Bjarki - 30.07.1897, Blaðsíða 2

122
hann væri Íslendíngur, og eingin tryggíng fyrir að hann
kæmi fram þvi sem hann hefði samið um við þfngið með-
an hann sætí í ríkísráðinu. Rjeði til að fella frv. þegar
og kvaðst óhræddur taka á sinar herðar ábyrgðina af
því að sínum hluta.
Valtýr4 Guðmundsson: Kvað þm. Eyf. hafa sagt
að það væri ástæða fyrir þjóðina að stælast nú. Spurði
hvort ei ætti að taka tillit til hinna mörgu radda frá
þíngmálaf. um að taka samkomulagi ef stjórnin byði það.
Hvort þjóðviljinn værí nú orðinn einkisvirði. Spurði hvort
formið eitt ætti nú að verða frv. til falls, ef efni þess
væri heillavænlegt fyrir þjóðina. Hann kvað þm. Eyf.
hafa álasað stjórninni fyrir að hún hefði geingið fram hjá
landshöfðíngja í þessu máli. En sjer findist ckki minni
ástæða til að álasa landsh. fyrir aðgerðarleysi. Hann hefðí
átt að finna stjórnina að máli cn hefði í þess stað skrif-
að henni stutt brjef. Kvaðst því samdóma að ráðg. ættí
ekki að sítja i ríkisráðinu en það kæmi stjórnarskrárfrv.
ekkert við. Kvað valdið ekki færast út úr landinu eftir
frv. Munur að semja um málin við ráðgjafa sem maður
gæti átt tal við og hefði ábyrgð, en við ábyrgðarlausan
landshötðíngja. Minti á Fensmarksmálið, og annað svipað
mál, sem nú værí sagt á prjónunum. Kvað ráðgj. geta
feingið stjórnina til samþykkis við sig, mcð því að hóta
að fara, en það gæti landsh. ekki.
Þorl. Guðmundsson mælti móti frv. en af virð-
íngu við málefnið vildi hann gefa atkv. með nefnd.
Ben. Sveinsson. Hjelt lánga ræðu með sinni vana-
legu mælsku. Kvað hann frv. vera í þá átt að lögfesta
það sem við híngað til hefðum aðeins liðið, nl. að ráðgj.
sæti í ríkisráðinu. Kvað ei nóg þó ráðgj. hjeti sjerstak-
ur íslenskur ráðgjafi. Hann yrði að vera og ætti að vera
sjerstakur alveg óháður milliliður milli alþíngis og kon-
úngs. Þetta frv. efþað yrði samþ. yrði aðeins handskrift
undir hina konugl. augl. 2. nóv. Oskandi að flutníngsm.
tæki frv. aftur og kæmi með annað sem gæti orðíð grund-
völlur fyrir friðsamlegri og rólegri samvinnu í deildinni.
Þórður Guðmundsson talaði í sömu átt, lagði til
að frv. væri felt, benti meðal, annars á hve hættuleg væri
breytingin á 61. gr. stjórnarskr.
Guðl. Guðmundsson: Kvað vonirnar í þessu máli
að sumu leyti hafa brugðist víðvíkjandi svari stjórnarinnar
gegn þíngsályktuninni frá síðasta þíngi. Ivvaðst að sumu
Ieyti ekki óánægður með svar stjórnarinnar og afstöðu
málsins nú, þótt hann gæti að ýmsu leyti ekki fclt sig
við frv. Hjelt að bæta mætti frv. og gcra það við-
unandi. Málinu hefði þó þokað ögn í áttina síðan í hitt-
iðfyrra. Kvaðst mjög efast um að rjett væri að hafna
frv. og þeirri samkomulagsléið er það benti á. Kvað frv.
og hvernig það væri til orðið lýsa flaustri eða vanhugsun,
en taldi óhyggilcgt að láta formið tómt verða frv. að
fótakefli. Kvaðst vantrúaður á að stjórnin mundi segja
æfilángt nei við öllum frekari kröfum. Minti á að hún
hefði áður sagt að stjórnarskráin væri óbreytíleg. En
hvað skeður? Nú cr hún sjálf geíngin inn á að brcyta.
Vildi að reynt væri að bæta frv. svo ákvæðum þess yrði
framfylgt, og reyna að búa svo um hnútana að ekki værí
ástæða til tortryggni. Kvaðst tortrygginn við stjórnina
fyrir ýmsar aðfarir hennar, og eftir þvi' sem hún hefði
beitt stjórnarskránni híngað til. Hann kvaðst ei skílja að
stjórnin skyldi binda samþykkí sitt á frv. við það, að
breytíngin á 6x. gr. stjskr. yrði samþykt í þínginu. Spurði
hvo.rt stjórnin mundi vilja með þvi fara 1' hrossakaup.
Það hefði nú híngað til cklci þótt nein fyrirmyndarpólitík.
Hann hrakti ýmsar mótbárur gegn' því að stjórnin gæti
verið hjer á landi, taldi víst við gætum bráðum feingið
cínhverju meiru framgeingt en frv. byði, þvi hann vildi ei
ætla stjórninni þá þrákelkni að hún ljeti aldrei sannfærast.
(Talaði lángt og snjalt).
Guðjón Guðlaugsson: Kvaðst ei hafa talað í
þcssu máli fyr á þíngi, vildi gcra grein fyrir skoðun sinní
gagnvart kjósendum sínum og þjóðínni. Tók { þann
streing að stjórnin færðist út úr landinu ef frv. yrði samþ.
