Bjarki - 23.04.1898, Blaðsíða 1

Eitt blnð á viku minst. Árg. 3 kr.
borgist fyrir i. Jnb, (erlcndis 4 kr.
borgist fyrirfram).
Auglýsíngar 8 aura línan; mikill af-
slátttur ef oft er auglýst. Uppsögn
skrifleg fyrir 1. Október.
BJARKI
III. ár. 16 Seyðisfirði, Laugardaginn 23. April
,,Vaidió út úr landinu11.
í ritlíngi sínum »Önnur uppgjöf
Íslendínga eða hvað?«: hefur cand.
mag. BogiTh. Melsteð bor-
ið á borð fyrir íslenska lesendur
margt góðgæti, sem full þörf væri
að minnast á, og jafnframt sýna
frarn á við hver rök það hefði að
styðjast. En bæði er, að jeg hef
ckki tíma til þess í svipinn, enda
efast jcg ekki um að það vcrði
gcrt af öðrum, sem fullfærir eru um
það. Rcyndar er ýmislegt í þess-
um ritlíngi, sem snertir mig per-
sónulega, þannig Iagað, að ekki
Cr auðgert fyrir aðra en mig sjálf-
an að hrekja það. Jeg ætla þó
ekki að fást við það að þcssu
sinni, því jafnvel þó jeg Ijeti mjer
nægja að svara öllum þeim ó-
rökstuddu getsökum, sem þar
cru bornar fram gegn mjer, þá
yrði það oflángt mál. Jeg er líka
orðinn svo vanur við að heyra þær
og sjá endurteknar hvað eftir ann-
að, að jeg kippi mjer ekki upp
við það, enda mundu þær verða
endurteknar eins fyrir það, hvað
sem j e g segði. Aðeins vil jeg
láta þess getið gagnvart þeim
ýmsu ummælum, sem hr. B. M.
hefur eftir mjer, og jeg á að hafa
sagt við hann einslega, að þau eru
hjer um bil öll meira og minna
rángfærð hjá honum eða rifin út
úr rjettu sambandi, svo þau fá
annan blæ en rjett er. Það get-
ur skeð, að hr. B. M. skoði það
sem góða og heiðarlcga aðferð, að
koma til mans scm »gamall góð-
kunníngw og skeggræða um eitt-
hvert mál fram og aftur, og nota
svo tækifærið til þcss að þjóta
með það á prent, ef maðnr kynni
að hafa orðað cinhverja setníngu
miður heppilega eða óvarkárlega,
cinkum þegar ekki sjest í hvaða
sambandi orðin hafa verið töluð.
En jcg hef nú dálítið aðra skoðun
á slíkri aðferð. lv, væri þa(j sök
sjcr, cf alt væri haft rjett eftir, en
því er ekki að hcilsa hjá B. M.
En jeg skal ekki fara leingra út
* þessa sálma. Jeg ætla að þessu
sinn« aðeins að minnast á tvö at-
r«ðí í þessum ritlíngi, sem rcyndar
bæði snerta mig persónulega, cn
jafnframt eru mjög þýðíngarmikil
atriði í því máli, Sem um er ræða.
Og það er málið sjálft, Scm j e g
læt mjer mest umhugað um, en
hvorki mín eigin persóna nje ann-
ara.
I. Á bls. 46—7 segir hr. B.
M. um mig: »Hann segir ann-
að við menn heima en við
menn hjer«. Og svo rjett á
eftir kemur það, sem á að vera
sönnunin fyrir þessu : »Hann hefur
játað það afdráttarlaust fyrir mjer,
að tillögur hans miðuðu að því, að
flytja æðsta innlenda vald-
ið til Kaupmannahafnar, og
hið sama hefur hann gert við aðra«.
Þetta er sama staðhæfíngin, sem
hr. B. M. bar fram í íslenska stúd-
entafjelaginu f Khöfn síðastliðið
haust og jeg þá þegar mótmælti.
En samt þóknast honum að endur-
taka hana á prenti, til þess að
reyna að gera mig og minn mál-
stað ískyggilegan. Jeg neyðist
því til í annað sinn að lýsa því
yfir opinberlega, að þetta eru
hrein og bein ósannindi. Jcg
hef aldrei talað slíkt, hvorki
við hann nj e nokkurn annan.
Það er þó líklega ekki vísvit-
andi, að hr. B. M. fer með þessi
ósannindi, heldur frerhur að kenna
sama misskilníngnum, sem allur ritl-
íngur hans byggist á. Þessi mis-
skilníngur hefur komið honum til
að rángfæra orð mín, af því hann
hefur á 1 i t i ð það vera sama,
sem er sitt hvað. Jeg hef nefni-
lega sagt, að ef Islendfngur væri
skipaður í ráðherrasætið samkvæmt
tillögum mínum, þá væri líklegt
að hann mundi Iáta meira til sín
taka bæði um löggjöf, embætta-
veitíngar o. fi., en hin núverandi
stjórn vor í Khöfn. og yrði sú
raunin á, þá álítur B. M., að með
því væri »valdið flutt út tir land-
inu«. En þetta er hinn hcrfileg-
asti misskilníngur, sem sýnir að
hann botnar ckkcrt í hinu núver-
andi stjórnarfyrirkomulagi, þó hann
sje launaður af tveim þjóðu.u sem
sagnaritari. Hann álítur, að ef
stjórnin kann að fara eftir tillög-
um landshöfðíngja, þá sje það
landshöfðfngi sem hafi »valdið«
en ekki stjórnin. Og á þessari
grundvallarskoðun er allur ritlíng-
ur hans bygður. En það er öðru
nær en að þetta sanni, að »vald-
ið« sje í höndum landshöfðíngja.
