Landvörn - 12.07.1948, Qupperneq 4

4
LANDVÖRN
A. Köstler:
Hin ungborna yfirstétt
Öll völd í Rússlandi eru
hjá Flokknum. Til þess að
skilja hina nýju stjórnar-
háttu, er nauðsynlegt að
gera sér grein fyrir hinum
stórkostlegu breytingum, sem
orðið hafa á forystu Bolshe-
vikaflokksins og áhangl
enda hans síðustu áratugina.
Það sýnir oss höfuðeinkenni
Stalinismans í skýrum drátt-
um.
Fyrst eru breytingar á for-
ystunni. Ég ætla ekki að
þylja nöfn byltingarforkólf-
anna, sem afmáðir voru í
hreinsuninni. Hitt vita flest-
ir, að af öllum þeim, er fræg-
astir voru í tíð Lenins, er
Stalin nú einn í lifenda tölu.
En yfirleitt er litið svo á,
að manndrápin í sambandi
við réttarhöldin hafi ein-
ungis náð til forystuliðs
flokksins, hafi verið eins
konar hólmganga goðanna
eða átök milli foringjanna,
sem leiddu til þess, að Stalin
losaði sig við alla keppinauta
sína og fékk frjálsar hendur
til þess að framfylgja stjórn-
málastefnu sinni með öllum
þeim kænskubrögðum og
hentisemi, sem honum er
lagið — og ýmsir telja eina
til þess fallna að tryggja
tilveru Rússlands á þeim ár-
um, er innbyrðis og aðsteðj-
andi vandræði þrengdu að.
Væri þetta rétt, bæri að líta
á hreinsunina sem stjórn-
málaleg átök, sem leyst hefðu
verið með harðfylgi, svo sem
venja er í Rússlandi og
Bolshevikaflokkunum, en
næði þó einungis til starf-
andi stjórnmálamanna, án
þess að raska við hyrningar-
steinum byltingaríkisins. Slík
átök gætu svarað til stjórn-
arkreppu í lýðræðisríki, ef
ekki væri fengizt um aðferð-
ina, sem beitt var til að leysa
hana. — Hún væri ekki hið
sama og gagnbylting eða
blóðbað.
En slíkur skilningur á
hreinsuninni er bersýnilega
rangur. Hún var engan veg-
inn takmörkuð við forystu-
liðið eða stjórnmálaleiðtog-
ana, heldur tók hún til alls
flokksins frá toppi til táar
og gerbreytti innsta eðli
hans. Eftirfarandi tölur úr
opinberum skýrslum sanna
þe'tta:
Seytjánda allsherjarþing
Bolshevikaflokksins var háð
í janúar—febrúar 1934. Það
var fyrir hreinsunina.
Átjánda flokksþing var
háð í marz 1939. Það var
rétt eftir hreinsunina.
Á 17. þinginu höfðu 22,6
af hundraði fulltrúanna ver-
ið meðlimir flokksins frá
því fyrir byltinguna 1917.
Á 18. þinginu var tilsvar-
andi tala 2,4 af hundraði.
Með öðrum orðum sagt: Ein-
ungis tíundihluti þeirra
hafði lifað af hreinsunareld-
inn. (Þessar tölur, sem hér
verður vitnað í, eru sam-
kvæmt opinberum skýrslum
17. og 18. flokksþingsins og
teknar úr Schwartz: „Heads
of Russian Factories“, Social
Research, New York, sept.
1942).
Á 17. flokksþinginu voru
17.7 hundruðustu fulltrúanna
frá 1917, höfðu með öðrum
orðum gengið í flokkinn bylt-
ingarárið.
Á 18. flokksþinginu var
tilsvarandi tala 2,6 hundruð-
ustu. Lætur því nærri, að 40
af hverju hundraði fulltrúa
á 17. þinginu hafi verið í
flokknum frá því í borgara-
stríðinu. Á 18. þinginu voru
þeir orðnir aðeins 5 af
hundraði hverju.
Enn skýrari verður þessi
samanburður, ef dæmi er
tekið frá árinu 1919. Á 17.
flokksþinginu voru 80 af
hverju hundraði fulltrúa
„gamlir flokksmenn" (frá
1919 eða eldri). Á 18. flokks-
þinginu var tilsyarandi tala
14.8 af hundraði.
