaferðum til Noregs og
Svíþjóðar ................. 62
í söngferð Karlakórs
Reykjavíkur ............... 49
Samtals 282
• ■•»•»»»» •-»
Má óhætt telja, eftir lauslegum
útreikningi, sem gerður hefir ver-
ið, að Norræna félagið hafi sparað
fyrir þátttakendur þessa, með af-
slætti af fargjöldum og ódýrri eða
ókeypis dvöl, um 65—70 þúsund
krónur.
Útgálustaifsemi.
Félagið gefur út ársrit,
NORDENS KALENDER.
Ritið fjallar um ýms merk menn-
ingarmál og vinnur með því að
kynningu landa og þjóða á Norð-
urlöndum. í það rita margir merk-
ustu rithöfundar og vísindamenn
á Norðurlöndum. Ritið er í alla
staði sérstaklega vönduð bók,
bæði að efni og ytra frágangi,
með fjölda, mjög góðra mynda,
enda þykir jafnan viðburður á
bókamarkaðinum þegar það kem-
ur út. Öll félögin gefa ársritið út
í sameiningu og er ritað í það á
öllum Norðurlandamálunum. Þá
hafa félögin gefið út „Nordens
sángbok“, „Islandske smáskrift-
er“, „Nordisk Litteraturforteg-
nelse“ o. fl. bækur. Loks gefa fé-
lögin út Nordisk Tidskrift í sam-
vinnu við Letterstedtska Förenin-
gen, sem kostar útgáfu þess. Fé-
lagsmenn Norræna félagsins fá
tímaritið nokkru ódýrara en aðrir
kaupendur.
Fyriilestrar.
Félagið hefir gengizt fyrir all-
mörgum fyrirlestrum og fengið
fyrirlesara frá hinum Norðurlönd-
unum til fyrirlestrahalds. Hér á
landi hafa nokkrir slíkir fyrir-
lestrar verið fluttir í félaginu. í
fyrravetur flutti dr. Guðbrandur
Jónsson fyrirlestra um ísland í
Norrænu félögunum í Noregi og
Svíþjóð, við mjög góða aðsókn.
Samstarf við háskólana.
Norrænu félögin í Danmörku,
Noregi og Svíþjóð kosta sendi-
kennara við háskólana í Kaup-
mannahöfn, Oslo og Uppsölum,
þannig, að hvert félag kostar
sendikennarann í sínu landi. Þá
hefir félagið gengizt fyrir því, að
nefndir hafa verið stofnaðar við
háskólana á Norðurlöndum til
þess að koma á reglubundnum
háskólakennara- og stúdentaskipt-
um milli landanna.
Enúurskoóun kennslubóka í sögu.
Árið 1933 skipaði Norræna fé-
lagið nefndir í öllum Norðurlönd-
unum til þess að endurskoða
sögukennslubækurnar sem kennd-
ar eru í skólunum. Nefndirnar
voru skipaðar mörgum hinum
þekktustu sagnfræðingum á Norð-
urlöndum. Sömdu þær skýrslur
um störf sín, og sendu hver ann-
ari til athugunar. Við endurskoð-
un þessa komu margar skekkjur í
ljós, sem nú eru, eða verða, leið-
réttar í næstu útgáfum bókanna.
Er félagið nú að gefa út skýrslur
sögunefndanna í bókarformi og
svör þeirra við gagnrýninni. Verð-
ur þetta merk bók og gagnleg fyr-
ir alla þá, sem kenna sögu eða
lesa. Barði Guðmundsson þjóð-
skjalavörður hefir samið skýrslu
íslenzku nefndarinnar.
Viðskiplamálanelnd.
Um haustið 1934 gekkst Nor-
ræna félagið fyrir því, að stjórnir
Norðurlandanna skipuðu við-
skiptamálanefndir, sem rannsök-
uðu skilyrði fyrir auknu samstarfi
þessara landa í verzlun og við-
skiptum, sín á milli, og einnig um
samninga við önnur lönd um við-
skipti. Nefndir þessar hafa nokkr-
um sinnum komið saman á fundi,
til þess að ræða um þessi mál.
Allnákvæmar rannsóknir um við-
skiptaskilyrði landanna hafa ver-
ið gerðar. Ekkert nefndarálit hef-
.ir þó ennþá komið fram, en þess
mun vera von innan skamms.
Kvikmyndir.
Félagið er nú að láta útbúa nor-
ræna kvikmynd, þar sem verð-
ur sinn kaflinn frá hverju landi
með fallegúm landslagsmyndum
og verða þjóðlög leikin undir.
Kvikmynd þessi verður sýnd á bí-
óunum á Norræna deginum í
ílestum stærri bæjum um öll
Norðurlönd.
Hvert beint gagn er að pvi að vera i
Norræna lélaginu?
Félagsmenn fá aðgang að mót-
um, námskeiðum, fyrirlestrum og
skemmtisamkomum félagsins,
mikinn afslátt á fargjöldum, þeg-
ar þeir fara á námskeið félagsins,
og hið prýðilega ársrit, Nordens
Kalender, fyrir kr. 2.00. (Bókin
kostar annars kr. 8.00 í bókaverzl-
unum).
Skólar og félög fá ókeypis Nor-
dens Kalender og Nordisk Tids-
skrift, 8 hefti á ári, og skugga-
mynda-„seríur“, 25 myndir frá
hverju landi.
Ársgjald fyrir einstaklinga er
kr. 5.00 -f- kr. 2.00 fyrir Nordens
Kalender.
Ársgjald fyrir skóla og félög
kr. 25.00.
Æfitillag er kr. 100.00.
Allir, sem greiða árgjald sitt,
geta orðið félagar.
Fjárhagur Norrænu félaganna.
Norræna félagið í Danmörku
hefir höllina Hindsgavl, sem
nokkrir áhugasamir og vinveittir
félagsmenn keyptu handa því, til
afnota fyrir mót og námsskeið.
Fjöldi verzlunarfyrirtækja greiða
félaginu ársgjöld, frá kr. 100.00
upp í kr. 1000.00. Félagið í Noregi
fékk fyrir nokkrum árum 100 þús-
und króna gjöf frá J. L. Mowinkel,
fyrrv. forsætisráðherra, og hefir
árlega miklar tekjur af sjóðnum.
Félagið í Svíþjóð fékk einnig fyr-
ir nokkrum árum 100 þúsund kr.
gjöf frá K. Wallenberg, bankastj.
Auk þessa hafa félögin árlega,
hvert um sig, um 20 þúsund kr. í
tekjur úr ýmsum öðrum sjóðum.
Félögin í Finnlandi og á íslandi
hafa lítilsháttar styrk frá ríkinu.
Stjórn Norrœna félagsins á íslancLi.
St. Jóh. Stefánsson, hrm., form.
Guðl. Rósinkranz, ritstj., ritari.
Jón Eyþórsson, veðurfræðingur.
Pálmi Hannesson, rektor.
Vilhj. Þ. Gíslason, skólastjóri.
íslandsdeild Norræna félagsins
á Akureyri.
Prentsmiðja Odds Björnssonar,