Helgarpósturinn - 24.04.1980, Qupperneq 23

23
_he/qarpn^turinn Föstudagur 25. april 1980
„Þetta er ekki aðeins vanda-
mál. Það er allt of vægt til orða
tekið. Menn innan sambandsins
fá bókstaflega ,,exem” í hvert
skipti sem minnst er á forseta-
kjörið. Ástæðan fyrir þvi er
einföld. Menn sjá engan góðan
kandídat i embættið neins stað-
ar.”
Þetta sagöi Alþýðubandalags-
maður i innsta hring Alþýðu-
sambands tslands við mig, er ég
spurði hann hvort linur væru
farnar að skýrast i sambandi við
kosningu forseta Alþýðu-
sambands Islands, en þing
sambandsins verður haldið i lok
kosninga, þáverða þær öldur ekki
lægðar með þeirri málamiðlun,
að Snorri haldi áfram. Hann vilí
hætta og ætlar sér það.
En hverjir eru möguleikar
þeirra, sem nefndir voru hér i
upphafi sem væntanlegir kandi-
datar? Litum fyrst á kratana tvo,
Karvel og Karl Steinar. Menn
ætla, aö fyrr en si'öar verið þaö
afgreitt á flokksgrundvelli innan
Alþýðuflokksins hvorn þeirra eigi
að reyna að keyra í gegn. Hvor
það veröur, er ómögulegt aö
segja á þessari stundu, en i
samtölum minum viö áhrifamenn
innan verkalýðshreyfingarinnar
Verkalýðshreyfingin hefur gleymt
að ala upp forustumenn
AUGLÝST EFTIR FORSETA
nóvember næsta haust. Margir
eru þegarnefndir til embættisins,
en það verður aöeins einn valinn.
Þau nöfn sem oftast eru nefnd eru
Karl Steinar Guönason þing-
maður, varaformaður Verka-
mannasambands Islands og
formaður Verkalýðs- og
sjóm annafélags Suðurnesja,
Karvel Pálmason verkalýðs-
forkólfurinn og þingmaðurinn frá
Bolungarvík, Benedikt Daviðsson
formaður Sambands byggingar-
manna, Asmundur Stefánsson
f r am k v æ md a s t j ó r i ASÍ,
Guðmundur J. Guðmundsson
formaöur Verkam.sambands-
in.s og Björn Þórhallsson
formaður Landssambands
islenskra verslunarmanna. Tveir
þeir fyrstnefndu eru Alþýöu-
flokksmenn, þrir næstu Alþýðu-
bandalagsmenn og sá
siðastnefndi sjálfstæðismaður.
Nöfn ýmissa annarra hafa einnig
heyrst i umræöu, svo sem Bjarn-
friöur Leósdóttir, Aðalheiöur
Bjarnfreösdóttir og Jón Helgason
frá Akureyri. Þeirra er þó jafnan
getið i framhjáhlaupi.
Það er kannski rétt, áöur en
lengra er haldið að geta þess aö
Snorri Jónsson nUverandi forseti
ASÍ mun undir engum kring-
umstæðum ljá máls á þvi, að
hann haldi áfram starfi sinu.
Hann mun nú þegar vera kominn
með eftirlaunaréttindi og vill fá
frið eftir langt starf innan hreyf-
ingarinnar. I ýmsum félaga-
i samtökum hefur það stundum
verið þrautalending aö fá menn
tilaðsitjaáfram, þegar ekki næst
samkomulag um eftirmenn. i
þessu tilviki er þessi leiö þó talin
útilokuð. Þótt allt fari i háaloft á
þinginu I haust vegna forseta-
voru menn á einu máli um það, aö
Karvel sækti þetta mun fastar.
„Styrkur Karls Steinars liggur
fyrst og fremst innan Verka-
mannasambandsins og auðvitað
meðal krata,” sagði einn
miöstjórnarmaður úr ASl „Hins
vegar er hans veikleiki kannski
fyrst og fremst sá, að hann þykir
ekki nægilega litrikur og harður.
Þá þykir hann ekki um of ábyggi-
legur.”
