Landvörn - 20.01.1951, Qupperneq 4

4
LANDVÖRN
Fimmfta bréf ftil Valftýs
Sftefánssonar
ÍSAFOLDARPEENTSMIÐJA
hefur nýlega gefið út bók um
heimflutning Snorra Sturlusonar,
sem rithöfundar á heimsmæli-
kvarða. Bókin heitir Snorrahátíð-
in og segir frá minningarathöfn-
um Norðmanna og íslendinga 1947
og 1948 í sambandi við sættagerð
frændþjóðanna um frægasta sagn-
fræðing Norðurlanda. í bókinni
er mikill fjöldi mynda af norsk-
um mönnum og íslenzkum og af
samkomu hér á landi og í Nor-
egi í sambandi við sjö alda dán-
arafmæli Snorra í Reykholti. Þar
eru ennfremur birtar allmargar
ræður Norðmanna og íslendinga
varðandi þetta sættamál. Eru
sumar þessar ræður mjög þýðing-
armiklar. Þá hefi ég vegna ís-
lenzku Snorranefndarinnar ritað í
bókina sögulegt yfirlit um síðasta
þátt Snorramálsins í Noregi og
hér á landi.
Þessi bók er gefin út í litlu
upplagi og ekki auglýst sérstak-
lega í hinu mikla kapphlaupi jóla-
markaðsins. Þetta var vel ráðið.
Bókin um Snorrahátíðina er ekki
augnabliksverk, heldur söguleg og
þjóðernispólitísk heimild. Hún á
erindi til sumra af þeim 15 þúsund
íslendingum, sem gistu Reykholt
20. júlí 1947 og hafa geymt í
huga sér ánægjulegar endurminn-
ingar frá þeim degi. En til lengd-
ar hefur bókin varanlega þýðingu
fyrir menn, sem líta á viðburði
sögunnar frá háum sjónarhól og
kunna að meta þýðingu merkilegra
atburða. Frá því sjónarmiði er
æskilegt að lestrarfélög landsins
eignist þessa bók áður en hún er
þrotin á markaðinum. í almenn-
um bókasöfnum geta menn, sem
hafa áhuga fyrir djúptækum sögu-
legum atburðum, kynnst rökum,
sem snerta þroskamenn í landinu
um langa framtíð.
Svo sem kunnugt. er var Heims-
kringla Snorra Sturlusonar ekki
gefin út hér á landi fyrr en 7
öldum eftir fráfall hins mikla
sagnfræðings. Og að bókin er nú
til í öðru hverju heimili á landinu
er að þakka rausn Péturs heit-
ins Magnússonar fjármálaráð-
herra, sem veitti 60 þús. kr. úr
landsjóði til að gera menningar-
sjóði kleift að framkvæma þetta
þýðingarmikla útgáfuverk. Norð-
menn höfðu fyrir löngu upp-
götvað hið hagnýta, listræna og
fræðilega gildi Heimskringlu og
átt meginþátt í að gera Snorra
frægan sem rithöfund út um öll
menntuð lönd. Norska þjóðin hafði
sótt þrek og djörfung til þjóð-
legrar viðreisnar í glæsilegar þjóð-
lífslýsingar Snorra, um líf og
háttu forfeðranna á tímum Har-
alds ættarinnar. Snorri hafði átt
mikinn þátt að endurfæða Noreg,
en Norðmönnum má að mestu
þakka, að Snorra er nú skipað
á bekk með snilldarmönnum sagn-
fræðinnar í menntalöndum heims-
ins. Vanræksla íslendinga varð-
andi sinn frægasta höfund er leið-
inleg og lítt afsakanleg, en stafar
af smáhug bókmenntaleiðtoga
landsins fyrr og síðar. Menn hafa
ekki eygt fjallið fyrir sléttunni.
Um alllanga stund hefur ís-
lenzka þjóðin háð einkennilega
erfðadeilu við nákomnustu frænd-
þjóðirnar, Norðmenn og Dani.
Norðmenn innlimuðu allar forn-
bókmenntir íslendinga og allt sem
íslenzkt var og nokkurs þótti um
vert. Þessi yfirgangur var þáttur
í hinni voldugu sókn Norðmanna,
eftir að viðreisn þeirra hófst.
