Tíminn - 22.09.1917, Page 1

TÍMINN
kemur út einu sinni í
viku og kostar 4 kr. frá
upphafi til áramóta.
TÍMINN
p—---------------—
AFGREIÐSLA
Bókbandiö á Laugav. 18
(Björn Björnsson). Par
tekið móti áskrifendum.
I.
Reykjavík, 22. septeiuber 1917.
28. blað.
Um battkamálin enn.
Heldur þykir nú vænlcast um
■sum gömlu deiluatriði bankamál-
anna. Einhver von er um að ís-
landsbanki muni tilleiðanlegar lil
þess að selja landinu aftur í bend-
ur seðlaútgáfuréttinn. Að vísu yrði
sá réttur dýr, en mikið væri til
hans vinnandi. Seðlaútgáfumálið
heíir verið öllum til vandræða síð-
ari árin, íslandsbanka, sem varð
óvinsæll hjá mörgum landsmönn-
um af þessum sökum og þingi og
sjtórn, sem orðið hefir að láta und-
an bankanum ár eftir ár. Er mál
þetta að vísu óútkljáð. En til
lengstra laga munu menn þar
vænta hins bezta.
Hinsvegar er annað stórmæli í
bankamálunum komið vel á veg.
Snertir það Landsbankann. í*ingið
í sumar byrjaði þar á sjálfsagðri
endurbót, með því að umbæta
sljórn bankans. Fá þar friðarstjórn.
Koma á skaplegu samlyndi í bank-
anum. Slá á stjórnmólaáhrifin með
því að afnema gæzlustjórana, og
með því að almenningsálitið for-
dæmi það, að bankastjórar gefi sig
að þingmensku og hafi þannig
tvö járn í eldinum til stórskaða
fyrir almenning. Á þessum grund-
velli eru lögin um fjölgun banka-
stjóra gerð. Og þess vegna hafði
breytingin sú svo alment fylgi í
þinginu. Allar stéltir unnu þar í
bróðerni. Einn af s5Tslumönnum
landsins bar fram frumvarpið í
efri deild. Þar studdi málið öðrum
mönnum fremur kaupmaður og
útgerðarmaður. í neðri deild var
bóndi framsögumaður þess, og hélt
uppi vörnum gegn B. Kr. Ræður
þessara manna hafa áður verið
birtar hér í blaðinu, og sést það
Ijósast á þeim, að það var ekki
eitt heldur alt sem mælti með um-
bótinni. Einn maðurinn var sjálf-
stæðismaður, annar heimastjórnar-
maður og þriðji framsóknarmaður.
Allar stéttir og allir flokkar unnu
saman að framgangi þessa máls.
Enda var þetta fyrsta sporið í
sjálfsögðum endurbólum í Lands-
bankanum.
Samheldni allra fiokka og allra
stétta í þinginu að því er þetta
mál snertir, er góðs viti. Þingið
kemur sér saman um að friða
bankann, draga hann út úr hjá-
verkunum og floklcaþjarkinu og
gera honum unt að vinna að fram-
förum þjóðarinnar í heild sinni.
Kartöfluræktin.
Útsæði til næsta árs.
Einn liðurinn í því lögmáli, sem
styrjöldin hefir gefið þjóðunum,
er það, að framleiða sjálfar
sem mest af nauðsynjum sínum.
