Tíminn - 22.09.1917, Page 3

T1 MIN N
111
fyrir steinolíunni lil smáhafnanna
og getið var um áður.
Eins og áður var getið voru
landssjóðsvörurnar látnar í Botniu
til þess að láta rúm þar ekki ó-
notað, en nú hefir verið fundið að
því að landssjóðsvörur þessar voru
fluttar fyrir sama taxta og lands-
sjóðsvörur þær, sein fóru samtim-
is með Sterling, sem sé 30 kr.
fyrir smálest af mjölvörum og 40
kr. fyrir smálest af kafi'i og sykri.
En slíkt er fjarstæða, því það hefði
valdið mesta ruglingi og ósann-
girni, að fara að senda landssjóðs-
vörurnar samtímis til sömu hér-
aðanna með misjöfnu flutnings-
gjaldi þegar enginn nauður rak til
að senda vörurnar þá. Og eins og
sendingum var hagað og getið var,
sœtli ekkert hérað betri kostum þar
en annað, eins og þó jafnvel hefir
verið haldið fram.
Landsstjórnin verður samkvæmt
þessu að halda fast við það, að í
ráðstöfunum þessum öllum hafi
verið farið svo að, sem áslæður
heimtuðu þegar ráðstafanirnar voru
gerðar, og að henni verði ekki
með réttu legið neitt á hálsi íyrir
þær, því þó svo hafi reynst, að út-
lit sé fyrir að nú rætist betur úr
með steinolíu en þá horfðist á, og
þólt gæftir hafi orðið stirðari en
búist hafði verið við, og því máske
minni þörf á olíu en ella, þá var
það ekki fyrirsjáanlegt þá.
Loks skal drepið á eitt atriði,
sem vikið hefir verið að áður af
landsstjórnarinnar hálfu, hvort á-
stæða kynni að vera til, að bæta
eitthvað upp flutningsgjaldið fyrir
steinolíuna með Botníu eða slá
einhverju af því, og skal þess þá
getið, að enginn einstakur maður
eða félag myndi finna ástæðu til
þess, ef eins væri ástatt fyrir hon-
uin og landsstjórninni í þessu máli.
Það eina sem gæti mælt með því
er það, að á þessari þriðju ferð
Botníu varð dálítið minni halli en
á hinum tveim ferðunnm tiltölulega
og það þótt tekið sé tillit til þess,
að þriðja ferðin var að eins hálf
hringferð. Á öllum ferðunum hefir
, sem sé samtals orðið rúmar 117
þúsund króna halli fyrir landssjóð
en þar af fellur á þessa þriðju
ferð að eins um 8000 króna halli,
og sá halli stafar að mestu af vör-
unum til Tjörnesnámunnar, meðal
annars við að koma þeim af sér
þar. Annars skal þess hjer getið i
sambandi við þetta mál, að lands-
stjórnin hefir í huga að jafna sem
mest að hægt er, verð í landinu
á sykri, steinoliu, kolum og salti,
svo lengi sem hún hefir aðalinn-
flulning á þeim vörum til lands-
ins, eins og útlit er fyrir að verði
um sinn. Og jafnframt því getur
þá komið lil mála, að lækka eða
bæta upp að einhverju leyti þetla
farmgjald steinolíunnar í síðustu
ferð Bolniu, sem svo mikið hefir
verið talað um.
Altaf ad deyjaL,
ísafold ber sig upp undan því,
að um hana sje farið hörðum orðum
í Tímanum. Sömuleiðis dregur hún
enga dul á það, að hún finni til
öfundar yfir því, að Tíminn hafi
mikil áhrif á landsmál en hún
lítil.
Skal þetta nú athugað dálítið
nánar.
ísafold reyndi af fremsta megni
að hindra myndun Framsóknar-
flokksins og skorti þá eigi stóryrði
um þá sem þar áttu hlut að máli.
Og þegar samvinnumálin komu á
dagskrá í vetur, gerðist hún opin-
ber andstæðingur þeirrar hreyf-
ingar og lét Garðar Gíslason ausa
ósannindum og stóryrðum yfir
marga menn fyrir það eitt, að þeir
höfðu í orði og verki fylgt sam-
vinnustefnu. Jafnframt þessu reyndi
blaðið að hindra það að samvinnu-
menn gætu borið hönd fyrir höfuð
sjer. Er það margsannað. Má það
furðulegt heita, ef ísafold undrar
það að hún mæti mótstöðu frá
þeim flokki og þeirri verzlunar-
stefnu, sem hún hefir svo ferlega
lagt i einelti.
