Ísland - 02.10.1897, Page 1

iSLAND.
I. ár, 4. ársíj.
Reykjavík, 2. október 1897.
40. tölublað.
Með þessu blaði liefst
fjórði ársfjórðungur
af fyrsta árgangi „íslands11. Við byrjun
næsta árgangs verður áskriftartíma áskrif-
enda breytt. í stað þess að hann hefur
verið þrír mánuðir, verður hann eftirleið-
is eitt ár. Þessi breyting er gerð af því,
að reynslan hefur sýnt, að óheppilegra er
að binda áskriftina við svo stuttan tíma,
einkum vegua þeirra, sem langt búa frá
Reykjavík. Pantanir þeirra eru leingi á
leiðinni og þeir sem gleyma að senda þær
í tækan tíma, fá blaðið þá miklu seinna
en ella.
í Reykjavík verður áskriftartíminn ó-
breyttur.
Eftir þetta verður blaðið ekki sent póst-
afgreiðslumönnunum út um landið nema
eftir pöntunum og póstmenn og áskrif-
endur eru beðnir að minnast þess, að
pantanir þeirra eru því að eins teknar
gildar, að blaðverðið sje jafnframt borgað
inn á póststofuna.
Hjer eftir verðnr blaðið einnig sent út-
sölumönnum víðsvegar um land og kost-
ar hjá þeim 4 kr. árgangurinn og borgist
fyrir 1. júlí ár hvert.
geta menn því feingið, hvort heldur þeir
vilja, hjá póststjórninni, og kostar hann
þá kr. 3,20, sem borgist fyrir fram, -
eða hjá útsölumönnum og kostar þá ár-
gangurinn fjórar krónur. Blaðið verður
einnig sent hverjum einstökum kaupanda
beint, ef þess er óskað, en þó að eins mót
borgun fyrir fram.
Nýir kaupendur
að 4. ársfjórðungi fá allt sem út er komið
af blaðinu Ó li. O ypÍS. Þó
er það bundið því skilyrði, að þeir haldi
áfram kaupum á blaðinu næsta ár.
Ný pólitík
segja menn að nú sje að rísa upp og eigi
að fylgja henni fram í hinu nýja blaði,
sem hr. Jón Ólafsson verður ritstjóri að.
Þetta mun hafa verið ráðið áður þing-
menn skildust í sumar. Flokkur sá, sem
móti var Valtýsfrumvarpinu, hefur enn
ekki látið uppi, hverju hann mundi fylgja
fram, nema hvað framsögumaður hans í
neðri deild, Klemens Jónsson sýslumaður,
lýsti því yfir, að frumvarp þeirrar deild-
ar, rikisráðsfleygs-frumvarpið, yrði ekki
trúarjátning þess flokks framvegis. Það
var og næsta ólíklegt, að gamla endur-
gkoðunarfrumvarpið yrði það, þar sem
hver einn og einasti þingmaður hafði fall-
ið frá því í sumar og lotið að jafn-lágum
kröfum og farið var fram á í hvoru um
sig af þeim frumvörpum, sem þá komu
fram.
Það er pólitíkin frá ’89, sem nú á að
vekja upp.
Margir, bæði þingmenn og aðrir, munu
hafa hallast að frumvarpi dr. Valtýs að
eíns af því, að þeir sáu þann einn veg
vissan til að fá fljótlega afgerðar einhverj-
ar breytingar á því stjórnmálaástandi,
sem verið hefur hjer á landi, — breyt-
ingar, sem væru til bóta, þótt í litlu
væri.
„ísland“ hefur, eins og hvert blað á að
gera, skýrt lesendum sínum hlutdrægnis-
laust frá skoðunum beggja flokkanna á
þingi í sumar á stjórnarskrármálinu og
afstöðu þeirra hvors um sig í því máli.
Því það hefur hvorugum þeirra fylgt.
Og af þeim fjórum frumvörpum til
stjórnarskipunarlaga, sem nú er um að
ræða, að haldið verði fram, virðist oss
frumvarpið fiá ’89 best.
