Tíminn - 16.03.1918, Blaðsíða 1

TMINN
kemur út einu sinni i
viku og kostar 4- kr.
árgangurinn.
AFGREIDSLA
i Regkjavik Laugaveg
18, simi 286, út um
land í Laufási, simi 91.
II. ár.
Reykjavík, 16. marz 1918.
^astar á Híitarbakka.
Nokkur hluti frönsku þjóðarinn-
ar álítur þá fyrst skaplegan enda
bundinn á deilumál Frakka og
Þjóðverja, ef Rín skifti löndum
milli ríkjanna að stríðinu loknu.
Bandaríkjablöðin hafa gert þessa
skoðun að umtalsefni, og vitrir
menn vestanbafs komast að þeirri
niðurstöðu, að ilt eitt muni af leiða,
ef kröfu þessari yrði fullnægt.
Elsass og Lothringen hafa um
langt skeið verið þrætuepli þessara
tveggja stórþjóða. Að loknu stríð-
unu 1870—’71 lentu bæði fylkin í
höndum Þjóðverja. Voru þau nefnd
ríkisland og voru talin eign þýzku
rikjanna allra. Talið er að Bis-
marck hafi ekki verið allfús að
innlima bseði héruðin. Má verá að
hinn vitra mann hafi órað fyrir
afleiðingunum. En aðrir hafi ráðið
þar meira um.
Fyrir Frakkland var tjónið tvö-
falt. Héruð sem lengi höfðu verið
óaðskiljanlegur hluti landsins voru
hrifsuð burtu og saníeinuð óvina-
landi. Og í allmiklum hluta þess-
ara fylkja var frönsk tunga móður-
mál, og fólkið alfranskt í hug og
hjarta. Var sá missirinn sárastur.
Nú er það skoðun þeirra Banda-
ríkjamanna sem hér er til vitnað,
að síðari krafan ein sé fullkomlega
réttmæt. Landamærin milli Þýzka-
lands og Frakklands eiga ekki að
vera algerlega bundin við farvegi
íljóta, eða sögulegar endurminning-
ar. Réttur en ekki máttur eigi að
ráða. Takmörkin eigi að miða við
þjóðerni. Það sem franskt sé skuli
vera franskt, en hitt þýzkt, sem
þýzkt er. Bandaríkin hafi gengið
inn í styrjöldina til að auka rétt-
lætið í heiminum. Og synir Vestur-
heims sem fórni sér á vígvöllum
Evrópu fyrir stjörnufánann, berjist
fyrir friðar og drengskaparhugsjón-
inni í víðustu merkingu. Og þeir
hefðu til einskis fallið ef sigur
Vesturþjóðanna fæddi af sér nýtt
ranglseti i stað þess sem læknað
var. Yrði það tilefni nýrra styrj-
alda og óreiknanlegrar ógæfu.
þessi skoðun, að vernda rétt sér-
staks þjóðernis til hins ítrasta, er
sterkur þáttur í lífstrú bezlu manna
í Vesturheimi. Fyrir íslendinga ætti
það að vera mikið ánægju efni.
Vonin um fullkomið sjálfstæði
þjóðarinnar á ókomnum öldum
byggist á því, að þessi hugsunar-
háttur verði að stöðulögum í al-
þjóðaviðskiftum. Að réttur ráði, en
ekki máttur.
Oflátungar þjöðfélagsins
eftir Guðmund Friðjónsson.
Fýtur oft í þunnum skjá
par til hyldin rifnar frá;
eyfið lendir út i snjó —
eða máske y>grœnum sjó«.
Enn þá virðist aukaþing í aðsigi
— til ógleði öllum þeim, sem lesa
og sjá þingtíðindi og ferðakostnað-
arreikninga þingmannanna sumra.
Hvað skyldi aukaþing eiga nú
að afreka? Spyr sá sem ekki veit.
Þegar samsteypuráðaneytið var
myndað, var þeirri átyllu haldið á
lofti, að fjölga þýrfti ráðherrunum
svo fleiri en einn maður væri
til úrlausnar um vandamál þjóð-
arinnar milli þinga. Svo á nú að
sýna það í verkinu, að úrlausn
hvers máls skuli leggja undir al-
þingi — þrátt fyrir ráðherra þre-^
menningana — þetla vitsmuna-
manna samsafn, sem nú skipar
þingbekkina að mestu leyti.
