Tíminn - 12.02.1921, Qupperneq 2

18
T 1 M I N N
Á víð og dreif.
Genúa-legátinn.
Til þess máls var efnt með fá-
visku, enda fara efndirnar eftir
því. Fyrst var alls óþarfi að hafa
slíkan; mann, meðanl „Fiskhring-
urinn“ réði algerlega yfir fisksölu
íslendinga. Copland mun ekki hafa
talið sig þurfa að fá slíkan mann
sér til ráðuneytis. Genúa var afar-
illa valinn staður, allra helst þar
sem Ítalía lá við gjaldþroti og gat
ekki keypt fisk. 1 þriðja lagi var
maðurinn, Gunnar Egilsson, illa
valinn. Eftir hann liggur tvent í,
þarfir almennings. Hann var rit-
stjóri að brennivínsblaði, sem vesl-
aðist upp í höndum hans. Síðar var
hann Ameríku-sendimaður, bætt
ofan á Áma Eggertsson. Fyrir þá
ferð vildi hann hafa ca. 25—30
þús. kr. meira en Á. E. fyrir jafn-
langan tíma. Alt þetta var Jóni
Magnússyni vel kunnugt. En þó að
Gunnar væri búinn að sýna litla
sanngirni í skiftum við landið, þá
valdi J. M. hann fyrstan í legáta-
stöðu. Síðan fór Gunnar til Genúa
og mun hafa átt að vera íslensk-
danskur ræðismaður. En Danir
munu ekki hafa viljað unna Islapdi
að hafa sinn sendimann. J. M. lét
Gunnar þá sitja erindisbréfslaus-
an fram á haust, hafandi alls ekk-
ert að gera. Að lokum mun hann
hafa verið -gerður að viðskifta-
ráðunaut. Til þess að setja slíkan
mann þurfti ekkert fullveldis-tild-
ur. Endalokin eru eins og upphaf-
ið. Óþörf staða. Illa valinn staður.
Óheppilegur maður. Ekkert við-
íangsefni. Ekki einu sinni ræðis-
mannsnafnbótin. Svo endar málið
sem þjóðarvansæmd. Kostar vænt-
anlega ekki minna en 20 þús. á
ári. Laglega á haldið.
íslensk glíma.
Glímukóngur landsins heitir
Tryggvi Gunnarsson. Hann fellir
marga, en glímir með afburðum
illa. Á glímuæfingu nýverið glímdi
hann svo óvarlega, að handleggur
mótstöðumannsins gekk úr liði, og
var maðurinn við rúmið í hálfan
mánu. Litlu síðar vann Tryggvi
ófrægilegan sigur í skjaldarglím-
unni. En þá stöppuðu áhorfendur,
en húsið dundi af fagnaðarópum
fyrir helsta andstæðingi hans,
ungum lögfræðisnema, sem glímdi
fallega og drengilega. Glíma Tr.
Gunnarssonar er þess eðlis, að al-
menningsálitið verður að taka í
taumana. Menn sem glíma jafn
illa og hrottalega eins og hann,
eiga ekki að fá að glíma opinber-
lega, fyr en þeir betra sig. Hver
rnaður, sem setur leikbróður sinn
úr liði í glímu eða beinbrýtur
hann, á að tapa rétti til að glíma
opinberlega í 1—2 ár. Ekki braut
eða limlesti Sigurjón menn, meðan
hann glímdi, og feldi menn samt.
En Sigurjón var riddaralegur í
lund. pessvegna vildi hann heldur
tapa sigri, en misbeita aflinu.
Sama má segja um aðra góða
glímumenn, Hallgrím, Halldór
Hansen, Guðm. Kristinn og marga
fleiri. Bolaglíman á að verða land-
ræk.
Bakkus og templarar.
Einn af efstu mönnunum á lista
við þingkosningamar núna er
þektur andbánningur. pað var
Jón porláksson. Allir hinir voru
ákveðnir og eindregnir bannmenn.