Spurði hvaða vcg þm. sæi til að fá ráðgj. út úr ríkisráð-
inu, annan en að sctja það ákvæði í stjórnarskrána. Kvað
þm. aunga heimild hafa til að segja að þetta frv. væri
þjóðviljí. Þjóðin hefði aldrei átt kost á að sjá ]iað.
Stjórnin hcfði blygðast við að koma fram með slíkt frv.
en orðið það til happs að fá nógu lágt hugsandi þíngm.
til að bera það fram. Rjeði til að fella frv. þegar.
Jón Jónsson: Taldí árángurinn af tillögu þíngsins í
híttiðfyrra æskilegan. Nú hefðum vjcr skýrar ástæður frá
stjórninní. Taldi ábyrgðarhluta að fella frv. Rjeðí til
samkomulags við stjórnina. Sagði það rángt vcra að á-
mæla þm. fyrir málaleitun st'na við stjórnina og kalla það
»makk«. Hann ætti þökk en ekkí óþökk skilið fyrir það.
Það hefði verið kallað að hræra í stjórninni. En það
væri ekki Jiað vesta þó þíngmaður rcyndi að hræra í
stjórninni. Það væri eingin nýlunda þó fleiri reyndu það
t. d. dönsku kaupmennirnir. «Stjórnin lægi flöt« fyrir
hverjum sem vildi hræra í henni um íslensk mál, því hún
þekti hjer ekkert tií. Sagði þm. sköðuðu málið með þvi'
að setja það ekkí í nefnd, en það gætí ekkert skaðað að
sctja það í nefnd. (Talaði lcingi og djarflcga).
Tryggvi Gunnarsson: Kvaðst aldrei hafa verið
svo lítilþægur í stjski'.málinu að vilja gánga að slíku sem
hjer væri boðið. Rjeði til að kosin væri milliþínganefnd
að leita samkomulags við stjórnina.
Klemcns Jónsson: Andmælti aftur Valtý og svar-
aði ýmsum mótbárum hans.
Valtýr Guðmundsson, flutti síðan lángt crindi og
andmælti B. Sv., Guðjóni, Klcmens o. fl. Amælti lands-
höfðíngja á ný fyrir aðgerðarlcysi.
Sjera Einar Jónsson, varð einn til að benda á að
stefnurnar í stjórnarbótarmálinu væru orðnar 3 Iijer á
Iandí. Eitt blaðið hjeldi fram fullum aðskilnaði Islands
og Danmcrkur, og það blað mundi hafa fcingið talsverða
útbreiðslu. Aðrir hjeldu fram gömlu stefnunní að setja
fram allar vorar kröfur í einu, og gera ráð fyrir vjer feingj-
um öllu framgeingt í einu, og svo væri 3. stcfnan ríkj-
andi í þessu frv., sú að tcta sig áfram stig af stigi, taka
það sem feingist í von um meira síðar. Þótti full ástæða
fyrir þíngið að hugleiða þessi veðrabrigði, var hlyntur
mílliþínganefnd, sem annaðhvort væri skipuð Islendíngum
cinum eða Dönurn og Islendíngum.
Landshöfðíngi svaraði Valtý, og kvaðst ekkert um-
boð hafa til að mæla með frv. hans. Sagði þm. Vestm.-
eyínga hefði sagt að frv. væri samhljóða till. landsh., cn
það liti út fyrir hann hcfði ei viijað sjá eða skilja að að-
altillaga sín væri að ráðgj. sæti ekki í ríkisráði. Sjcr
findist jatn óeðlilegt að danskir ráðgjafar gæfi atkv. um
íslensk mál, eíns og að íslcnskur ráðgj. gæfi atkv. uni
dönsk mál.
Valtýr Guðmundsson svaraði landshöfðíngja og
kvaðst honum samdóma um að ráðgj. ætti ekki að sitja í
ríkisráðinu, en sjer findist Iandsh. gcra of mikið úr áhrif-
um ríkisráðsins á ráðgj. í framkvæmdinni. Vegurinn að
fá þessu framgeingt væri að si'nu áliti sá að fá íslenskan
mann inn í ríkisráðið til að fylgja málstað vorum.
Nefnd samþ. mcð 13 atkv. gcgn 10. 8 menn óskuðu
hlutfalls kosníngar.
Þeír 10 sem greiddu afkv. móti nefnd voru: B. Sv.,
Guðjón, Ivlcmíns, Pjctur Júnsson, Sighvatur, Sig. Gunn-
arsson, Tryggvi, Þórður Guðmundsson, Þ. Thóroddsen og
Jón í Múla.
í nefndina kosnir mcð hlutfallskosníng (í fyrsta sinn á
alþíngi bcitt hlutfallskosníngum), B. Sv., Klemans', Sig.
Gunnarsson, Pjctur Jónsson, Valtýr - og mcð almennri
kosníng (sbr. þíngsköpin) Skúlí Thóroddscn, Guðl. Guð-
mundsson.
Málið cr nú í nefnd, og vcit éinginn ncitt, nema hcyrn-
argóðir menn þykjast heyra vobrcsti á nefndarfundunum.
Útlendar frjettir.
Voðalegt járnbrautarglys varð nálægt Kaupmannahöfir
Sunnudagínn xi. þ. m,, sama daginn scm báturinn fórst