Hverjar valda þessu athæfi? Of-
látungar þjóðfélagsins. Þeir valda
því, að fánamálið er nú komið í
rembihnút. Það er aldrei stór
vandi, að búa til flækjuhnúta.
Hitt er meiri galdur að leysa þá.
Stjórnin virðist vilja leggja þetta
vandamál undir alþingismennina.
Ef þetta er ekki aðalástæðan fyrir
aukaþingshaldi nú, þá er ástæðan
ekki auðfundin.
Dýrtíðarmálin eru auðvitað
vandamál enn sem fyrri. En er
það nú líklegt að þingið alt saman
geti gert í því vandamáli annað en
það, sem stjórnin getur gert og gerir?
Veit eg það, að stjórnin er sneypt
fyrir allar ráðstafanir sínar í dýr-
tíðar og verzlunarsökum. En þing-
inu þarf eklci að stefna saman til
þess að skamma stjórnina. Það
geta blöðin gert og það gera þau
ókeypis. Hitt kostar landið of fjár
að halda þingið.
Mér sýnist engin þjóðarnauðsyn
að draga saman lið að stjórninni
— til þess að ásaka hana fyrir
gerðir sínar. Mér kemur i hug það
sem Lincoln forseti sagði íorðum-
daga. Hann átti orðastað við að-
komumenn, sem voru að tala um,
hvernig stjórnin ætti að haga sér í
vandamálinu mesta, sem Banda-
ríkin höfðu átt við að etja. Þá
mælti forsetinn: »Setjum svo. að
Blondin væri staddur á streng, sem
lægi yfir fossinn Niagara. Svo
kæmu köllin^úr öllum áttum: Ekki
svona, Blondin! heldur á hinn veg-
inn. Nú til hægri, liallaðu þér til
hægri. Nú til vinstri! Stattu keik-
réttur! Hallaðu þér aftur á bak!
Beygðu þig áfram! Stjórnin hefir
feikna þunga á baki sér. Hún gerir
eins og hún getur bezt«.
Svona mælti forsetinn. En hinir
þögðu. Þessir oflátungar þar vestra,
fengu þarna tjöruplástur fyrir kjafta-
gjá samvisku sinnar. Hér á landi
eru þverrifur oflátunganna svo úða-
miklar, að enginn lappi tollir á
þeim þó límdur sé. Þetta land er
að verða — er orðið — að botnlausu
kjaftaæðisbæli, það sýna blöðin
sum. Og það sýna alþingistíðindin.
Þessu valda oflátungar þjóðfé-
lagsins.
Þeir valda því, að nú er enn
aukaþing í vændum. Stjórnin virð-
ist vera hálf hrædd við oflátung-
ana. Þess er von. Hún á engan
meiri hluta bakhjarl í þinginu. Hún
ræður nú litlu eða engu á alþingi.
Flokkabrotin, þ. e. þingmennirnir,
ráða landinu og kúga stjórnina —
því líkt endemi. Þetta er víst þing-
ræði og þjóðræði — á lægsta stigi.
Og nú er úlfaþyturinn í flestum
blöðum landsins sá sami. Hann
æpir: »Niður með stjórnina!« Hún
á að hafa unnið sér til óhelgi með
fjármála og verzlunarathæfi sínu.
Aldan er bersýnilega runnin frá
kaupmönnum. Annars er svo sem
sama hvaðan »alda sjá rann«. All-
ar stjórnir í landi voru eru skamm
aðar, og allar stjórnir í víðri ver-
öld. Lítum til Frakklands. Þar er
sí og æ stjórnunum steypt. Þeim
er kent um úrslitalaust þóf á víg-
völlunum. En þar er við þann of-
jarl að etja, sem engin stjórn fær
knésett. —
Loksins hefir nú »ráðherraban-
inn« gamli tekið að sér forystuna.
Við fáum nú að sjá hverju sá átt-
ræði ylfingur kemur til leiðar í
Frakklandi.