Þessi sami miðstjórnarmaður,
taldi möguleika Karvels á emb-
ættinu ekki mikla, jafnvel þótt
hann yrði eini kandidat Alþýðu-
flokksins. „Mönnum þykir Karvel
um of óútreiknanlegur. Hann ger-
ir stundum góða hluti og hefur
kjark við og viö. Margir lita á
þetta samningsævintýri hans á
Bolungarvik, sem dæmi um kjark
hans og þor, en hræddur er ég um
að þetta upphlaup hans hjálpi
honum ekki til áhrifa innan sam-
bandsins. Alþýðusambands-
mönnum þykir hann of mikiö
fyrir það að hlaupa Utundan sér
ef hannteljisér persónulega hag i
þvi. Þannig menn eiga ekki
heima á forsetastóli i ASt.
Sannleikurinn er sá, að Karvel á
litið fylgi innan sambandsins,
þótt fjöldafylgi meðal verka-
manna eigihann eflaust nokkuð.”
tsama streng tóku nokkrir aðr-
ir forkólfar verkalýðshreyfingar-
innar er ég talaði við þá um
möguleika Karvels og Karls
Steinars. Einn þeirra sagði
meginatriði i þessum slagsmál-
um öllum vera það hvernig
blokkamyndanir yrðu. Myndu
sjálfstæöismenn, framsóknar-
menn og Alþýöuflokksmenn,
sameinast gegn frambjóðanda
Alþýðubandalags, eða yrðu
mynaaðar blokkir a öörum
grundvelli.
Það er mál ir.anna, að Alþýðu-
bandalagiö sé i talsverðum vand-
ræðum vegna komandi forseta-
kjörs. ,,Við viljum embættið,”
sagði Alþýðubandalagsmaöur
innan miðstjórnar. „Vandinn er
einungis sá, hverjum við eigum
að stilla upp.”
Benedikt Daviðsson formaður
Sambands byggingarmanna
þykir ef til vill liklegasti kostur-
inn hjá þeim Alþýðubanda-
lagsmönnum. Hannþykir hæf-
ur vel til embættisins, en hann
hefur sinn akkilesarhæl. Hann
er nefnilega einn af forystu-
mönnum ,, uppmæling'aaðalsins”
svokallaða innan verka-
lýðshreyfingainnar og sú deild er
ekki ofarlega á vinsældar-
listanum hjá fulltrúum
láglaunahópanna innan ASl rSS.
Verkamanna sambandsins.
,,Ég býst við að Benedikt verði
svona frameftir sumri
viðraöur sem væntanlegur
kandidat Alþýöubandalagsins,”
sagði einn Alþýðubandalags-
manna sem ég ræddi við.,,Ef
óvænlega horfir þá með hans
framboð, þá verðum við að róa á
önnur mið.”
Annar miöstjórnarmaöur I
ASl kvaöst aðspurður ekki telja
möguleika Benedikts mikla.
Sagöi hann heiftina gagnvart
uppmælingaaðlinum slika, að
jafnvel hörðustu Alþýðubanda-
lagsmenn i láglaunahópunum
gætu ekki samvisku sinnar vegna
kosið fulltrúa „aðalsins” sem
forseta heildarsamtakanna.
Kemur þá til sögunnar
Guömundur J Guðmundsson.
Samkvæmt áreiðanlegum
heimildum er áhugi hans á hinu
valdamikla embætti ekki mikill,
a.m.k. eins og sakir standa. Þá
þykir þingseta Guðmundar spilla
nokkuð fyrir eins og reyndar er
lika uppi á teningnum varöandi
þá félaga, Karvel og Karl'
Steinar.I hugum margra, skal
forseti ASI vera yfir hið daglega
dægurþras hafinn og vera fyrst og
fremst faglegur i hugsun.Þessari
skoðun hefur á siðustu árum
sifellt vaxið fiskur um hrygg,
enda telja margir að það sé ekki
seinna vænna aö verka-
lýðshreyfingin risi úr öskustónni
og láti aö sér kveða.
Forystumaður hreyfingarinnar
yrði að gefa sig allan að sliku
verkefni og þingseta og flokks-
pólitskar þrætur gætu slævt þrek-
ið og kjarkinn.
... Ég er handviss um þaö, að
þegar Asmundur Stefánsson var
kjörinn framkvæmdastjóri ASl
þá voru Alþýðu bandalagsmenn
að ryðja honum braut að forseta-
stóli I ASI seinna meir," sagði
Alþýðuflokksmaður innan verka-
lýðshreyfingarinnar „Það kæmi
mér þvi ekkert á óvart. þótt það
yrði einmitt Asmundur sem yrði
hinn eini og sanni frambjóðandi
Alþýðubandalagsins þegar nær
dregur þinginu.”