Nákvæmlega fram talið
voru meðlimir flokksins
1.588,852, þegar 18. flokks-
þingið var háð (1939). Þar
af voru aðeins um 20,000, —
þ. e. 1,3 af hundraði, —
gamlir bolshevikar, sem
höfðu verið í flokknum síð-
an 1917 eða lengur. En árið
1918 voru flokksmenn 260,
000 til 270,000 að tölu, flest-
ir á léttasta skeiði. Hvað
hefur komið fyrir þá?
Scwartz gizkar á, að um það
bil fjórðungur þeirra hafi
fallið í borgarastyrjöldinni,
og virðist það ríflega áætlað.
Þá eru samt um 200,000,
sem mætti vænta í lifenda
tölu á 18. flokksþinginu. En
einungis 20,000 voru eftir í
flokknum, — hinir níu af
hverjum tíu eru horfnir,
samkv. tölum flokksþingsrit-
arans, á árunum 1934—1939.
Og hér er ekki um að ræða
forystumenn, ekki einu sinni
fulltrúa á flokksþinginu: Það
voru hinir óbreyttu liðs-
menn, verkamenn og bænd-
ur, sem höfðu framkvæmt
byltinguna og barizt í borg-
arastyrjöldinni.
Eftir blóðtökuna kom
Bolshevikaflokurinn fram í
algerlega nýrri mynd, sem
aðeins átti nafnið og 1,3
hundruðustu meðlima sinna
sameiginlega við hinn sögu-
fræga flokk, er hratt bylt-
ingunni af stað.
Nú munu málpípur komm-
únista, ef til vill svara því
tiþ að samt sem áður sé
þetta flokkur verkamanna og
bænda. Ætli það? Lítum aft-
ur á hinar opinberu tölur.
Samkvæmt kjörbréfanefnd
17. fiokksþingsins voru 9,3
hundruðustu fulltrúanna
„verkamenn við framleiðslu-
störf“, — sem sé núverandi
en ekki fyrrverandi erfiðis-
menn. Á 18. þinginu telur
kjörbréfanefndin í fyrsta
skipti enga hundraðstölu
verkamanna af hópi fulltrú-
anna. Orsökin kom fram í
störfum þingsins, sem sam-
þykkti einróma breytingar á
lögum flokksins, þeim grein-
um, er kváðu á um þjóðfé-
lagslegan uppruna fulltrú-
anna og áttu að tryggja völd
öreiganna. Kommúnistaflokk-
ur Rússlands var þannig
bæði í orði og á borði hættur
að vera flokkur verkamanna.
Til þess að taka af öll tví-
mæli í þessu efni, var eng-
inn hinna frægu Stakhanov-
víkinga, sem flutu sem full-
trúar inn á 19. flokksþingið,
valinn í miðstjórn Flokksins,
enda þótt þar eigi 139 per-
sónur sæti.
En hverjir eru þá í
Flokknum, — þessari almátt-
igu samkundu, sem telur
íiálfa aðra milljón meðlima,
skipar öll helztu embætti
landsins og stjórnar því.
Hverjir eru hinir 90,7 af
hundraði árið 1934, sem þá
þegar voru ekki „verkamenn
við framleiðslustörf ?“ Sovjet-
ríkið viðurkennir og á ein-
ungis eina meginstétt við
hlið þeirra: Stjórnendur rík-
isins og stjórnendur atvinnu-
lífsins, skrifstofulærða og
iðnfróða. Um það bil þriðj-
ungur af stjórnendumSovjet-
ríkjanna eru verkfræðingar.
Hitt eru framkvæmdastjór-
ar. Annars staðar hefur ver-
ið sýnt fram á, hvernig hin
nýja yfirstétt hefur fjar-
lægst almúgann meir og
meir, hvernig henni hefur
tekizt að skapa nýtt svig-
rúm fyrir arfgeng forrétt-
indi, er nálgast skilyrði fyr-
ir erfðastétt (svipaða gömlu,
rússnesku höfðingjastétt-
inni), hvernig hún lokaði
skjaldborg sinni til að verj-
ast aðskotadýrum úr lágstétt-
inni og hvernig reglan um
„alþýðukjarna“ var afnum-
inn í hinum æðri skólum.
