Morgunblaðið - 30.10.2021, Page 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 2021
Sjúkratryggingar Íslands (SÍ) auglýsa eftir farþegaflutnings-
aðila til viðræðna um samning um farþegaflutninga vegna
sóttvarna.
Um er að ræða farþegaflutninga, þar sem viðkomandi eru Covid
smitaðir eða grunur leikur á að séu smitaðir af Covid. Þeir sem
fluttir eru hafa getu til að sitja uppréttir í bíl og þurfa ekki á aðstoð
heilbrigðisstarfsmanns að halda meðan á flutningi stendur.
Eftirfarandi kröfur eru gerðar:
• Að flutningsaðili hafi fullgild leyfi til fólksflutninga
• Að flutningsaðili tryggi viðeigandi smitvarnir gagnvart þeim sem
fluttir eru
• Að flutningsaðili hafi aðstöðu til sótthreinsunar farartækis
• Farartækið þarf að vera hentugt til Covid flutninga en 7 manna
bílar með rennihurð hafa reynst vel í slíkum flutningum með
sitjandi farþega
• Þjónustan skal miða að því að hægt sé að bregðast við
breytingum á eftirspurn
• Þjónustan skal vera aðgengileg að lágmarki á þeim tíma sem
Covid-göngudeild Landspítala er opin
Gildistími samnings er 6 mánuðir frá og með 1. janúar 2022 með
möguleika á framlengingu.
Áhugasamir aðilar eru beðnir um að senda tölvupóst á netfangið
innkaup@sjukra.is þar sem fram kemur stutt kynning á fyrirtækinu,
lýsing á gæðastefnu og hvernig ofangreindir þættir verða uppfylltir.
Fyrirspurnir vegna auglýsingarinnar má jafnframt senda á sama
netfang.
Frestur til að lýsa yfir áhuga til viðræðna er til og með 15. nóvem-
ber nk.
Farþegaflutningsaðili óskast
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
T
ilurð þessarar bókar er
nokkuð sérstök. Ég byrjaði
að skrifa skáldlega ævisögu
og var að punkta niður
ýmislegt úr lífi mínu, hvað hefði haft
áhrif á mig og fleira í þeim dúr. Síðan
fóru að myndast persónur inn í þetta
og að lokum tóku þessar persónur
yfir söguna, svo ég skar mig og mína
persónusögu út úr textanum. Eftir
stóðu þessar sögupersónur og þessi
umbreyting, eða hamskipti. Ég er
mjög ánægður með að hafa tekið
mína persónulegu lífssögu út, því ég
er ekkert merkilegur maður og ég lifi
ekki merkilegu lífi. Ég reyni frekar
að fókusera á hina dýpri strúktúra,“
segir Bergsveinn Birgisson rithöf-
undur sem sendi í vikunni frá sér nýja
skáldsögu, Kolbeinsey. Hún kom
samtímis út á íslensku og norsku en
Bergsveinn skrifaði báðar útgáfurnar
jöfnum höndum. Í Kolbeinsey segir
af tveimur vinum á miðjum aldri, ann-
ar hefur verið nauðungarvistaður á
geðdeild en hinn tekur að sér að flýja
með hann þaðan, undan ógnarvaldi
hjúkrunarfræðings, maddömu all-
svakalegri sem veitir þeim eftirför.
Leikar æsast á flóttanum og eftir því
sem ferðalagið færist fjær siðmenn-
ingu verða spurningar áleitnari,
áskoranir ískyggilegri og maddaman
skæðari. Til að skemma ekki fyrir
þeim sem eiga eftir að lesa bókina,
skal ósagt látið hvernig leikar fara.
„Fagurfræðin hér er Baldur
hvíti sem fer úr öllu og fyrir vikið er
ekki hægt að meiða hann. Hugsunin
er sú að þegar þú ferð niður í nógu
djúpa strúktúra þá ertu að tala við
alla menn. Sá sem les þessa bók mun
kannast við ýmislegt, rétt eins og
þegar maður á gott samtal, situr í
kringum bálið eða er á AA-fundi. Ein-
hver talar og þú þekkir þig. Skila-
boðin eru þau að þú ert ekki aleinn í
heiminum. Þú ert ekki einn um að
glíma við eitthvað,“ segir Bergsveinn
og bætir við að hann trúi því að listin
geti gert mikið til að bæta líðan fólks.
„Af því listin slær á einsemd.