Hefir víst ekki lengi verið jafnljóst
og nú, hve liollur er heimafenginn
baggi. Enda er svo að sjá, að
hernaðarþjóðirnar byggi sigurvonir
sínar og úthald að mestu á fram-
leiðsluorku síns eigin landbúnaðar,
og' að stríðið ,sé orðið í fyrstu-
röð matar — eða sultar-stríð. Og
Og við þá slyrjöld er ekki líkur
til að nokkur þjóð losni, þótt hlut-
laus sé á pappirnum — ekki held-
ur við tslendingar. Nú erum við
svo lánsamir að vera matarfram-
leiðsluþjóð mikil, svo að vöxlunum
ættum við að liafa nóg þóll engra
annara njdi að. En sá galli er þó
á, að fæðutegundirnar eru næsta
einhæfar, svo að við erum töluvert
upp á aðrar þjóðir komnir með
blöndun fæðunnar, og verður því
að sækja margt til þeirra. En hitt
verður þjóðin að géra sér Ijóst, að
á þessum tímum sérstaklega, er
það neyðarúrrœði og fyrst verður
að gera alt sem unt er til að afla
þess í landinu sjálfu og þvi að eins
að leita til annara, að það ekki
takist. En það er þetta, sem ekki
hefir verið gert sem skyldi t. d. í
garðyrkjunni, en þó vil eg hér
einlcum minnast á kartöíluræktina.
Reynslan hefir sýnt, að þær má
rækta víðasl hvar á landinu með
góðum árangri og víða ágætum, sé
þeim sýnd natni og umhyggja.
Munu þess fá dæmi í nágranna-
löndunum að þær gefi betri upp-
skeru en þar sem bezt er hér á
landi. Þó er kartölluræktin ekki
orðin almennari né meiri en það,
að mikið vantar á að við ræktum
nóg handa okkur, þrátt fyrir það,
að næstum engir kunna að hag-
nýta sér kartöflur svo í nokkru
lagi sé. Munurinn ætti að vera sá,
að við eklti einungis fullnægðum
okkar núverandi kartöfluþörf,
heldur gætum einnig sparað með
þeim helminginn af okkar korn-
vörukaupum, eða jafnvel verið án
þeirra stundarbil ef nauðsyn krefði,
einkum þegar þess er gætt, að
kartöflur eru bezt fallnar af öllu
til að bæta þann mat sem við
höfum mest af, fisk og kjöt, auk
þess sem hægt er að hagnýta sér
þær í næstum hvaða mat sem er.
Noregur er sem kunnugt er, ekki
mikið kornyrkjuland og fullnægir
ekki venjulegum kornmatarþörfum
þjóðarinnar, Norðmenn ákváðu því
síðastliðið vor, að það sem inn-
lent korn ekki hrykki til, það
skyldi bæta upp með garðávöxt-
um, og þó einkurn kartöflunum.
Og þeir létu ekki sitja við ákvörð-
unina eina; þeir útbýttu ritum og
leiðbeiningum um kartöflurækt inn
á hvert heimili, veittu opinber lán
til nýyrkingar og útsæðiskaupa, og
ákváðu lágmarksverð fyrir kartöfl-
ur, svo menn skyldu þora að leggja
í kostnaðinn þess vegna. Matöfl-
unarnefnd var sett í hverjum bæ
til að útvega þurrabúðarfólki bletti
til ræktunar og útsæði, og margir
bæir höfðu sérfræðinga í þjónustu
sinni, til að leiðbeina ibúunum við
garðyrkjustörf. Og sjálfur konung-
urinn lagði blessun sína á þetta
alt, með því að láta breyla liallar-
garðinum í kartöfluakur. — En
hvað er gert hér? Einstakir menn
hafa að vísu bætt við lijá sér beði
og beði, en þó virðist alt í sama
dauðamókinu og fyr og menn mæna
vonaraugum til útlanda eftir rán-
dýrri björg í stað þess að liagnýta
sér það sem hér liggur í loftinu
og í jörðunni. En þetta er ekkert
hégómamál heldur nauðsyn, jafn-
vel lífsnauðsyn. Hér verður að
taka af sér vétlingana og búa sig
betur undir næsta árið en gert
hefir verið undir þetta. Tímarnir
sem nú eru og aðfarir annara þjóða,
ættu að geta ýtt við okkur í þessu
efni.
Hið fyrsta sem gera þarf, ef
liugsað er um aukna kartöflurækt
næsta ár, er að byrgja landið með
útsæði. Er það sennilega erfiðasta
viðfangsefnið í þessari kartöflueklu
og siglingateppu og því full þörf
að hugsað sé fyrir því í tíma.
