Nýja öldin - 16.06.1898, Blaðsíða 2

198
KTÝJA ÖLDIKT
kemr út hvern Laugardag
(og oft endrarnær, alls 72 tölbl. um árið).
Kostar innanlands 3 kr. 50 au. árg. — 90 au.
ársfjðrð. (3 mán.). — Erlendis 4 kr. 50 au. —
5 sh. — doll. 1.25 — árgangrinn.
Ábyrgðsirmúðr:
Jón Olafsson,
Laugavegi 10.
Aðal-umboðsmaðr blaðsins, SigurOr Krist-
jánsson bðksali, annast sölu og útsending,—
AfKroiðsliislofa uppi yfir Landsbankanum.
Preutuð 1 Félagsprentsmiðjunni.
eða tréefni (en ekki efnitré eða efni-
viður). Viðarefni jþetta er malað og
gert að deigi og úr því mótaðir
ýmsir hlutir t. d. vatnsfötur, trog,
vagnhjól o. s. frv. Einnig er það
liaft til að gera úr ódýran og hald-
lítinn pappír í dagblöð.
Efniviður er á ensku tirnber, en
„Træmasse" er vood-pulp.
í sama blaði (44.—Bl. bls.) eru
birt alrikislög (er gilda og fyrir ís-
land) um þegnrétt í Danaveldi. —
„Dansk Indfodsret1' (=þegnréttur í
Danaveldi) er þar kallaður „danskur
réttur innborinna manna“!!!
Nýgervingasmiðir eru þeir þarna
í ísl. ráðaneytinu. En þessir ný-
gervingar lýsa, því miður, sama
skilningsleysi á dönskunni, sem þeir
eru að þýða, eins og annarstaðar
kemur fram.
Þannig þýða þeir „kontrabande11
með ,,hertæki“(!!). Á því er sá galli,
að það geta verið til munir, sem eru
„kontrabande“ hjá þjóð, þótt friður
sé um heim allan og enginn eigi í
hernaði. „Kontrabande“ þýðir ekk-
ert annað en „bönnuð vara“. Þegar
t. d. ið hávísa ráðaneyti bannar
að flytja svín til íslands frá Svía-
ríki, af því þar sé svínafár, þá erusænsk
svin „kontrabande“ til íslands meðan
það bann stendur, þó allir viti, að
vér Islendingar notum ekki svín til
vígs eða kernaðar.
Þeir þurfa endilega að læra dönsku
blessaðir landarnir í ráðaneytinu.
Atvinnuvegir.
Það stóð góð grein hér á dögun-
uin í „Islandi11 eftir séra Olaf í
Lundi „um leysing vistarb’andsins11.
Hún var rituð gegn frelsispostulan-
um Einari Benediktssyni, sem ersár
yfir þvi, að þrælahald var afnumið
hér á laudi, og vill fegins hugar fá
það lögleitt á ný. Það var munur
að vera húsbóndi fyrir lævísan,
hrekkjóttan og refjóttan mann eftir
þrælahaldslögunum 26. Jan. 1866,
eða nú að verða að kaupa vinnuna
af mönnum, sem standa manni jafnt
að vígi til allra samninga sem
frjálsir menn!
Það er margt vel sagt og hugsað
í grein séra Ólafs. Þannig t. d. er
bent er á, að leysing vistarbandsins
hljóti að verða til sannarlegs hags
fyrir, ekki hjúin að eins, heldur
landiö í heild sinni.
Yér leyfum oss að færa þessa
hugsun höfundarins í þann búning,
sem oss fellur bezt, og verður hún
þá á þessa leið:
Eins og það er hverjum manni
rétt og eðlilegt að kjósa sér þá at-
vinnu, sem gefur honum mestan arð
í aðra hönd, þannig er það ogþjóð-
félaginu hollast að inir arðsamari at-
vinnuvegir sé stundaðir í fyrirrúmi
• fyrir hinum, sem minni gefa arðinn.
Nú segja menn að kaupið stígi
við leysing vistarbandsins, svo að
sumir fái ekki rönd við reist, afþví
að þeir. standist ekki við að borga
þetta hærra kaup.
Hvað þýðir þetta, að kaupið stíg-
ur ? Það þýðir það, að verkamaður-
inn (karl eða kona) fær meira fyrir
vöru sína — vinnukraftinn (sem er
verkamannsins eina vara).
