Bjarki - 10.12.1898, Blaðsíða 1

Eitt blað á viku minst. Árg. 3 kr.
borgist fyrir 1. Júlí, (erlendis 4 kr.
borgist fyrirfram).
Auglýsíngar 8 aura iínan; n iki 1 'af-
slátttur ef oft er auglýst. Uppsögn
skrifleg fyrir 1. Október.
III. ár. 49
Seyðifirði, Laugardagínn ÍO. Desember
1898.
Um Hjerað,
ogf jarðabætur þar.
I’etta á nú að verða síðasti biti
í háls — ef guð lofar — lesari minn.
Við vorum víst siðast vestur í
Dölum, og vorum að halda af
stað austur á Iljerað. En þegar
jeg er að fara úr Dölum dettur
mjer í hug góð saga, sem Torfi í
Olafsdal sagði mjer um árið. Jeg
hafði beðið hann að sýna mjer
jarðar- og húsabætur í Olafsdal og
vorum við þar á gángi heirn frá
mykjuhúsinu og litum yfir sljett-
urnar beggja vcgna. Það var
seinna hlut sumars 1895.
»l’að fer nú að saxast á það
sem gera þarf hjer í túninu í
OlafsdaK.
Ojá, það eru komin ekki svo fá
dagsverk í það, því þetta var mest
alt kargaþýfi, líkt og þú sjerð þarna,
en það er ekki svo lítið eftir enn;
og svo þarf að plægja það upp
aftur með tímanum einkum gömlu
blettina og það er alt mikið verk«.
»Gömlu blettina? er það það sem
þú sljettir fyrst ?
»Nei; það eru blettir Jóns gamla
sem hann sljetti áður en jeg kom?
»Hafði hann sljettað mikið?*
»Já, dálítið. Jeg skal segja þjer
hvað hann sagði um það sjálfur.
Hann kom híngað einusinni nokkr-
um árum eftir að jeg var koininn,
og lcit yfir túnið«.
» »l’etta hefur nú Torfi sljettað« «,
segir hann, »»ójá, það er nú það.
Og þetta eru nú blettirnir mínir. það
fer orðið lítið fyrir þeim,------en
þetta hefur drottinn sljettað, og
það er nú minst««.
Torfi mun hafii komið að Olafs-
dal um 1870 eftir Jón gamla
Bjarnarson, hreppstjóra og alþíng-
ismann.
f’að er líkt um Iljeraðið eins og
Olafsdals tún, að drotiinn hefur
sljettað þar heldur lítið nema blett
og blett í Fljótsdal og þori jeg þó
ekki að ábyrgjast að hann eigi það
alt með rjettu scm jeg eignaði hon-
um þar. En víðast þar sem jeg
hef sjeð er landið mjög ójafnt, þýft
og hnökrótt með hryggjum og hól-
um og grjót út úr hveiíjum hól og
og bala, en mýrasund blaut á milli
hólanna þar sem lægra liggur.
Hjer er þvi jarðrækt cill ervið og
dýrari en þar sem jeg hef sjeð
s’unnan og vestan, ncma cf vcra
skyldi í Flóanum, þar sem alstaðar
er hraun undir.
Til dæmis hjer á Eiðum er auð-
sjáanlega töluvert vcrk í sljettun-
um, þó ekki fari meira fyrir þeim
en fer. Þar sem þurt er á túninu
cr jarðvcgur óþjáll, afar harður á
hólunum og sum.staðar að sjá grýtt-
ur og grunnur, og þar sem mest
er sljettað, í seilunni suðaustur af
bænum, þar sýnist hafa verið botn-
laust fen og er kosta munur að
gánga að því eða hæfilega þurru
landi þó þýft sje.
Auk þess eru sumur hjer frem-
ur úrkomulítil á Hjeraði, að minsta
kosti kvað gróður brenna títt af
þessum grjót- og helluhólum, sem
eru ( flestum túnum og víðast sýn-
ast þeir snoggir af vatnsleysi, og
þar hagar oft svo til að víða þarf
elju og útsjón til að koma á þá
vatni og er auk þess nær alstaðar
kostnaðarsamt en oft ókleiít.
Innan til mcð fljótinu má víða
koma vatni að eingi og túnum og
er gert á ýmsum stöðum. A Arn-
heiðarstöðum hefur Sölvi bóndi
komið einhverri lækjarsprænu að
túninu. Sölvi er Vigfússon, bróðir
Guttorms í Geitagerði, alþíngismans.
Sölvi cr myndarlegur maður að sjá,
og þó ekki allur þar sem hann er
sjeður. Það er þó ekki meint svo
að hann sje neinn krókarefur, held-
ur hitt að hann lcynir á sjer kost-
unum. R-cingi einhvcr orð mín, þá
komi hann að Arnheiðarstöðum.
A Brekku er líka vcitt á tún.
Jeg reið þar um en stóð ekki við.
Að Geitagerði kom jeg ekki, því
Guttormur var á þíngi og komið
að kvöldi, en jeg að róa lífróður
að Klaustri, því jeg Jiorði ckki
mciia en svo að ciga undir að
vekja Haldór upp, því jeg vissi
ckki nema hann væri úrillur.