Þyrftu landsmenn og stjórn að
leggjast á eitt í því máli. Ættu
allir sem hugsa til kartöflurætkar
að sumri, að byrgja sig með út-
sæði í haust ef þeim er unt, því
vel getur orðið ómögulegt að fá
það í vor. En það er ekki nóg.
Búast má við að fjöldi manna sem
þörf gætu haft fyrir það að vori,
eigi ómögulegt með að eignast það
í haust eða geyina það í vetur.
Hér þyrftu því landssjórn og s^slu-
eða bæjar-félög að hlaupa undir
bagga og kaupa upp eins mikið
útsæði í haust og fáanlegt er og
geyma til næsta vors. Myndi bezta
ráðið að bjóða nokkru hærra verð
fyrir það, en fyrir venjulegar kart-
öflur; það gengi liðugra en að
beita þvingun. Geymslan er vanda-
söm, hana yrði að fá í hendur
sérfróðum og aðgætnum mönnum.
— Ýmislegt fleira gæti komið til
greina t. d. að setja lágmarksverð á
útsáðskartöflur til að hvetja menn
til að geyma þær, og sömuleiðis
að veita lán til kartöfluræktar o.
fl. o. fl.
Nú er mér það fyllilega ljóst, að
hér er þörf allrar haust-uppsker-
unnar til matar og þó meira væri,
það yrði því að kosta kapps um
að bæta mönnum þetta upp með
því að fá skipsfarm af útlendum
kartöflum sem fyrst. — Hingað til
hefir altaf verið látið reka á reið-
anum með þetta; íslenzku kartöfl-
urnar etnar upp fyrst og svo reynt
að fá útsæði frá útlöndum að vor-
inu. Það er altaf óhyggilegt, en nú
beinlínis gapalegt. í fyrsta lagi
hefir innlend reynsla sýnt það að
útlendar kartöflur eru ekki eins
heppilegar til útsæðis hér, eins
og íslenzkar. í öðru lagi er ómögu-
legt að vita hversu greiðar sigling-
arnar verða að vori, og í þriðja
lagi er það víst að þótt örðugt
geti orðið að fá kartöílur í haust,
þá verður það margfalt verra að
vori, ef dæma skal eftir þeirri kart-
öflueklu, sem var í Norvegi og
Danmörku síðastliðið vor.
En þó að engin uppbót fengist
í haust frá útlöndum, þá tják- ekki
að horfa í það. Flestir bændur
skyrrast í lengstu lög við að eta
upp bústofninn þótt að þrengi. Og
það virðist ekki til of mikils ætl-
ast að þjóðin sjrni þá búmensku
að hlífa nú þessum stofni ef hún
vill nokkuð hugsa um framtíðina.
Það er þó von um að eitthvað
verði til að nærast af í vetur þótt
útsæðið sé eftir skilið, Um næsta
vetur vitum við ekkert. En því
getum við treyst, að hver skips-
farmur af katöflum (svo eg noti
þann mælikvarða) sem við spörum
í haust og ávöxtum með alúð
næsta ár, getur þá sparað okkur
kaup á 5—20 skipsförmum.
Bjarni Ásc/eirsson.
Heidurs^j öf.
Síðasta ákvörðunin sem þingið
tók að þessu sinni var að veita
skáldinu Stephani G. Stephanssyni
fimmþúsund króna heiðursgjöf úr
landssjóði.
Síðan Stephan kom liingað heim
mun hann hvarvetna hafa orðið
þess var, að hann var góður gestur,
og kemur það vel heim við það
sem síra Jakob Ó. Lárusson sagði
um heimboð Stephans. Jakob sagð-
ist þekkja marga góða Vestur fs-
lendinga síðan hann var vestan-
hafs, og taldi hann að á engan
hátt hefði verið hægt að gera nein-
um þeira belur til en einmitt með
því að bjóða Stephani G. Stephans-
syni hingað heim.