Þegar slíkt kemur fyrir, sannar það
aðcins eitt af tvennu: annaðhvort
að tillögur landshöfðíngja eru svo
skynsamlegar og góðar, að stjórn-
in verður að fallast á þær, eða að
stjórnin sökum ókunnugleika verð-
ur að fylgja þeim, hvort sem þær
eru heppilegar eða óheppilegar.
En það álítur B. M. (bls. 5) »hið
lángmesta pólitíska happ,« sem
landið geti orðið fyrir, að æðsta
stjórn þess sje ekki fær um að
taka í taumana í hvcrsu öfuga átt
sem tillögur undirmanna hennar
innanlands kynnu að fara! (»Bara
ef lúsin íslensk er, er þjer bit-
ið sómi«). En þó það kunni að
hafa komið fyrir, að stjórnin hafi
farið eftir tillögum landshöfðíngja,
þar sem kunnug stjórn mundi
ekki hafa gcrt það, þá er það ekki
af því, að »valdið« sje hjá honum.
Valdið er hjá stjórninni og lands-
höfðíngi verður að lúta í lægra
haldi, hvenær sem henni þóknast
að beita því. Hið lagalega á-
stand er það, að landshöfðíngi
hefur aðeins tillögurjett bæði í
löggjafarmálum og um allar þær
embættaveitíngar og annað, scm
liggur undir úrskurð konúngs. Og
það er hið »lagalega« ástand eitt,
scm gildir þegar á á að herða.
Og sama hefur líka fyllilega sýnt
sig í reyndinni. Það væri ekki
neinum sjerlegum vandræðum bund-
ið, að nefna bæði embættaveitíng-
ar og lagasynjanir, þar sem farið
hefur verið þvert á móti tillögum
landshöfðíngja. Hvernig fór t. d.
með frímerkjafrumvarpið, sem sam-
þykt var í einu hljóði af báðum
deildum alþíngis og landshöfðíngi
lagði til að yrði staðfest? hvernig
fór með læknaskipunarlög síðasta
alþíngis ? Hvar var valdið þá ? var
það í Khöfn eða Rvík?
En það er ekki nóg með það,
að stjórnin getur virt tillögur
landshöfðíngja að vettugi, þegar
henni býður svo við að horfa. Hún
hefur meira að segja fult »vald«
til þess samkva-mt stjórnarskránni
(2. gr.), að takmarka verksvið
landshöfðíngja eins og hún vill og
taka af honum það vald eða rjett
til að ráða málum til lykta, sem
hann nú hefur. Til þess þarf
einga lagabreytíngu, heldur aðeins
konúngsúrskurð. Iljer um bil það
eina sem stjórnin getur ekki svift
landshöfðíngja án samþykkis lög-
I gjafarvaldsins, er rjettur hans til
að sitja á alþíngi og semja við það,
Til þess þarf stjórnarskrárbreyt-
íngu. Hitt er annað mál, hvort
nokkurri stjórn mundi nokkurn
tíma koma til hugar að beita valdi
sínu svo, að hún færi að taka
nokkuð af því valdi frá landshöfð-
íngja sem hann nú hefur. Slíkt
mundi einginn ráðgjafi láta sjer
detta í hug, hvort sem hann væri
danskur eða íslenskur.
En stjórnin getur líka gert ann-
að. Hún getur hvenær sem hún
vill, án þess að spyrja þíngið,
skipað d a n s k a n mann í lands-
höfðíngjaembættið og I s 1 e n d-
í n g í ráðherrasætið. Fá mundi
best koma 1' ljós hvar »valdið« er,
því ráðgjafinn mundi þá oftast
verða eins fær um að dæma um
málin eins og landshöfðíngi. En
þcssi ráðgjafi gæti samt ekki kom-
ið á alþíngi. Væri það þá »að
flytja valdið út úr landinu«, að
leyfa honum að koma á þíng, svo
fulltrúar þjóðarinnar gætu tsilað við
hann og haft áhrif á hann? , Jeg
bið alla skynbcrandi menn að at-
huga þessa spurníngu, og vona að
þeir verði þá ekki margir, sem
komast að þeirri niðurstöðu, að sú
ráðstöfun miðaði til þess, »að flytja
valdið ú t ú r landinu«, heldur
einmitt hið gagnstæða: að flvtja
það i n n í landið. Og annað en
þetta fór frumvarp mitt í rauninni
ekki fram á, að þv/ er þetta at-
riði sncrtir. Því hitt, að skipa
sjerstakan rúðgjafa í ráðherrasætið
og láta það vera Íslendíng, það
getur stjórnin gert hvenær sem
hún vill — án nokkurrar stjórnar-
skrárbreytíngar,
Og þessu: að ráðgjafa Islands
væri leyft að koma á alþíngi og
hann skyldaður til að bera ábypgð
á ö 1 1 u m stjórnarstörfum sínúm
(cn ekki stjórnarskránni einni eins
og nú), því líkir hinn marglaunaði
sagnaritari við uppgjöf Islendínga
á sjálfsforræði sínu á 13. öld, er
þeir geingu á hönd Noregs kon-
úngi. Hafa menn heyrt öllu meiri
fjarstæðu? Sje skilníngur hans á
öðrum viðburðum sögunnar eftir
þessu, þá er það annað en gleði-
efni, að mega eiga von á stórri
Islandssögu frá hans hendi.
Ekki tekst hr. B. M. betur, þeg-
ar hann fer að skýra frá, hvaða
stefnu hann vilji láta landsmenn