Um gamla endurskoðunarfrumvarpið má
telja það víst, að það nær aldrei staðfest-
ingu konungs, og væri ekki til neins ann-
ars að giamra leingur með það, í stað
þess að heimta nú þegar algerðan aðskiln-
að, en að við halda sama hringlandanum
og verið hefur. Um frumvarpið með ríkis-
ráðsfleignum er sama að segja. Valtýs-
frumvarpið geta menn að eins aðhyllst
sem neyðarúrræði, úrkula vonar um að
fá nokkuð betra í bráð.
50 ára afmæli
prestaskólans.
Nú eru 50 ár liðin síðan prestaskólinn
var stofnaður og var þess minnst með
hátíð, sem haldin var í skólahúsinu í gær
og hófst kl. 11 f.m. Þar komu saman
kennarar skólans, stiftsyfirvöldin, kennar-
ar læknaskólans, latínuskólans og margir
fleiri, svo að ekki komust allir að sem
vildu, því húsið er mjög lítið. Sjera Valde-
mar Briem hafði ort flokk at kvæðum,
sem syngjast skyldu við þetta tækifæri.
Þegar fyrsta kvæðið hafði verið sungið
stje Hallgrímur biskup í ræðustólinn og
talaði langt erindi um liðin 50 ár og starf-
semi skólans á þeim tíma. Þá komu fram
heillaóskir á skrautrituðum ávörpum tii
skólans frá kennendum læknaskólans og
latinuskólans og frá stúdentafjelaginu.
Eftir það talaði lektor Þórhaliur Bjarnar-
son, þakkaði hamingjuóskirnir og talaði
eins og biskup um verksvið og starfsemi
skólans.
Minnlngarrit
var gefið út um 50 ára afmæli skólans,
og er framan á því mynd af skólahúsinu,
sem er mjög gamalt og eitt hið minnsta
og óásjálegasta hús í allri Reykjavík. Þar
eru góðar myndir af öllum kennurum
skólans, Pjetri biskupi, sem var forstöðu-
maður skólans frá því hann var stofnaður
og fram til 1866, er hann vígðist til bisk-
ups; — Sigurði Melsteð, sem var kennari
við skólann frá stofnun hans og fram til
1885 og forstöðumaður hans frá 1866; -
Hannesi Árnasyni, sem var skipaður kenn-
ari við skólann 1850 í forspjallsvísindum,
d. 1879; — Helga Hálfdánarsyni, og var
hann kennari við skólann frá 1866 til
þess að hann andaðist 1894 og forstöðu-
maður frá 1885; — Eiríki Briem, sem
verið hefur kennari í forspjallsvisindum
síðan 1880; — Þórhalli Bjarnarsyni, sem
varð kennari við skólann 1886 og for-
stöðumaður 1894; — Jóni Helgasyni, sem
hefur verið kennari við skólann síðanl894.
Myndunum fylgja stutt æfiágrip eftir sjera
Jón Helgason.
Þar næst er skýrsla frá prestaskólanum
frá 2 síðustu árum og hefur eingin skýrsla
borist um starfsemi hans fyr, nema 8
fyrstu árin. Þá er kennaratal og þar
taldir allir þeir, sem haft hafa á hendi
einhverja kennslu við skóiann; þeir eru
5 auk hinna föstu kennara, Pjetur Guð-
johnsen, sanngkennari, Jón Pjetursson há-
yfirdómari, sem kenndi þar kirkjurjett,
sjera Jónas Guðmundsson; hann gegndi
æðra kennaraembættinu við skólann vet-
urinn 1866—67, Steingrímur Johnsen, sem
nú er saungkennari og Kristján Jónsson,
sem nú er kennari í kirkjurjetti.
Þá er þar kandídatatal, upptalning á
þeim, sem út hafa skrifast af skólanum.
Alls hefur 252 námsmönnum verið veitt
inntaka á skólann. Af þeim voru fjórir
stúdentar frá Bessastöðum; hinir allir eru
útskrifaðir frá Reykjavíkurskóla. 19 hafa
áður þeir geingu á prestaskólann verið
við háskólann í Kaupmannahöfn. Af þeim
252. sem inn hafa geingið á skólann, hafa
11 hætt námi og ekki tekið próf, 3 hafa
dáið meðan á náminu stóð, en alls 238
útskrifast. Af þeim hafa 115 feingið I.,
65 II. betri, 45 II. lakari og 13 III. eink-
unn. 213 hafa tekið prestsvígslu, tveir af
þeim eru vígðir 1 Yesturheimi, Halldór
Briem og Hafsteinn Pjetursson, og þrír
aðrir hafa flust til Ameríku, sjera Jón
Bjarnason, sjera Magnús Skaftason og
sjera Oddur Gíslason. Einn gegnir utan-
þjóðkirkju-prestsembætti óvígður, Þorvarð-
ur Brynjólfsson.