Miðstjórnarmaður einn á hægri
væng stjórnmálanna, taldi það og
ekki óliklegt að Asmundur kæmi
verulega inn r þetta dæmi þegar
haustaöi .Asmundur er hátt
skrifaður hjá öllum flokkum
innan ASt og ekki þekktur af öðru
en drengskap og dug.Við réttar
aðstæður gæti hann átt
möguleika.”
Þeir Alþýðubandalagsmenn
sem ég talaði við, voru hins vegar
á öðru máli. „Það er fjarstæða,
að við komum til með að nota
Asmund i þetta starf,” sagði einn
þeirra. „Fyrir það fyrsta er
Asmundur ekki félagi i ASI og
sem slikur þar meö ekki
kjörgengur. Það mætti að visu
senda hann einn túr á togara, eða
I viku sem benslnafgreiöslumann
og láta hann jafnframt ganga i
viðkomandi verkalýösfélag, en
slikar hundakUnstir yröu vart vel
liðnar.
Enn er einn ónefndur og er það
Björn Þórhallsson Sem
mögulegur kandidat hefur hann
einn þungan djöful að draga
hann er féiagi i Sjálfstæðis-
INNLEND
flokknum og margir eru þeir
innan verkalýðshreyfingarinnar,
sem fengju fyrir hjartaö aöeins
við tilhugsunina að Sjálfstæðis-
maður sæti i forsetastóli Alþýðu-
sambands tslands. Hins vegar
þykirBjörn faglegur I hugsun. og
fyrir það hefur hann hlotiö
virðingu hjá hinum ólíkustu
hópum Alþýðusambandsins.
„Björn hefur ekki látiö flokk sinn
Sjalfstæðisflokkinn segja sér
fyrir verkum,” sagöi Alþýðu-
bandalagsmaöur innan miðstórn-
ar. „Hann hefur tekið sina sjálf-
stæðu faglegu afstööu óháða vilja
flokksapparatsins. Þaö breytir þó
ekki þeirri staöreynd að hann er I
Sjálfstæðisflokknum. Um leið eru
möguleikar hans foknir Ut i veður
og vind.”
Alþýöuflokksmaður I miðstjórn
hafði svipaða sögu að segja
viðvlkjandi Birni en sagði
jafnframt „Ég held aö styrkur
Bjöms liggi kannski hvaö helst
innan Alþýöubandalagsins. Sam-
flokksmenn hans eru ekkert of
ánægöir meö breytni hans I rikis-
stjórnarmynduninni siðustu þar
sem hann studdi Gunnar
Thoroddsen. Það er ekki gleymt.
Hins vegar hefur hann nokkra
með sér og mér býöur svo hugur,
að Alþýðubandalagiö bjóði hon-
um til borðs. Hann íái þá jafnvel
varaforsetaembætti i skiptum
fyrir stuðning viö forsetakandidat
Alþý ðuba ndalags. ’ ’
En umfram allt er ljóst að
mikið vatn á enn eftir aö renna tii
sjávar i þessum þreifingum
öllum. Eru kannski öll kurl ekki
kominn til grafar ennþá? Má
búast við einhverju spútnikfram-
boði á siöustu stundu? Ekki töldu
viömælendur minir likur á sliku,
Þaö er engan slikan mann aö sjá,
sögðu þeir. „Verkalýðshreyfingin
getur sjálfri sér um kennt um það
ástand sem nú er aö koma upp”,
sagði ónefndur miðstjórnar mað-
ur. „Hreyfingin á aö ala upp unga
oghæfa menn i þvi sjónarmiöi aö
seinna meir geti þeir tekiö við
forystutaumunum. Þetta hefur
gleymst og afleiöingin getur orðið
sú, að Alþýöusamband Islands
standi uppi margklofiö og
forystulltið eftir þingið I haust.”
eftir
Guðmund
Arna
Stefánsson
YFIRSÝN
Það mikið er vist eftir for-
kosningarnar i Pennsylvaniu að
frambjóðandi repúblikana i
forsetakosningunum i Banda-
rikjunum i nóvember verður
Ronald Reagan, svo fremi gamla
leikaranum endist lif og heilsa.
