Tíminn - 22.09.1917, Síða 2

110
T í M IN N
parmgjaiðsðeilan.
Srar atTÍnnumálaráðherra við fyr-
irspurn þingmanna Eyfirðinga.
Eins og dagskráin sjrnir, hefir það
lent í minn hlut að svara fyrir-
spurn þeirri, sem hér er nú fram
komin, og vil eg reyna að gera það
svo itarlega en þó jafnframt i svo
stuttu máli sem atvik liggja til.
Eins og kunnugt er dróst af-
hending skipsins Sterling, sem
keypt var síðari hluta vetrar frá
Svíþjóð til strandferða, svo mjög,
að skipið gat ekki farið í fyrstu
strandferðina frá Reykjavík fyr en
um miðjan síðastliðinn ágústmán-
uð. Varð landsstjórnin þvi í maí-
mánuði í vor að leigja skipið
Botníu til þess að annast ferðir
með sfröndum fram þangað til
Sterling kæmi. Það var þá orðin
mesta þörf á að fá strandferðir,
þvi lítið hafði verið um vöruflutn-
inga til landsins það sem af var
árinu vegna siglingateppunnar og
því víðast orðinn hörgull á vörum,
en hins vegar hafði komið talsvert
af nauðsynjavörum til Reykjavikur
í apríl og maí, sem þurftu að fara
út uih landið. Botnia var að vísu
ekki hagkvæmt strandferðaskip,
þar sem hún er mjög kolafrek og
kolin dýr, enda þá lítið um þau
hér. Til þess að landssjóður ekki
biði alt of gífurlegan halla af ferð-
unum varð að setja upp bæði far-
gjalds- og farmgjaldstaxtann frá
þvi sem hann hafði áður verið. Á
mjölvörum, kaffi, sykri og öðrum
nauðsynjavörum var taxtinn með
Botníu hækkaður frá taxta Eim-
skipafélags íslands, upp í 45 kr.
fyrir smálest; á öðrum vörum um
rúma 100°/» og þótti ekki fært að
hækka hann meira á þeim vörum
því hætta þótti þá á að menn teldu
frágangssök að flytja þær vörur
með skipinu. Að því er steinolíu-
flutning snertir með Botníu þá,
var það landsstjórnin ein sem hafði
olíu og seldi hana þá undir verði
fyrir sama verð um Iand alt, og
þótti því ekki rétt að leggja þá
meiri ílutningskostnað á hana en
5 kr. á tunnu. Taxtinn gilti jafnt
fyrir allar vörur, sem sendar voru
með skipinu, bæði landssjóðsvörur
og vörur frá einstökum mönnum,
en af því að landssjóður einn hafði
þá nokkuð verulegt af vörum fyrir-
liggjandi hér, voru það aðallega
vörur frá honum, sem flultar voru
með tveim fyrstu ferðum skipsins.
Strandferðaskipið Sterling kom
hingað eins og kunnugt er í byrjun
ágústmánaðar og tók Eimskipafélag
íslands þá þegar við afgreiðslu
þess, eins og alþingi hafði gert ráð
fyrir. Eftir tillögum stjórnar Eim-
skipafélagsins var þá sett ílutnings-
gjaldaskrá fyrir skipið þannig, að
farmgjaldstaxtinn fyrir skipið var
settur helmingi, eða 100°/o, hærri
en flutningsgjöld Eimskipafélagsins
áður. Eftir því er flutningsgjaldið
með skipinu nú fyrir mjölvörur
30 kr. af smálest, 40 kr. fyrir smá-
lest af kaffi, 8 kr. fyrir steinolíu-
tunnu o. s. frv. Að vísu má búast
við töluverðum halla af útgerðinni
með þessum töxtum, enda er gert
ráð fyrir tillagi úr landssjóði til
strandferða á fjárlögunum, en vænta
má að hallinn verði ekld eins mik-
ill að tiltölu og hann reyndist á
þeim þrem strandferðum sem Botn-
ía var látin fara og síðar mun vik-
ið að. Að sjálfsögðu gildir þessi
farmgjaldstaxti Sterlings jafnt fyrir
landssjóðsvörur sem vörur frá öðr-
um. Af því sem nú hefir sagt verið
sést það, að sömu reglum hefir
verið fylgt um ákvörðun flutnings-
gjalda alment á landssjóðsvörum
og vörum annara með Botníu og
Sterling, en í þriðju ferð Botníu
var gerð undantekning frá þessari
reglu af alveg sérstökum áslæðum,
sem nú skal nánara skýrt frá.
Þegar Botnía kom úr annari
ferðinni í kringum land hingað,
var ekki afráðið hvort hún yrði
látin fara þriðju ferðina. Sterling
var þá nýkomin frá útlöndum og
þótti óvíst hvort liann myndi ekki
geta fullnægt flutningsþörf þeirri
er þá var hér á vörum út um land.