Norðmenn köstuðu þannig eign
sinni á alla hina fornu rithöf-
unda þjóðarinnar, en Danir lögðu
aftur á móti undir sig allt, sem
hönd náði á að festa af sjálfum
handritaauðnum frá fyrri tímum.
íslendingar reyndu að rétta hlut
sinn, en höfðu lítinn mátt og litla
tækni, enda varð þeim ekki mikið
ágengt í báðum málunum.
Að loknu fyrra stríðinu byrjaði
ný viðreinarstefna, sem horfði til
betri áttar, bæði í Noregi og á
íslandi. Stóðu að því í báðum lönd-
unum lærdómsmenn £ bókmennt-
um og framgjarnir og þjóðræknir
æskumenn. Nokkrir ungmennafé-
lagar í Borgarfirði keyptu Hvít-
árbakkaskólann og starfræktu
hann um stund sem menntastofn-
un héraðsins. Borgarfjörður hafði
þá eignast sinn skóla. Litlu síðar
ritaði Sigurður Nordal merka bók
um ævi og bókmenntaþýðingu
Snorra Sturlusonar, hina fyrstu
íslenzku viðurkenningu á gildi
Snorra sem hæfði verkefninu. í
Noregi hófu ungmennafélagar á
vesturlandinu samskot til að reisa
Snorra veglegt minnismerki á ís-
landi. Það var fyrsta þýðingar-
mikla viðurkenning Norðmanna
á því, að ísland ætti Snorra og
norska þjóðin stæði í mikilli þakk-
arskuld við höfund Heimskringlu.
Um sama varð merkileg straum-
breyting í framkomu riorskra
fræðimanna. Mesti þálifandi bók-
menntafræðingur Norðmanna, pró-
fessor Fr. Paasche, ritaði fræði-
lega um Snorra Sturluson og við-
urkenndi óhikað og afdráttarlaust
£ hinni miklu bókmenntasögu
sinni þátt íslendinga i hinum
fornu bókmenntum, svo að ekki
varð á betra kosið. Eftir þetta
var norskum kunnáttumönnum illa
stætt á hinum gömlu kröfum sín-
um um að innlima alla andlega
starfsemi á íslandi £ veldi „móður-
landsins" forna. Paasche sýndi enn
fremur hug sinn til íslands með
þvi að hrinda 1930 i framkvæmd
myndun Snorrasjóðs i Noregi.
Fá íslenzkir námsmenn í Noregi
árlega vexti af 100 þús. norskum
krónum til stuðnings við náms-
dvöl þar í landi. Geta íslendingar
seint fullþakkað Paasche hans
framgöngu í erfðadeilunni um
höfundarrétt fombókmenntanna.
íslenzka Snorranefndin sýndi hug
sinn til þessa ágæta fræðimanns
með því að bjóða ekkju og dóttur
Paasches í sérstaka kynningaferð
til íslands.
Heima á íslandi varð sú breyt-
ing á að skóli Borgfirðinga var
fluttur frá Hvítárbakka að sögu-
frægð og jarðhita í Reykholti.
Var þar byggt eitt mesta og bezt
gerða skólahús hér á landi. Heim-
ili Snorra var með þessum hætti
reist úr langvinnri niðurlægingu
fyrir atbeina íslendinga sjálfra.
í Noregi óx Snorrahreyfingunni
fylgi ár frá ári. Konungsættin,
stórþingið, ríkisstjómin, háskól-
inn og allar stéttir landsins tóku
að lokum saman höndum um að
reisa í Reykholti styttu af Snorra.
Hún skyldi vera þjóðargjöf og
allsherjaryfirlýsing Norðmanna
um að þeir viðurkenndu sjálf-
stæði íslendinga í listrænum efn-
um og þökkuðu áhrif íslenzkra
bókmennta á andlegt líf i Noregi
og stuðning í sjálfstæðisbaráttu
landsins. Sú staðreynd, að fræg-
asti listamaður Norðmanna að
fornu og nýju, Vigeland, gerði
styttu Snorra, var þýðingarmikill
þáttur í þessu erfðamáli frænd-
þjóðanna. Þegar hundrað fulltrú-
ar norsku þjóðarinnar, með kon-
Flugvarnar-
sveift ?