Eins og i fleiri fylkjum var for-
kosningin i Pennsylvaniu tvenns
konar. Kjósendur völdu jöfnum
höndum milli forsetaefna flokk-
anna og kusu fulltrúa á flokks-
þingin. Ekkert samhengi þarf að
vera milli úrslitanna i þessum
tvenns konar atkvæðagreiðslum,
og svo fór lika hjá repúblikönum i
Pennsylvaniu. George Bush, sá
Orslitin hjá demókrötum eru
ekki eins skýr. Þegar þetta er fest
á blað liggja úrslit ekki fyrir, en
horfur virðast þær að Kennedy
öldungadeildarmaður hafi betur i
vinsældakeppninni við Carter for-
seta, _en skipting milli þeirra á
fulltrúum á flokksþing Demó-
krataflokksins er enn óljós. Jafn-
vel þótt Kennedy takist að merja
meirihluta fulltrúanna sem er
allsendis óvist þrátt fyrir að hann
vinni sigur I valinu milli þeirra
Carters á hann nær óleysanlegt
verkefni fyrir höndum að vinna
bug á yfirburðum Carters fram til
þessa. Til þess að standa jafnfæt-
Anderson.
STAÐAN í KAPPHLAUPINU UM
FORSETAEMBÆTTI BANDARÍKJANNA
eini sem eftir er af forsetaefnum
úr frjálslyndari armi Repúblik-
anaflokksins, sigraði Reagan
með yfirburðum i vali kjósenda
milli forsetaefna. En sá sigur
kemur fyrir litið á flokksþinginu i
nóvember. Atta ára undirbúning-
ur Reagans undir að komast i
forsetaframboð bar ávöxt i
Pennsylvaniu eins og viðar. Þrátt
fyrir takmarkaðar vinsældir
meðal almennings, er Reagan
átrúnaðargoð kjarnans i Repú-
blikanaflokknum, og hefur
þaulskipulagt þetta fylgi sitt með
tilliti til atkvæðastyrks á flokks-
þinginu. Undirbúningsstarfið
tryggði Reagan þvi mikinn meiri-
hluta flokksþingsfulltrúanna frá
Pennsylvaniu, þótt kjósendur
höfnuðu manninum eindregið i
valinu milli hans og Bush.
Nú er svo komið að val flokks-
þingsfulltrúa er langt til hálfnaö.
Reagan hefur svo mikla yfir-
burði, að vart er mögulegt aö
Bush takist úr þessu að elta hann
uppi.
is Carter I fulltrúatölu á flokks-
þinginu, verður Kennedy að
hljóta rúma tvo þriðju flokks-
þingsfulltrúa i fylkjunum sem
enn eiga eftir að velja þá, og
hvorki Kennedy né nokkur annar
getur sýnt fram á, hvernig slik
sigurganga sé möguleg.
Horfurnar eru þvi yfirgnæfandi
á að i forsetakosningunum verði
það Ronald Reagan og Jimmy
Carter sem eigist viö fyrir hönd
stóru flokkanna tveggja. Mörgum
bandariskum kjósanda hrýs hug-
ur við þvi vali, og það er John
Anderson fulltrúadeildarmanni
ljóst. Hann hefur til þessa keppt
að forsetaframboði fyrir repú-
blikana en á þar enga möguleika
lengur, þrátt fyrir furðu góðan
árangur i nokkrum fylkjum.
Fyrir rúmri viku dró Anderson
sig i hlé úr baráttunni um fram-
boð fyrir repúblikana til að hugsa
ráð sitt. Nú er vænst ákvörðunar
af hans hendi um að bjóða sig
fram til forseta utan hins hefð-
bundna flokkakerfis.
Langt er slðan upp kom hreyf-
ing meðal stuðningsmanna
Andersons i þá veru að hvetja
hann til sjálfstæðs framboðs.
Hann skirskotar einkum til frjáls-
lyndra kjósenda, sem hafna dýrk-
un Reagans á peningavaldi, lög-
regluvaldi og hervaldi jafnt og
lausatökum Carters á stjórnkerf-
inu og reikulli stefnu hans.