Að vísu voru um 200 smálestir í
skipinu frá Kaupmannahöfn til
ýmsra hafna út um land, en það
rúm, sem eftir var, myndi þó hafa
nægt til þess að koma bæði þeim
landssjóðsvörum og öðrum vörum,
sem nauðsynlega þurftu að kom-
ast ineð þeirri ferð, sérstaklega til
þeirra hafna, sem ekki hafði verið
komið á í tveirn undanfarandi ferð-
um Botniu. En þá kom n5'tt atvik
fyrir, sem olli því að ákveðið var
að láta Botníu fara þriðju ferðina.
Um sama leyti, sem Botnía kom
hingaðúr annari strandferðinni kom
hingað frá Ameríku skip Steinolíu-
félagsins hér, Fredericia, með um
8000 tunnur af steinolíu. Strax og
það skip var komið hingað, drifu
að til landssjórnarinnar og Stein-
olíufélagsins úr öllum áttum beiðn-
ir um, að séð væri sem allra fyrst
urn flutning á þeirri steinolíu út
um land, sérstaklega af svæðinu
frá suðurtakmörkum Suður-Múla-
sýslu að vesturtakmörkum Eyja-
fjarðarsj'slu, til fiskveiða og síld-
veiða. Steinolíufélagið sá sér ekki
fært að láta skip sitt fara lengra
en til Reykjavíkur með neitt af
steinolíunni, enda var það eðlilegt
er um svo stórt og dýrt skip var
að ræða. Ekki gat verið að tala
um að Sterling gæti tekið nema
eitthvað á annað hundrað lunnur
af olíu og það á þilfar, og var það
ekki meira en nauðsynlega þurfti
að flytja til þeirra hafna, þar sem
tvær fyrstu Botníu-ferðirnar komu
ekki að notum, þó því að eins að
slept væri að koma með Sterling
nauðsynlegum ílulningi til Tjörnes-
námunnar, en til ísafjarðarsýslu
féll skipsferð héðan til að sækja
flutning úr Goðafoss-strandinu um
það leyti sem steinolíuskipið kom
hingað og með þeirri ferð kom
Steinalíufélagið olíu þeirri þangað,
sem þurfti í bráðina. En þá voru
Austfirðir, Þingeyjarsýsla og Eyja-
fjarðarsýsla eftir. Gaf landsstjórnin
þá Steinolíufélaginu kost á því að
láta Botníu fara héðan austur
um land til Eyjafjarðar með stein-
olíu. Yar áætlað að skipið myndi
geta flult um 3000 tunnur og flutn-
ingsgjaldið sett 20 kr. fyrir tunn-
una, og var áætlað að landssjóður
myndi með því flutningsgjaldi
sleppa skaðlítið við ferðina ef alt
gengi upp á hið bezta og fullfermi
yrði af steinolíu eins og þá mátti
búast við. Þessi áætlun reyndist
og nærri sanni, þvi niðurstaðan
varð sú, að ferðin kostaði um
58,000 kr., enda vildu engar tafir
til af veðri á ferðinni. Landsstjórn-
inni þótti sem sé ekki ástæða til
að kosta miklu til úr landssjóði
til þessa steinolíuflutnings eftir því
sem á stóð.
Næsti steinolíufarmur á undan
þessum, sá er kom með Bisp í
vor, var afardýr landsstjórninni
vegna tafa skipsins i Ameríku út
af siglingateppunni, haíði lands-
stjórnin selt hann mikið undir
verði vegna útgerðarinnar, og þótti
ekki fært að halda áfram með það,
og tapa aftur miklu á flutningi þessa
steinolíufarms. Þegar framkvæmdar-
stjóri Steinoliufélagsins skýrði kaup-
endum sínum á Austur- og Norð-
urlandi frá farmgjaldinu með
Botníu mótmæltu þeir því, en
þóttust þó óhjákvæmilega þurfa að
fá olíuna tafarlausl. Kváðust nokkr-
ir útgerðarmenn við Eyjafjörð þá
senda mótorbáta lringað suður eftir
olíunni og sækja hana þannig
smátt og smátt. Einn af þessum
bátum var mótorbátur, sem búið
var að ráða til strandferða frá
Norðurlandi til Austurlands og gat
ekki komið til mála að gefa bát-
inn eftir til þessa. En um hina
aðra báta, sem stóð til að væru
látnir sækja olíuna, kom það í
fyrsta Iagi til álita hvort þeir myndu
geta sótt svo mikið af henni, að
allir sem þyrftu olíu þar nyrðra,
gætu fengið með því móti í tíma
það sem nauðsynlegt var, í öðru
lagi hefði gengið allmikið af olíu í
slíltar flutningaferðir, og þá stóð