A Klaustri er mikil veita á ncs-
ið niðri við fljótið, og miklar
jarðabætur í sljettum, framræslum
og varnargörðum. Það ár, scm
jeg kom þar, fanst mjer sem vatn
hefði Iegið ofleingi á nesinu, því
gras var strjált á )>ví og sýndist
vatnsjetið sumstaðar. En vor hafði
vcrið afarkalt og getur það li'ka
verið orsökin að ekki hafi verið
nógu vel sjeð við því. Skrióu-
klaustur er í heild sinni mikil jörð
og góð og ágætlega setin, og ekki
skil jeg annað en Hallstcinn heit-
inn Þorsteinsson og Sessclja sál-
uga Þorsteinsdóttir geti verið vel
ánægð með meðferðina á jörðinni,
þó þar sje nú ekki beinlínis múnk-
lífi — úr því að guð almáttugur,
María mey og hið heilaga blóð
feingu ekki að halda henni eins og
þau höfðu ákveðið. Þetta heilaga
blóð var komið upp úti í Þýska-
landi, og jsagt að væri blóð af
Kristi sjálfum, leifar eða helgur
dómur, segir Espólín.
Þau feingu nú ekki að njóta
hennar samt nema svo sem fimtfu
ár, því þá tók konúngur jörðina at
hinu heilaga blóði og svo lands-
sjóður af konúngi og nú á Haldór
Benediktsson alt saman, svo jörðin
hefur verið í góðum höndum síðan
um 1500 að minsta kosti, og munu
hendur Ilaldórs ekki verða henni
lakastar.
Elestarjettin í tröðunum er og
jarðarbót og gerð með hagsýni eins
og margt annað, en mjer er illa
við þá rjett. Það er ójafnt, þegar
svángur Iiestur kemur með saddan
dóna að Klaustri, að þá er dóninn
settur inn við mat og drykk, en
hesturinn verður að standa þarna
í rjcttinni og fær ekki að nasla
garðana sjer til skemtunar. Rjett-
in er sjálfsagt búhnykkur, en svci
henni samt.
Jeg þykist nú vita að Iljeraðs-
menn fieiri taki þessa rjettarbygg-
íngu í tröðum upp eftir Haldóri,
en þó þeir geri það, þá fer það
hvergi vel nema hjá J>eim, sem gefa
gestunum ekkert heldur. Þar get-
ur rjettin sómt sjcr vel; á Ivlaustri
fer hún illa.
A Valþjófsstað býr nú sjera Þór-
arinn. Sá staður er merkilegur,
því þar varð sjera Sigurður Gunn-
arsson J>íngmaður. Það er inst í
Kljótsdal að vestanverðu. Þrátt
fyrir alt hefði mjer þó Kklega
skotist sá bær hefði ckki sjera
Þórarinn verið eins ötull maður 1'
búskap eins og hann er gjörfuleg-
ur á velli, og á hesti reyndar líka.
Hann er nú að gera heljar jarð-
rask þar inn með Jökulsá til að
veita á nesið hjá sjer. Jeg hef
ekki sjeð það, en hann talaði um
það þegar jeg var á ferð og mjer
er sagt að það sje mikið verk.
Jeg vil taka þetta fram af því
flcst prestsetur á Suðurlandi voru
hrygðarmynd. Þar höföu um lánga
æfi setið efnuðustu mennirnir í
sveitinni, bæði prestar og prófast-
ar og ekki látið gera eitt ærlegt
handtak á j'irðunum alla sína hunds-
tíð, heldur aðeins beðið eftir því
með hendurnar ( vösunum að guð
gæfi þeim feitara brauð. Og þeir
sýnast ekki cinu sinni hafa haft á-
lit á að jarðabætur væru meðmæli
hjá því veitíngarvaldi.
Kannske voru þar undantekn-
íngar, en þær hef jeg ekki sjeð.
A Hallormsstað var Björgvin um-
boðsmaður byrjaður að veita á og
byrjaði vel. Þar mun vist óhætt
að setja »frh.« cða »meira«. A
Hallormsstað er skemtilegt. Þar
lángaði mig til að vera leingur
bæði vegna iandsprýðinnar, $kóg-
arins og fólksins. Þar hafði verið
presturforðumsem ljet höggva skóg-
inn miskunarlaust vegna fiskvirð-
anna og álnanna, og hefði ekki
guð tekið kallinn og fiutt hann í
betra brauð, þá cr ckki að vita
hvað eftir væri af skógi á Hall-
orsstað. Þetta var ekki sjera
Sveinn gamli Níelsson. Jeg vil
ekki að það verði misskilið, því
hann er saklaus.
Ef mehn hafa nent að taka eftir
lýsingunni á landinu áður, þá sjá
þeir að jeg er nú að fara norður
með fljótinu að austan. Jeg hafði
ætlað mjer að koma að Vallanesi,
því þar var Stefán. Bæir og menn
mæta manni hjcr eins og gamal-
kunníngjar úr ljóðum hans. Fyrst
þegar jeg heyrði Breiðavað nefnt
eftir að jeg kom híngað, þá var
þar líka Hallur. Það getur vel ver-
ið að það sje ekki sami Hailurinn
sem sagði einnatt ho ho ho hjá
sjera Stefáni. En hver hefur sjeð
}>ann Hall eða veit hvernig hann
var í laginu. Nú var Hallur á
Breiðavaði. Það passaði, og það
var nóg.
Ilver þremillinn getur annað cn
minst á sjera Stefán í Vallanesi í
huga sínum þegar hann sjer Hall
á Breiðavaði glaðlifandi fyrir sjer.
Breiðavað er í Eiðaþinghá. Það
er austan vatns, nál. miðhjeraði.
Þetta er alt sagt áður. Þar er
líka Snjóholt og Snjóholtsvötn, þar
sem Oddur dró út á djúpið. Það
er alvcg rjett sem Páll lögmaður
segir að Oddsbragur sje snildar-
vcrk.
Mjer dettur altaf nokkuð i hug,