Flokkshreinsunin og valda
taka skrifstofudjáknanna í
Flokknum var lokaskrefið
frá alræði öreiganna til
valdatöku hinnar nýju yfir-
stéttar.
(Úr The Yog'i and the
Commissar, 1945).
Úr heimahögum
Áður var á það bent hér í blað-
inu, að stefnt væri í mikinn voða
um hreinlæti og þrifnað í bænum,
ef síldarbræðslur væru settar við
höfnina og við bryggjurnar. Væri
óþarfi að eitra loftið að óþörfu
fyrir tveim fimmtu hlutum Is-
lendinga, sem valið hafa sér byggð
í höfuðstaðnum. Síðan hefi ég
séð í Noregi, hversu þar er farið
að í þessum efnum. Á eynni
Storð, út af Harðangursfirði, er
bærinn Leirvík með 2000íbúa. Þar
þótti þurfa að reisa síldarbræðslu
vegna vetrarveiða. En ekki þótti
hlýða að setja verksmiðjuna við
bæinn, heidur við vog, sem er
það fjarri, að þeir, sem vinna
við bræðsluna, fara þangað í al-
meningsvögnum á hálfum tíma.
Er alsiða erlendis að sækja til
vinnu þvílíka leið eða lengri.
Enginn vafi er á, að í Reykja-
vík á að koma síldariðjunni fyrir
inn hjá Gufunesi. Er þangað
auðsótt á strætisvögnum og auk
þess lítil ástæða til að þrýsta
allri . framleiðslu Réykvíkinga
saman þar, sem byggðin er þétt-
ust.
Norðmenn dreifa iðnaðinum úr
stærstu bæjunum til sveita og
kauptúna. Bretar eru að byrja
á sömu tilhögun. I Svíþjóð er
miklu af iðnframleiðslu landsins
þannig fyrir, komið, að einstakir
hlutar samsettrar framleiðslu eru
smíðaðir í mismunandi héruðum
og settir saman,- þar sem bezt
þykir henta. Svisslendingar hafa
öldum saman gert beztu úr og
klukkur veraldarinnar í sveita-
byggðum landsins. Framsýnir
þjóðmálamenn í öðrum löndum
vinna að því að haga svo fram-
leiðsluháttunum, að sem fl^st
b.örn . og unglingar geti vaxið
upp á grænu grasi og verkamenn
haft aðstöðu til að hafa nokkra
ræktun með innistörfunum. For-
ráðamenn Reykjavíkur hafa verið
í skammsýnasta lagi og látið of-.
vöxt þjá bæinn. Geta þeir nú
að nokkru bætt úr gömlum van-
rækslusyndum með því að koma
síidariðjunni vel fyrir í nánd við
bæinn og unna þeim, sem þar
kunna að festa byggð, betri lífs-
kjara en að vera samanlímdir í
sex hæða húsum með gráa möl
eða asfalt umhverfis.
*
Þegar Bandaríkin buðu íslend-
inguin samkomulag um hei-mál
árið 1946, var væntanlegt sam-
komulag byggt á því, að íslend-
ingar legðu fram land á 'tiltekn-
um stöðum og aðstöðu, en Banda-
ríkin her og vopn. Ég lagði þá
til að samið yrði um slíkt banda-
lag til 25 ára, en ísland fengi,
meðan sáttmálinn stæði, hömlu-
lausan innflutning til Bandaríkj-
anna. Með því mátti fyrirbyggja
þær hörmungar, sem þjóðin á nú
við að búa um viðskiptamálin.
Allar likur eru til, að eins og
þá stóð á, hefði þetta lánazt.
Þjóðinni hefði þá verið í einu
tryggd; pólitískt og fjárhagslegt
s.fálfstælði. Þá setjfci Aðalbjörg
Sigurðardóttir, hálft kennaralið
háskólans og allur kommúnista-
flokkurinn upp hark mikið í
porti einu í Reykjavík og tókst
að draga kjark og dug úr borg-
urum landsins, svo að þeir létu
hið gullna augnáblik fara fram
hjá sér ónotað. Nú er tími til
kominn fyrir framleiðendur og
iðnrekendur til sjávar og sveita
að athuga, hversu gengur að fá
yfirfærslur hjá Aðalbjörgu, Sig-
PETEE FREUCKEN
Einhver mesti blekbullari af
dönsku kyni, Peter Freueken, er
nýkominn heim til föðurlandsins
eftir langa dvöi í Bandaríkjunum.