Þegar ísafold þóltist koma fram
sein vandlætari og siðameistari í
blaðamensku, var henni bent á
að hún hefði þar illa aðstöðu.
Snúningar hennar og brigðmælgi
við menn og málefni væru of kunn
þjóðinni lil þess að hún hefði
nokkurn rétt til að leggja þar til
mála. Bent var á fáeina snúning-
ana, hversu ísafold hefir til skiftis
hafið til skýja og nitt ofan fyrir
allar hellur flesta nafnkendustu
stjórnmálamenn þjóðarinnar. Má
þar til nefna Skúla Thoroddsen,
Hannes Hafstein, Sigurð og Einar
Hjörleifssyni, Sigurð í Vigur, Stef-
án skólameistara, Sigurð Eggerz,
Björn Kristjánsson og marga fleiri.
Að minna blaðið á þetta vesal-
mannlega hringl, kallar ritstjóri
ísafoldar sorpkast. En ef það er
vansæmandi að lýsa alviðurkendri
brigðmælgi blaðsins við menn og
málefni, hvað ætli sé þá um verkn-
aðinn sjátfan — hringlið. Ritstjóri
ísafoldar virðist líta svo á að verk
blaðsins séu í eðli sínu svo, að
enginn megi á þau minnast. Hefir
hann með því felt allharðan dóm
yfir sjálfum sér og æfistarfi siuu,
og sízt er hann öfundsverður af
bautasteininum er hann sjálfur
reisir sér með þessu móli.
Þannig er það rökstutt, að um
ísafold er ekki hægt að tala án
þess að særa haua djúpum sárum.
Málstaður hennar þannig vaxinn.
Hún er eins og Job, kaunum hlað-
in. Minsta mótstaða eins og.þyngsti
áfellisdómur, þar sein viðurkenn-
ingin um eigin eymd býr í mann-
inum sjálfum.
Hitt atriðið, vflnmáttur og áhrifa-
leysi ísafoldar, en vaxandi vald
Tímans er ekki torskilið. Vegna
hins sífelda hringls og fylgis við
vond málefni gelur þjóðin ekki
treyst ísafold. Afglöp hennar gera
það að verkum að blaðið er altaf
að degja. Þess vegna falla liðs-
menn hennar við kosningar. Þess
vegna er fjandskapur hennar veg-
ur til álits, en meðmæli vegabréf
til pólitískrar glötunar.
Hins vegar er það réttilega og
næstum undarlega skarplega at-
hugað hjá ritstjóra ísafoldar, að
Timinn er nú þegar búinn að hafa
talsverð áhrif — og mjög í gagn-
stæða átt við ísafold. Og þótt rit-
stjóri ísafoldar sé þess ómaklegur,
þá getur Timinn frætt hann um
það, hvað það er sem gerir gæfu-
muninn. Nokkrir tugir manna
víðsvegar um land eiga Timann.
Þeir hafa lagt fram stofnféð. Þeir
vita að ekkert nýtt blað getur bor-
ið sig í fyrstu. Þess vegna bæta
þeir á sig tekjuhallanum sem verða
kann, en skeyta þvi engu þótt
blaðið fái hvorki auglýsingar, gjafir
frá mönnum sem vilja koma fram
skaðlegum málum, eða þingbitl-
inga, en þessir réttir hafa verið
ljúfiéngir í munni sumra eldri blað-
anna. En með þessu móti verður
Timinn algerlega óháður þeim öfl-
um í landinu sem mest hafa au-
virt íslenzka blaðamensku fram til
þessa dags. Þess vegna getur blað-
ið beitt sér fyrir almenningsheill
án þess að hvarfla betliaugum
leiguþýsins til þeirra sem ráð hafa
á auglýsingum og bitlingum.
Tvö dæmi skulu nefnd þessu
til sönnunar. Síðan það komst upp
að herfilegt ólag væri á reiknings-
færslu landsverzlunarinnar og
landssjóðs eins og E. A. skildi við
garðinn, hefir Timinn einn allra
blaða vítt þessa óreiðu hvað eftir
annað. En ísafold hefir sumpart
með þögn og sumpart með blekk-
ingum reynt að halda verndarhendi
yfir þessu hættulega ólagi. í báð-
um þessum málum hefir Tíminn
sigrað en ísafold tapað. Og þeir
mennirnir sem ólánið stafaði af,
sjá þann kost vænstan að draga
sig í hlé úr þeim vegtyllum, sem
þeir voru eigi færir um að gegna,
eða þeir hafa af þjóðfulltrúunum
verið lceyptir burtu, þótt betra að
borga þeim fyrir að gera ekki neitt,
heldur en starfa til óhagnaðar.