Hún er meðal gegn henni og hún get-
ur búið til félag við aðrar verur.“
Sambrætt sköpunarferli
Bergsveinn hefur búið í Noregi
hálft lífið og er doktor í norrænum
fræðum við Háskólann í Bergen.
Hann segir það hafa verið mjög
áhugavert sköpunarferli eða skrifa
Kolbeinsey samtímis á norsku og ís-
lensku.
„Ég skrifaði hana fram og aftur.
Fyrst skrifaði ég mest af henni á ís-
lensku en svo breytti ég íslenskunni
þegar ég skrifaði það sama á norsku.
Þetta var því gagnvirkt ferli. Ég
skrifa einfaldari texta á norsku, því
ég er ekki jafnvígur á að skreyta frá-
sögnina þar. Þetta sýndi sig að vera
miklu betra, svo íslenski textinn ein-
faldaðist sökum þessa, og akkúrat sá
stíll hentaði betur til að bora inn í
kjarnann. Þetta var mjög skemmti-
legt og sambrætt sköpunarferli. Mér
fannst gaman að reyna þetta, en bæk-
ur sem ég hef skrifað á norsku hafa
meira verið fræðilegs eðlis. Þessar
tvær bækur eru ólíkar, Kolbeinsey
annars vegar á íslensku og hins vegar
á norsku, af því snertifletir
myndhvarfa sem sérhvert
tungumál hefur, eru ólíkir.
Hvert tungumál hefur merking-
arfræði á bak við sig sem er
ekki hægt að þýða yfir á annað
mál, það verða alltagf blæbrigði
þótt sagan sé í grunninn hin
sama. Ýmislegt er kóðað inn í
orð ólíkra tungumála.“
Að vita um sínar hvatir
Í Kolbeinsey er þó nokkuð
komið inn á að mennskan og
hlýleikinn eigi undir högg að sækja í
nútímasamfélagi.
„Húmanisminn almennt á sér
ekki marga málsvara núna, það er
það sem maður óttast. Við getum
sagt að það sé samfélagslegur tónn í
þessari sögu, en svo er þetta allt að
gerast inni í höfðinu á aðalpersón-
unni. En hvernig ætlum við að að-
skilja einstakling frá samfélagi? Þeg-
ar einstaklingur gengst upp í
ákveðnu gildismati þá getum við
spurt: er það hann, samfélagið sem
hann býr í, eða er það bæði? Ég get
nefnt dæmi um kokk sem berst fyrir
því að staðurinn hans fái flestar
Michelin-stjörnur í heimi, en endar
svo á að hengja sig af því hann nær
ekki þessu markmiði. Er þetta bil-
aður einstaklingur eða er þetta sam-
félagið sem skapaði hann? Þetta
verður trauðla aðskilið þegar allt
kemur til alls,“ segir Bergsveinn og
bætir við að mismunandi lestrarlínur
sé hægt að taka inn í texta sögunnar.
„Það sem er að gerast inni í
hverjum og einum er á sama tíma að
gerast almennt í samfélaginu. Fyrir
mér er þessi saga líka myndgerving á
sálrænu ferli, þar sem manneskja
kemst niður á einhvern botn. Ef þú
kemst niður á botn þá er leiðin þaðan
upp á við. Ég er ekki að skrifa neina
sjálfshjálparbók, en ég er að sýna
mynd af ferlinu sem ég held að marg-
ir kannist við. Þú sleppur ekkert við
þína eigin lífssögu, það er líka rangt
að ætla að losa sig við hana. Að fara
þarna niður krefst mjög mikils af
manneskju, en ég trúi því að manni
geti liðið betur á eftir, af því botninn
lyftist. Þetta er líka siðfræðileg
spurning, hvort maður eigi að vera að
standa í því. Húmanisminn gengur út
á að þekkja sjálfan sig, kafa dýpra og
vita um sínar hvatir og veikustu hlið-
ar. Þessar grunntilfinningar sem ég
er að velta fyrir mér í bókinni, þær
snúast um frumstæðar tilvistarlegar
tilfinningar. Eins og ég skil þetta þá
er ekki hægt að eiga almennilegt líf ef
það er skekkja í þessum grunntilfinn-
ingum. Flestir þurfa kannski ekkert
að fara þangað niður til að reyna að
leiðrétta skekkju og skilja, af því þeir
hafa það bara ágætt, en oft er það
nauðsyn sem þvingar fólk til að skoða
sínar frumstæðustu tilfinningar, þeg-
ar það er orðið veikt til dæmis. Sá
sem bregst við, hann er samkvæmt
samfélaginu skilgreindur veikur, en
sá sem ekki bregst við er álitinn heil-
brigður. Er það heilbrigt mat? Ég
held að þunglyndi sé viðbragð sem er
að reyna að gera viðkomandi heil-
brigðan. Þunglyndið segir þér frá því
að það sé eitthvað bogið og er að biðja
þig um að skoða það, í þér sjálfum, í
einhverju sem þú hefur upplifað eða
einhverju sem þú sérð í kringum þig.“
Ágengur nútími eirir engu
Sagan Kolbeinsey er í djúpri
dramatík sinni gáskafull og spenn-
andi og henni vindur fram með þó
nokkrum hraða áfram veginn við ýkt-
ar aðstæður.