Danska kommúnistablaðið hefur
birt langa þvættingsgrein eftir
hann, sem Þjóðviljinn hefur til-
einkað sér með miklu yfirlæti. Ber
Preucken Bandaríkjamönnum illa
söguna, þeir séu slæmir við negra
og kommúnista —• og gyðinga hati
þeir. Svo vilji þeir kaupa Græu-
land, en það geti ekki komið til
mála, því að Eskimóarnir „eru
landar okkar“, segir Freucken.
Það skyldi þó aldrei vera, að
bíessaðir Eskimóarnir hefðu hreint
og beint mihna athafnafrelsi í
danska ríkinu en negrarnir í
Bandaríkjunuip? Eða hvað yrði
sagt um Bandaríkin, ef þau söfn-
uðu öllum svertingjunum á einn,
afvikinn stað og enginn fengi að
fara þaðan eða koma þangað nema
með stjórnarleyfi, enginn verzla
við þá nema stjórnin sjálf o.s. frv.
Peter Freucken hefur talað af sér.
Hið sama gerir Þjóðviljinn dag-
lega. Z.
urbirni dósent og Einari Olgeirs-
syni. Má vera, að bændur sam-
vinnuleiðtogar, kaupmenn, kúseig-
endur og útvegsmenn finni nú og
um mörg ókomin ár, hvílík hörm-
ung það er, þegar greindir menn
og ráðsettir láta vesælar skraf-
skjóður og fólk í þjónustu er-
lendra þjóða ráða fram úr hin-
um þýðingarmestu málum. Víti
eru til þess að varast þau, og
væri betur að svo yrði í þessu
efni. Fer vel á þyí, að hinar
mörgu konur, sem eiga nokkurn
íslenzkan gjaldeyri og hafa hinn
mesta áhuga fyrir því að kaupa
vinnusparandi vélar í heimilip,
en geta ekki fyrir dollaraleysi,
minnist forgöngu Aðalbjargar um
utanlandsmálin. Á sama hátt
mega námsmenn Islands, sem víða
um heim þjást vegna gjaldeyris-
leysi, muna þátt háskólans ís-
lenzka í þessum portgöngumálum.
Mun þörf að víkja oftar að
þessu efni vegna fraihtíðar þjóð-
arinnar. Frelsismálin í víðustu
merkingu eru orðin of vandasöm
til þess að fram úr þeim verði
ráðið með æsingafundum og
halilújasamkomum í bandalagi við
leigulið erlendra landvinninga-
þjóða.
*
Út af síldarbræðslumálunum
var lagt til í Landvörn, að stofn-
sett yrði í bænum félag áhuga-
manna til að vinna að fegrun
borgarinnar. Skömmu síðar frétt-
ist, að valdhafar bæjarins hafi
gengizt fyrir slíkum samtökum
innan sinna vébanda. Slíkt er
mjög óvenjuleg aðferð. Þeir sem
vinna að umbótum í fegrunar-
málum bæja og borga þurfa að
vera óháðir valdhöfum staðarins
og geta skapað almenningsálit í
andstöðu við valdhafana, ef þess
þarf með. Sýnilega hefði ekki
verið einhlítt fyrir bæinn að hafa
í fegrunarfélagi og við forstöðu
þar þá borgara, sem hafa ákveðið
að hafa að minnsta kosti þrjár
síldar- og fiskimjölsverksmiðjur í
þéttbýli bæjarins. J. J.
Blaðið Landvörn, Reykjavík
Hér með óska ég eftir, að gerast áskrifandi að blað-
inu Landvörn. Áskriftagjald mitt frá maí til desember
19U8, kr. 20,00 legg ég hér með í peningum — sendi
ég hér með í ávísun — óskast innheimt með póstkröfu
(strikið yfir það sem ekki er notað).
Nafn: ......................................
Heimili: ...................................
Póststöð: ..................................
*