Ef ísafold harmar áhrifaleysi sitt
og óálit, þá er henni lítill gæfu-
vegur að barnalegu stóryrðunuin.
Staðlaus illyrði falla máttlaus nið-
ur, eins og staðlaust lof. Ól. Bj.
myndi t. d. engin sæmd af því
þótt honum væri líkt við Adam
Smith, hagfræðinginn mikla. —
Mannamunurinn of mikill. Svo
munu og þeir menn, sem ísafold
hyggur hættulegasta andstæðinga
þeim, sem gera sjer landsmála-
spillinguna að atvinnuvegi, ekki
telja sér mikla mótgerð i því, þótt
þeim sé líkt við veraldarfræga
spillingarforkólfa. Má þar segja að
lítið sé ungs manns gaman.
Eilt af þeim málum, sem gaf
ísafold vald og álit í landinu á tíð
Björns Jónssonar, var bannmálið,
sem blaðið studdi þá af aleíli.
Þjóðin fann að þá var barist fyrir
hennar máli, og launaði stuðning-
inn með trausti og fylgi. Tímarnir
breytast. ísafold þurfti lika að
bregðast þessu máli. Eða heldur
ritstjóri ísafoldar að fyrirrennari
hans myndi hafa óskað eftir því
að andbanningar notuðu ísafold til
þess að óvirða bannlögin og rífa
þau niður? En þetta hefir hann
látið við gangast. Afstaða ísafold-
ar til bannmálsins er eins og smá-
mynd af allri hennar framkomu.
Ekkert skeytt um stefnu eða sam-
ræmi. Látið berast með straumn-
um. Selt ódýrt það sem dýrast er.
Þeir sem það gera eru alt af á-
hrifalausir, alt af lítilsvirtir: Þeir
eru alt af að deyja.
Skipstjirinn á jjorg.
Ekki verður annað sagt, en að
almennum óhug hafi slegið á menn,
þegar fregnin: barst út um það að
Július Júliniusson væri ráðinn skip-
stjóri á Borg. Mun mörgum mann-
inum hafa fundist þetta um of í
ætt við ýmsar íslenzkar kynfylgjur
ráðandi manna í landinu, og að
þá væri manninum fyrst borgið,
þegar eitthvað hefði orðið á. Því
er nú einu sinni svo farið, að þjóð-
in sakfellir Júlíus fyrir það hvern-
ig fór um Goðafoss, og fanst henni
dómur útgerðarstjóra Eimskipa-
félagsins síst of harður, þegar hann
ákvað að hjá Eimskipafélaginu
fengi hann eigi skip meðan sín
nyti við.
Svolítið samræmi með stjórnar-
völdum og almenningi lýsir sér í
því, að landsstjórn segir Eimskipa-
félagsstjórn hafa ráðið þessu, en
Eimskipafélagsstjórn aftur útgerð-
arstjóra í samráði við landsstjórn.
Hið sanna mun nú vera að út-
gerðarstjóri og landsstjórn eigi hér
sök á. Útgerðarstjóri eigi vilað bel-
ur, en að um aðra væri eigi að
ræða er fullnægðu siglingarskilyrð-
um laganna en skipstjórann og
stýrimanninn frá Goðafossstrandinu,
og landsstjórnin þá falið útgerðar-
stjóra að ákveða hvor þeirra yrði
valinn.
En nú mun það fullvíst, að tveir
íslenzkir skipstjórar á lausum kjala,
fullnægja siglingarskilyrðunum og
að minsta kosti um annan þeirra,
Guðmund Jóhannsson, er það víst,
að hann mundi hafa tekist skip-
stjórnina á hendur, hefði hún stað-
ið honum til boða.
Bankamálsræða
■ \
Björns Kristjánssonar.
»Landið«, málgagn hr. Björns
Kristjánssonar, boðaði það mjög
hátiðlega 7. þ. m. að í næsta blaði
ætlaði það að flytja ræðu B. Kr.
um bankafrv. við 2. umr. í neðri
deild.
Þeir sem hlustuðu á ræðuna
létu Iitið j'fir henni, þótti hún
nokkuð fjarri sannleikanum ann-
arsvegar, og eintomar mótsagnir og
þversagnir hins vegar, enda hafði
hún sem kunnugt er, eigi meiri