En það þýðir meira : Það þýðir
það, að vinnukraftinn geta þeir einir
keypt, sem hafa bezt arðberandi at-
vinnu. Þeir sem 1 vinnufólkshraki
verða, eru þeir einir, sem stunda svo
arðlítinn atvinnuveg (eða atvinnuveg
í svo smáum stýl), að hann borgar
ekki tilkostnaðinn eins vel og at-
vinnuvegur hinna, sem standast við
að borga hærra kaupið.
Með öðrum orðuin: Þetta þýðir
það, að vinnukrafturinn dregst að
arð b ærustu atvinnuveg un um.
Eyrir margan einstakling, sem áð-
ur gat með hálfgerðu þrælahaldi
(hjúahaldinu samkvæmt vorum eldri
lögum) stundað smáfeldan atvinnu-
veg, getur þetta orðið tilfinnanlegt
tjón, að minsta kosti í bráð. En
fyrir landið í heild sinni getur það
aldrei talist skaði að frjáls samkepni
leiði í ljós, hverir atvinnuvegir eru
arðbærastir, og dragi vinnukraftinn
til þeirra.
Ég er ekki í neinum vafa umþað
- segir séra Ólafur — að töluvert
af vinnufólki, sem nú er orðið laust,
hefði haldið áfram að vera hjá
bændum, ef þeir gætu greitt því
eins hátt árskaup eins og það ber
úr býtum hjá öðrum atvinnuveitend-
um. En þetta geta sveitabændur
ekki, að minsta kosti ekki eins og
nú stendur. Það er þessi sannleik-
ur, sem leysing vÍ3tarbandsins hefir
gert svo áþreifanlegan: að landbún-
aðurinn þolir ekki það kaupgjald,
sem vinnandi fólk getur fengið hjá
öðrum atvinnuveitendum. En er
þetta mein ? Má það ekki koma í
ljós, hvað landbúnaðurinn þolir og
hvað hann þolir ekki? Oggetihann
ekki staðist í baráttunni [við aðra
atvinnuvegi] um vinDukraftinn, dregið
hann til sín með viðlíka kaupgjaldi
eins og aðrir atvinnuvegir í landinu
þola,— ja, þá verður hann aðlilýða
inu algilda lögmáli [fyrir þann veik-
ari], að verða undir.
Svona langt getum vér verið sam-
ferða séra Ólafi. Það er náttúru-
lögmál, að inn veikari hlýtur að verða
undir í baráttunni fyrir tilverunni.
Það verður að gilda atvinnuvegi
jafnt sem jurtir og dýr.
Sé því landbúnaður vor í sann-
leika þess eðlis, að hann geti ekki
gefið nóg af sér til þess að keppa
við aðra atvinnuvegi (t. d. sjávar-
útveg) um vinnuaflið, þá getur oss
fallið það þungt, en það er lang-
hyggilegast að ganga úr skugga um
það og gera sér engar gyllingar.
Hitt er annað inál, að þótt flest-
um komi saman um, að landbúnað-
urinn hér sé svona vaxinn nú, í því
ástandi sem hann er, þá er það þó
ýmsra hygnustu manna ætlun, þeirra
er sjálfir hafa reynslu fyrir sér, að
svona þurfi ekki aö vera; það muni
mega búa hér svo, að búskapurinn
borgi sig fyllilega til móts við aðra
atvinnuvegi. Vér höfum trú á því,
að þessir menn hafi rétt fyrir sér;
en um það skulum vér. ekki fleira
segja að sinni.
Séra Ólafur ætlar, að hér þurfi
landstjórnin til að koma til að styrkja
landbúnaðinu, ef hann eigi ekki að
líða undir lok. „Eða er ekki rétt-
látara að hann rétti við fyrir hjálp
úr þeirri átt, en að vinnandi fólkið
styðji hann með því að ljá honum
krafta sína fyrir minna kaup enþað
ber úr býtum eða því stendur til
boða hjá öðrum vinnuveitendum?11—
Nokkur munur er auðvitað á því-
En landssjóður lifir ekki sjálfstæðu
lífi, heldur er hann ómagi á fram-
færi atvinnuvega landsins. Aðstyrkja
einn atvinnuveg úr landssjoði um
fram aðra, er því sama sem að leggja
skatt á hina atvinnuvegina þessum
eina ómaga til framfæris. Og svo
getur á staðið, að það sé rétt og
hyggilegt að gera það, ef það getur
leitt til þess að þessi atvinnuvegur
rétti þá svo við, að hann hætti að
vera ómagi og fari að endurgjalda
styrkinn aftur á einhvern hátt.
En höf. gerir lítið úr þeim styrk,
sem búnaðurinn hefir hingað til þeg-
ið, til jarðabóta. Hann ætlar að