svo á, að alveg var í óvissu hve-
nær næst kæmi steinolía hingað,
því fyrir skip landsstjórnarinnar
Willemoes, sem þá lá í NeAV-
York, liafði þá ekki fengist leyfi
til oliutöku og alveg í óvissu eflir
ástandinu í Ameríku þá, hvenær
útflutningsleyíið fengist. Vakti þá
fyrir landsstjórninni að eyða ekki
að óþörfu því, sem þá var af olíu
í landinu, en það hefði orðið ef
farið hefði verið að kjótla olíunni
norður með mótorbátum, þótt orð-
ið hefði ef til vill eitthvað ódýrara
flutningsgjald fyrir hverja tunnu
með því móti. í þriðja lagi var
það, og það sem reið baggamun-
inn, að Austfirðingar og Þingey-
ingar höfðu engin skiparáð lil að
ná að sér olíunni, og voru þeir,
einkum Austfirðingar, mjög óþol-
inmóðir og sögðust tapa mörgum
þúsunum króna á dag í fiskiveið-
um ef ekki væri bætt tafarlaust úr
olíuvöntuninni þar. Að þessu at-
huguðu réð landsstjórnin það af að
láta alla þá steinolíu, sem átti að
ganga til svæðisins frá suðurtak-
mörkum Suður-Múlasj'slu til vest-
urtakmarka Eyjafjarðarsýslu fara
með Botníu. Þegar til kom urðu
það ekki nema 1966 steinolíutunn-
ur, sem fóru með Botníu til þessa
svæðis, sem sé;
Til Eskifjarðar......... 356 tn.
— Seyðisfjarðar........ 423 -
— Húsavíkur............ 117 -
— Siglufjarðar......... 264 -
— Akureyrar............ 806 -
með því nú að Steinoliufélagið var
deigt við að senda mönnunum oliuna
með þessu flutningsgjaldi, sem mót-
mælt höfðu fyrir hve hátt það væri,
var félaginu lofað því, að lands-
stjórnin skyldi taka við því af olí- •
unni, sem kaupendur kynnu að am-
ast við að taka á móti, sem ekki
reyndist, enda vakti það sérstak-
lega fyrir landsstjórninni að koma
olíunní svo fljótt til allra, að fiski-
veiðar og síldveiði þgrfti ekki að
stöðvast, og láta jafnt ganga yfir
alla með flutningsgjaldið. í sam-
bandi við þetta skal á það minst,
að fundið hefir verið að því, að
sumir hafi fengið steinolíu með
Sterling, sem. fór héðan um sama
leyti, fyrir 8 kr. flutningsgjald fyr-
ir tunnu, og að þar kenni misrétt-
is. Þetta er þó ekki svo, með Ster-
ling fóru að eins 149 steinolíu-*
tunnur á þilfari, meira gat skipið
ekki tekið, þær fóru allar á smá-
hafnir úl um land, sem hvorki
höfðu fengið steinolíu með Bisp
eða Botníu í tveim fyrstu ferð-
unum, og því ekki notið góðs af
þeirri lækkun, sem gerð var á hinu
sanna verði þeirrar olíu. Þessar
149 tunnur skiftust niður á 12
hafnir og var þó sumt af olíunni
til afskektra landsvita. Þegar svona
stóð á, þótti engin ástæða til að
fara að hækka ílutningsgjaldið fyr-
ir þessar tunnur, upp úr þeim 8
kr. taxta, sem settur hafði verið
fyrir Sterling.
Eins og getið var urðu það ekki
nema tæpar 2000 tunnur af stein-
olíu, sem fóru með Botníu, og var
því töluvert rúm eftir í skipinu,
var þá einstökum mönnum gefinn
kostur á að senda vörur með því
fyrir fyrnefndan taxta, sem gilti
tvœr fgrstu strandferðir skipsins.
Til viðkomustaðanna komu þá til
ílutnings samtals 1121/2 tons, 2608
teningsfet og 255 tómar tunnur frá
einstökuin mönnum. Var þá enn
eftir nokkuð rúm í skipinu og
þólti þá rétt að láta það ekki ó-
notað, og voru þá settar landssjóðs-
vörur í það, sem að vísu lá ekki
á í þessari ferð, svo sem hjer
greinir:
mjölvörur kaffiogsykur
Til Eskifjarðar 22,476 kg. 2,200 kg.
— Seyðisfjarð. — 300 —
— Akureyrar 24,755 — 14,655 —
— Sigluljarðar — 240 —
— Húsavíkur 2,150 —
Samtals: 50,380 kg.18,395 kg.
Auk þessa voru send með Botníu
til Tjörnesnámunnar 7 tons 350
kg. ýmsar vörur og 2234 tenings-
fet trjáviður, sem ekki var látið
fara með Sterling, til þess að rýma