Á næstunni eru síðustu forvöð
að koma sjálfstæðu framboði
fram i New Jersey, einu af fylkj-
unum þar sem stuðningsmenn
Andersons þykjast eygja sigur-
möguleika, og nú verður hann þvi
að hrökkva eða stökkva. Of seint
er fyrir Anderson að fullnægja
skilyrðum til framboðs i öllum
fylkjum og þvi i rauninni útilokað
að honum takist að sigra i for-
setakosningunum, en þar meö er
ekki sagt að framboð hans hljóti
að veröa áhrifalaust á úrslitin.
Skoðanakannanir sýna, að
Anderson getur gert sér vonir um
rúman fimmtung kjörfylgis i for-
setakosningum, og tæki hann at-
ERLEND
kvæði nokkuð jafnt frá Carter og
Reagan, sem hvor um sig fengju
innan við tvo fimmtu atkvæða,
væri kosið nú. Yrði svo mjótt á
munum milli frambjóðenda stóru
flokkanna á kjördag. þyrfti
Anderson ekki að sigra nema i
einu fjölmennu fylki eða tveimur
til þremur fámennum fylkjum til
að gera kjörmannasamkunduna,
sem formlega hefur forsetakjör
með höndum óályktunarhæfa.
Hreinan meirihluta atkvæða þarf
i kjörmannasamkundunni, til,að
forsetakjör sé gilt. Sé hreinn
meirihluti ekki fyrir hendi meðal
kjörmanna, kemur i hlut fulltrúa-
deildar Bandarikjaþings að velja
forseta. Von stuðningsmanna
Anderson er að sjálfstætt fram-
boð hans geti komið sliku til
leiðar, og fulltrúadeildarmenn
eru ekki bundnir af úrslitum for-
setakosninganna I fylkjunum eins
og kjörmennirnir.
Þetta er að sjálfsögðu f jarlægur
möguleiki. en að hann skuli rædd-
ur i alvöru sýnir óvissuna sem
rikir i bandariskum stjórnmál-
um. Þar þoka atburðir á alþjóða-
vettvangi um þessar mundir úr
sviðsljósinu fyrir innanlandsmál-
um. Verðbólga fer mjög vaxandi,
og spáð er að samdráttur i at-
vinnulifi sé ánæsta leiti. Skoðana-
kannanir i sambandi við forkosn-
ingarnar i Pennsylvaniu leiddu i
ljos, að horfur I efnahagsmálum
voru langefst á blaði þeirra mála
sem réðu afstöðu kjósenda.
Þar með er ekki sagt að
gislatakan i Teheran sé gleymd.
Fylgi við hernaðarlegar ráð-
stafanir til að knýja transstjórn
til að láta gislana lausa fer
vaxandi, og verði þeim mein gert
þarf ekki að sökum að spyrja.
eftir
Magnús
Torfa
Ólafsson
Misserislöng fangavist fimm
tuga bandariskra sendiráðs-
manna i höndum mannræningja i
Teheran er það mál sem mest er
til framdráttar Reagan og vald-
beitingarboðskap hans i kosn-
ingabaráttunni. Eins og nú horfir
verður að telja mestar likur á að
þessi aldurhnigni merkisberi
hægri armsins i Repúblikana-
flokknum verði næsti forseti
Bandarikjanna, mistakist John
Anderson sú ætlun að koma for-
setakjörinu i hendur fulltrúa-
deildar þingsins.
Ekki er vafi á að vitneskjan um
þróunina i bandariskum stjórn-
málum hefur átt drjúgan þátt i að
ýta undir utanrikisráðherra
landa Efnahagsbandalags
Evrópu að þrýsta fyrir sitt leyti á
Iran að láta lausa bandarisku
gislana. Verði ekki gerð gangskör
að þvi fyrir miðjan mai að láta
bandarisku sendiráðsmennina
iausa, mun koma til fram-
kvæmda viðskiptabann á Iran af
hálfu rikja Efnahagsbandalags-
ins, álíka viðtækt og það sem
Bandarikjastjórn hefur þegar
sett á landið.
Með þvi að gerast Bandarikjun-
um samstiga i refsiaðgerðum
gagnvart Iran ætlast Evrópurikin
til að á þau verði hlustað áður en
gripið er til hernaðaraðgerða.
Carrington lávarður, utanrikis-
ráðherra Bretlands, sem lagði á
ráðin um samþykkt Efnahags-
bandalagsrikjanna fer innan
skamms til Washington til við-
ræðna við Vance starfsbróður
sinn.