14 kandídatar hafa ekki tekið vígslu,
en valið sjer aðra lífsstöðu; 4 þeirra hafa
orðið barnaskólastjórar, 3 kaupmenn, 1
gagnfræðaskólastjóri, 1 gagnfræðaskóla-
kennari, 1 blaðstjóri, 1 búfræðingur og 1
bankagjaldkeri. 2 hafa flust til útlanda,
annar orðið háskólabókavörður (Jón Hjalta-
lín), en hinn tónafræðingur og saungkenn-
ari (Sveinbjörn Sveinbjörnsson), 1 hefur
dáið eftir að hafa tekið próf og 9 eru
enn embættislausir.
Alls 62 af þeim, sem útskrifast hafa
frá prestaskólanum, eru dánir. 144 eru
prestar í embættum, þar af 2 aðstoðar-
prestar, 1 er prestaskólakennari, 6 upp-
gjafaprestar og 2 er vikið frá prestsem-
bætti um stundarsakir.
Árin 1856 og 1896 útskrifaðist einginn
frá prestaskósanum, áriii 1854, 1864, 1867
og 1870 útskrifaðist að eins 1 kandídat
hvert árið, en flestir, 14 í einu, árið 1888.
Hjer er annar kaflinn úr kvæðaflokki
sjera Yaldemars; sá kafli var ekki sung-
inn, hvernig sem á því hefur staðið:
Biflíuþýðlng-.
Eins og sólin hjöpi hulin
heilög ritning forðum lá;
hennar fagra dýrð var dulin,
dimmur skyggði sortinn á.
Sveif þá fram kerúb, frá sólunni greiddi,
sortanum tvistraði, myrkrunum eyddi.
Ljómandi sól fram úr skýjum þá skein
skært yfir jörðuna fögur og hrein.
Trúfræði.
Dró upp mistur-þoku þjetta,
þjóð ei bjartan daginn sá,
vissu menn ei veginn rjetta,
villustigum hröktust á.
Sveif þá fram kerúb i blævindi blíðum,
burt ljetti þokunni’ úr dalanna hlíðum,
lýsti þeim vegblindu’ á ljósanna braut,
leiddi þá aftur í birtunnar skaut.
Siðfræði.
Hafið æstist ógurlega,
allt úr rjettu lagi gekk,
öldur byltust alla vega
áttað sig ei nokkur fjekk.
Sveif þá fram kerúb einn forkunnar fríður,
friðarins eingill svo mildur og þýður,
lækkaði veðrið og hastaði’ á haf,
hagstæðan byr fyrir andviðri gaf.
Kirkjusaga.
Dimmdi’ af nótt og himinn huldist,
himinljós ei sáust nein;
flest í mekki dökkum duldist,
dýrðleg stjarna hvergi skein.
Sveif þá fram kerúb í ljómandi loga,
ljósvendi sópaði himinsins boga.
Sögunnar himinn varð heiður og skir,
herskara stjarnanna náttmyrkrið flýr.
t
Jón Ó. Þorsteinsson
(sýslumanns og kansellírúðs).
Dáinn í Granton (Skotlandi) 12. nóvbr. 1895.
Kveðið við andlátsfregn hans.
Ómar hljóð við unnar kaldan Btein,
aldan kveður þar um dáinn bróður:
Jón, sem gerði eingum manni mein,
mörgum var hann hjálpsamur og góður.
Hann var aldrei heimsins óskabarn,
hann var einn og gaf sig æ við fáum,
en hann styrkti velmegun og von,
vjer þess ávöxt oft í leyni sjáum.
Höfðings lund hann föður erfði af,
ástarbliðu fjekk af góðri móður;
stutt var æfin, guð sem honum gaf —
geymir margur sorgarþungann hljóður.
Langt í burt af fornri feðra strönd
forlög leiddu hanu um hulda vegi,
einginn rjetti honum hjálpar hönd,
hann var einn á efstum skapa-degi.