FÖSTUDAGINN 12. janúar
1951 héldu 37 flugmenn og áhuga-
menn um flugmál fund í Breið-
firðingabúð. Samþykktar voru
tvær tillögur um landvarnar- og
öryggismál:
1. Vegna hins ískyggilega á-
stands, sem ríkir í heiminum, álít-
um við undirritaðir það óeðlilegt,
að ísland liggi opið og varnar-
laust fyrir ofbeldi og yfirgangi
erlendis frá.
Við viljum því éindregið bjóða
fram þjónustu okkar til varnar
landinu, til dæmis með því að
mynda flugsveit, er starfaði við
hlið þess erlenda hers, er hingað
kann að verða fenginn til varnar
landinu frá bandalagsþjóðum okk-
ar í Atlantshafsbandalaginu, og
erum reiðubúnir að leggja á okkur
þá þjálfun, þær skyldur og þær
skuldbindingar, er af okkur yrði
krafizt.
2. Eins og kunnugt er hafa Rúss-
ungsefni í broddi fylkingar, af-
hentu 15 þús. íslendingum þjóð-
argjöfina 20. júlí 1947, var erfða-
deilu frændþjóðanna um hinar
fornu bókmenntir að fullu lokið,
með drenglyndi og skörungskap
á báða bóga. Sjálf heiðursgjöfin
með öllum sínum aðdraganda skar
úr í þessu efni og þá ekki síður
ræður Norðmanna og íslendinga,
sem fluttar voru í sambandi við
Snorrastytturnar bæði í Reykholti
og í Björgvin og birtar eru í bók-
inni um Snorrahátíðina. Þetta
heimildarit verður um allan aldur
meginsönnun um þessa þýðingar-
miklu og virðulegu sætt um gam-
alt og óskemmtilegt erfðamál.
En erfðamálið við Dani um ís-
lenzku handritin er enn á döfinni.
í Danmörku eru hræringar í þjóð-
arsálinni, hliðstæðar þeim, sem
leiddu til lausnar Snorramálsins
hvenær því erfðamáli kann að
hvenær sem erfðamál kann að
verða lokið. En vel mættu íslend-
ingar læra í þessu efni nokkuð
af reynslunni i Snorramálinu.
Undirbúningurinn í Reykholti var
nauðsynlegt skilyrði. Snorrastytt-
an átti ekki heima hjá hálfhrund-
um bæ og olíugeymum á hlaðinu.
Endurreisn Reykholts var frum-
skilyrði fyrir hinni endanlegu
lausn málsins. Nú hefur Dönum
yfirsézt hrapalega að því leyti
að þeir geyma íslenzku handritin
á algerlega óviðunandi stað, í
einu óvirðulegum og brunahætt-
um. Nú ættu íslendingar að
byggja lítið en mjög öruggt og
virðulegt hús fyrir handritin,
helzt með djúpri neðanjarðar-
hvelfingu til öryggis á stríðstím-
um. Þetta hús væri látið bíða
tómt rólega eftir því að þroskað-
asti hluti dönsku þjóðarinnar feti
í fótspor prófessors Paasche og
stuðningsmanna hans í Noregi og
telji sér meiri sæmd að sýna
frændþjóð réttlæti fremur en yfir-
gang. Þá er lokið dansk-íslenzka
erfðamálinu á sama hátt og
Snorrastyttan er virðulegt tákn
norsk-íslenzkrar samvinnu fyrr og
síðar. — J.
ar um ára skeið unnið markvisst
að því að koma í veg fyrir að
óskir mannkynsins um frið geti
ræst. Hafa þeir lagt undir sig
hvert landið á fætur öðru, komið
á stað óeirðum og innanlands-
styrjöldum og látið leppríki sín
ráðast á friðsamar þjóðir, og er
árásin á Kóreu síðasta og hrylli-
legasta dæmið um þessa stefnu.
Augljóst er, að með þessari stefnu
hyggjast þeir ná heimsyfirráðum.
Hafa þeir og notað óspart fimmtu
herdeild sína, kommúnistaflokka
hinna ýmsu landa, til þess að
hrinda þessu í framkvæmd.
ísland er vamarlaust land og
opið fyrir árásum landræningja.