Hér í landi er ekki við vopnaða
fjandinenn að etja. En stjórnin
okkar hefir ílegðu í fangi, þar sem
dýrtíðin er. Sá óvættur er hverri
stjórn sem væri sú flagðkona, sem
komið gæti hverri stjórn í vanda.
Eg ritaði grein í ísafold í fyrra,
þar sem eg leiddi rök að því, að
vitleysa væri að steypa stjórnum í
sifellu. Eg benti á útlenda reynslu,
þá sannreynd, að í þeim löndum
væri stjórnarstarfið dáðrakkast, þar
sem stjórnarkraftarnir væru lang-
vinnastir, þeir hinir sömu. Eg benti
á Þýzkaland og Frakkland svo sem
gagnstæður. Heilbrigð skynsemi get-
ur farið nærri um þetta. Kraftar,
sem eru óæfðir, vinna ekki svo
vel, sem æfðir starfskraftar í hvaða
verkahring sem er. Og því vanda-
meiri sem verkahringurinn er, þess
meiri vandhæfni er að komast i
starfið.
Landsstjórnin er vandamesta
starfið í hverju landi. Það vila
11. blað.
vitsmunamenn þjóðanna. En hér í
landi þykist hver oflátungur vera
fær um að takast þennan vanda á
hendur. Þvílík ósvinna!
Látum nú svo vera að stjórnin
sem situr að völdum sé gallagrip-
ur. Eg mæli þó ekki þessum orð-
um fyrir þá sök, að eg trúi í
blindni blaða skvaldrinu. Eg set
niður dæmið þannig. Nú er þvi
svo háttað, eða hefir verið, að all-
ar stjórnir hafa verið svívirtar, sera
vér höfum átt yfir oss. Óhætt er
að fullyrða, að altaf hafa þeir
menn verið valdir til stjórnarfor-
menskunnar, sem bezt þóttu hæfir
til þessa vanda. Nú er búið að
velja svo oft, að naumast mun hafa
sést yfir betri krafta en þá, sem
orðið hafa fyrir valinu. Nú er sá
formaður stjórnarinnar, sem bezt
og mest traust hefir alla tíð haft
í Heimastjórnarflokknum, þegar
Hannes Hafstein er undangenginn.
Sigurður Eggerz var átrúnaðargoð
»sjálfstæðismanna«. Hann er annar
ráðherrann. Sigurður Jónsson er
þektur um land alt og landskjör-
inn; tvímælalaust vitsmunamaður.
Einar Arnórsson féll á almannafær-
inu (landskosningunum) og þar
með var sýnt að hann hafði ekki
alþjóðarfylgi. Þess var og von, svo
ósleitilega, sem fyrir hann var eitr-
að eftir samningana við Breta.
Björn Kristjánsson tók sjálfan sig
af ráðherra-lifi.
Nú er mér spurn: Hvar eru þeir
menn, og hverjir eru þeir menn,
sem nú væru liklegir til þess að
inna landsstjórnina betur af hönd-
um, heldur en þeir gera sem nú
stjórna landinu? Því að eins er
vitglóra í því að steypa stjórninni,
að betri menn séu vísir til taks
heldur en þeir sem steypa á.
Eg þori að fullyrða, að betri
landsstjórnarkraftar eru ekki í þing-
ingu, en þeir, sem nú eru starfandi.
Með þessum orðum er eg ekki að
segja, að þessir menn séu galla-
lausir. Því fer fjarri. En margt af
því sem þeim hefir verið fundið
til foráttu, er blekkingaryk kol-
mórautt.
Nú mun það vaka fyrir oflát-
ungum þjóðfélagsins, að koma af
stað nýjuin kosningum til alþingis.
Og þá mundu ný ráðherra efni
koma á kreik.
Reynslan hefir orðið sú yfirleitt,
að þingliðinu fer aftur með liverj-
um nýjuin kosningum til alþingis.
Þess vegna er það ekki tilhlökk-
unarefni vönduðum mönnum, að
nj7jar kosningar til alþingis séu 1
aðsigi. En oflátungar þjóðfélagsins
mega hlakka til. Það er vatnsauki
á þeirra mj7Inu og hvalur í þeirra
Keflavík. Þeir ætía líklega, að gera