„Ég hafði mjög gaman af því að
skrifa í þeim stíl, en þetta hefur eitt-
hvað með mína lund eða persónuleika
að gera. Ég hef reynt að hafa dálítinn
gálgahúmor á ýmislegt og þarna er
eitthvað sem maður vill koma á fram-
færi. Texti getur borið visst magn af
myrkri, en ef maður skýtur nokkrum
ljósgeislum inn í hann þá kemur
maður enn meira myrkri í hann.
Hláturinn er líka sáttarmeðal, ég
hef alltaf reynt að hafa smá húmor
með mér og smá leik, því leikur er
mjög mikilvægur. Markmiðið í
þessari sögu er að segja frá ferli
sem maður fer í gegnum á mörg-
um árum, og búa til nokkurra
daga bíltúr úr því,“ segir Berg-
sveinn og bætir við að húmor sé
leið til að sætta sig við hið kalda.
„Til að koma auga á ein-
hverja ferla eða eitthvað sál-
rænt, þá er til dæmis góð leið að
ýkja það upp. Þetta er súrrealisminn
í hnotskurn, þannig verður það
meira en veruleiki, það verður yfir-
veruleiki. Mér þótti mjög skemmti-
legt að beita þessu bragði á maddöm-
una, að ýkja hana, en það þýðir ekki
að það sé ekki eitthvað í henni.
Maddaman verður ekki sett í neina
eina kategoríu, hún er ekki lokuð
persóna og það er hennar styrkur.
Hún er „fössí“ og hún er bæði ein-
hvers konar lífssaga og mynd af
ósigrum og tapi. Hún er líka ein-
hvers konar ágengur nútími sem eir-
ir engu og er tilbúinn að afskrifa
hvaða tilfinningar sem er, til að
þóknast einhverju kerfi, sem er mjög
skuggalegt. Í maddömunni býr ein-
hvers konar veruleiki og ég fékk per-
sónur úr geðheilbrigðisgeiranum til
að lesa yfir handritið. Mér var sagt
að hún væri dálítið einum of, að þetta
væri nú ekki alveg svona slæmt á
geðdeildinni, en skömmu síðar kom
upp mál á réttargeðdeild sem sýndi
að það er ekki auðvelt að girða fyrir
þennan möguleika að fólk sé beitt
valdi og harðneskju,“ segir Berg-
sveinn og bætir við að hann hafi tekið
eftir því að þunglyndi sé algengara
meðal listamanna en annars fólks.
„Ég held það sé tíðara meðal
þeirra sem eru skapandi. Ég hef
enga tölfræði, heldur er þetta tilfinn-
ing, því ég þekki svo marga sem hafa
verið illa leiknir lengi. Kannski af því
þeir hafa ekki skjöldinn, að láta ekk-
ert hafa áhrif á sig, að taka ekkert
inn á sig. Mér finnst að listamenn
ættu í sínum verkum að reyna að
gera grein fyrir því hvernig þetta líf-
form samtímans í hinum stafræna
heimi algrímunnar er að breyta
hugsun okkar og hugarfari.“
Listin slær
á einsemd
„Hláturinn er sáttarmeðal, ég hef alltaf reynt að hafa
smá húmor með mér og smá leik, því leikur er mjög
mikilvægur,“ segir Bergsveinn Birgisson um gáska-
fulla nýja skáldsögu sem líka er djúp og dramatísk.
Ljósmynd/Gulla Yngva
Bókarkápur Kjartan Hallur teiknar
myndir í bókina. Kápurnar eru ólík-
ar, íslenska Kolbeinsey og norska.
Skáld Í Kolbeinsey býr Bergsveinn til nokkurra daga bíltúr úr ferli sem manneskja fer í gegnum á mörgum árum.