Því vill fundur áhugamanna um
öryggismál íslands, sem haldinn
var þann 12. janúar 1951 í Breið-
firðingabúð, eindregið skora á alla
sanna íslendinga að hefja nú þeg-
ar ötula baráttu fyrir þvi, að
hingað verði fenginn svo öflugur
her frá bandalagsþjóðum okkar í
Atlantshafsbandalaginu, að öryggi
landsins verði tryggt og að stofn-
að verði öflugt heimavarnarlið, er
starfi við hlið hins erlenda hers
til varnar landinu. Fundurinn tel-
ur, að beztum árangri verði náð
með fundasamþykktum, undir-
skriftasöfnunum og áskorunum á
Alþingi og ríkisstjórn þess efnis,
að hefjast nú þegar handa um
framkvæmdir í þessum málum.
★
Tvær stórmerkar tillögur hafa
komið fram í þessu máli. Hin
fyrsta, sem er nú mjög kunn inn-
anlands og utan, er frá Bændafé-
lagi Þingeyinga. Síðai-i tillagan
er frá íslenzkum flugmönnum,
sem snúa sér til utanríkisráðherra
og bjóða að ganga í flugsveit
landinu til varnar. Er það í fyrsta
sinn á síðari öldum, sem íslenzkir
menn hafa boðist til að taka á
hermannavísu þátt í vörn ættjarð-
arinnar. Munu þar fleiri eftir
fyl&ja, því vart mun íslendinga
skorta hugrekki og manndóm, ef
á reynir. Flugmennirnir rökstyðja
framboð sitt í varnarliðinu með
glöggu og vel orðfærðu ávarpi.
Tillögu flugmannanna hefur
verið misjafnlega tekið. Útvarpið
sagði greinilega frá málinu, en
það birtir ekki um þingtímann
ávörp á þing eða landsstjórn.
Morgunblaðið og Vísir birtu til-
löguna alla. Hins vegar hafa for-
ráðamenn Alþýðublaðsins og Tím-
ans ekki verið búnir að fullráða
hvort þeir vilja láta vörn hins
unga þjóðveldis vera eingöngu í
höndum erlendra hermanna eða
gera ráð fyrir þátttöku íslendinga
við hlið hermanna frá hinum
stærri bandalagsþjóðum. Felldu
bæði þessi blöð niður hinn mynd-
arlega kjarna tillögunnar, þar
sem flugmennirnir bjóðast til að
taka sjálfir þátt í vörn landsins.
Þjóðviljinn hefur allt illt á horn-
um sér og lýsir eins og fyrr löng-
un sinni til að landið verði óvarið
þar til austrænn innrásarher hef-
ur tekið það á sitt vald og breytt
því í öfluga herstöð til sóknar
gegn frelsinu og menningu. Má
glögglega sjá af birtingu þessarar
tillögu hvar varnarlína þjóðarinn-
ar er rofin, hvar hún er veik og
hvar kemur fram byrjun á mann-
lund og manndómi.
H.F. EIMSKIPAFÉLAG lSLANDS
Aðalfnndnr
Aðalfundur Hluthafafélagsins Eimskipafélags íslands, verð-
ur haldinn í fundarsalnum í húsi félagsins i Reykjavík, laugar-
daginn 2. júní 1951 og hefst kl. 1,30 e. h.
DAGSKRÁ:
1. Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og framkvæmdum
á liðnu starfsári, og frá starfstilhöguninni á yfirstand-
andi ári, og ástæðum fyrir henni, og leggur fram til úr-
skurðar endurskoðaða rekstursreikninga til 31. desember
1950 og efnahagsreikning með athugasemdum endurskoð-
enda, svörum stjórnarinnar og tillögum til úrskurðar frá
endurskoðendum.
2. Tekin ákvörðun um tillögur stjómarinnar um skiptingu
ársarðsins.
3. Kosning fjögra manna I stjórn félagsins, í stað þeirra
sem úr ganga samkvæmt samþykktum félagsins.
4. Kosning eins endurskoðanda í stað þess er frá fer, og
eins varaendurskoðanda.
5. Tillögur til breytinga á samþykktum félagsins.
6. Tillögur til breytinga á reglugjörð Eftirlaunasjóðs H. f.
Eimskipafélags íslands.
7. Umræður og atkvæðagreiðsla um önnur mál, sem upp
kunna að verða borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiða.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir hluthöfum og
umboðsmönnum hluthafa á skrifstofu félagsins í Reykjavík,
dagana 30. og 31. maí n. k. Menn geta fengið eyðublöð fyrir
umboð til þess að sækja fundinn á aðalskrifstofu félagsins í
Reykjavík.
Reykjavík, 10. janúar 1951.
Stjórnin.