Jón taldi sig að vísu ekki vilja
skemma bannlögin, en það heit
þótti lítilsvirði, enda var kunn-
ugt, að hann hafði' legið undir
kæru fyrir brot á lögunum síðast-
liðið haust. Annars hreyfðu and-
stæðingar hans ekki því máli fyrir
kosninguna. pessi vitneskja gat
engu breytt um aðstöðu þeirra,
sem í raun og veru eru á móti því,
að lögin séu skemd.
Nú er kunnugt um þrjá nafn-
kenda templara, sem hjálpuðu Jóni
inn á þingið -— til að auka þar
veldi laganná! Einar Kvaran var
annar maður á lista Jóns. Pétur
Zóphóníasson mun vera hjá templ-
urum æðsti maður í þeirri sveit,
sem á að gæta þess, að bannvinir
komi bannmönnum á þingið. En nú
í kosningunum var hann lífið og
sálin í kosninga-„maskínu“ J. p.
Og loks var Sveinn Jónsson kaup-
maður einn af styðjendum Jóns.
J. p. hefði ef til vill náð kosn-
ingu án stuðnings þessara manna.
En hvernig fer Reglan að, til þess
að hreinsa sinn skjöld?
Reglan hefir ekki nema um
tvent að gera: Annaðhvort að
taka á sig ábyrgðina, og ganga þar
með opinberlega í lið með Bakkusi,
eða að láta þessa menn fara yfir
til andstæðinganna.
Templarar mega vel vita, að
þetta mál hefir vakið gífurlega
eftirtekt. Og Reglan verður spurð,’
þangað til hún svarar, hvort hún
ætlar að snúast móti bannlögun-
um, eða hlynna að þeim framvegis.
Or bréfi af ísafirði.
Merkur borgari skrifar: „Með-
an landlæknir var burtu í vor, kom
Sæmundur Bjamhéðinsson, sem
settur var í stað hans, því til leið-
ar, að rannsókn var hafin á
Kjerúlf lækni hér fyrir resepta-
sölu hans. Kjerúlf var fyrir nokkr-
um áram sektaður um 400 kr. í
undirrétti fyrir að hann á einu ári
lét úti 1000 vínresept. Yfirréttur
færði þá sekt niður í 200 kr. og
mun sá dómur ekki hafa verið til-
kyntur, fyr en þessi rannsókn var
fyrirskipuð. Rannsóknin í sumar
leiddi í ljós, að Kjerúlf seldi um
2500 vínresept frá maí 1919 til
maí 1920 — eða eftir því sem leik-
menn telj a, sama sem 20 tunnur af
venjulegu brennivíni. Líklega verð-
ur ekkert úr þessu annað en rann-
sóknin“. —
Svo mörg eru bréfritarans orð.
Auðséð hve blessunarrík áhrif það
hefir, að landlæknir skreppur úr
landi. Hver veit nema almennings-
álitið knýi hann fyr en varir til
að unna sér lengri hvíldar frá
landlæknis-annríkinu ?
Til athugunar ísfirðingum skal
þess getið, að allur þorrinn af
læknum landsins ákvað á lækna-
fundi að heimta að sett yrði nefnd
landlækni og landstjórn til aðstoð-
ar til að dæma um vínbrúkun
lækna — til lyfja. Löghlýðnu
læknarnir þola ekki að vera settir
á sama bekk og Kjerúlf og hans
líkar.
En Jón Magnússon eyddi mál-
inu. Líklega hafa þeir landlæknir
og dómsmálaráðherrann komið sér
saman um, að sú lausn á málinu
væri best fyrir alla hlutaðeig-
endur.
Bréf frá Akureyri.
„Hér er almenn óánægja með þá
ráðstöfun mentamálanefndar að
slíta sambandið milli mentaskólans
og skólans hér. þykjast menn þá
sjá, að dagar Gagnfræðaskólans
muni taldir. Hann yrði þá eins-
konar efsti bekkur í baraaskóla
bæjarins. Heyrst hefir að Geir
prestur Sæmundsson ætli að
sækja um skólameistarastarfið, en
sr. Björn í Laufási um kennara-
stöðu. Menn era hræddir um, að
ef úr þessi verði, muni þeir af
kennurunum, sem nú halda skólan-
um uppi, leita burtu. Kaupmenn
og þeirra lið er vongott um að
þetta takist. peir treysta á dóm-
greind J. M. til að velja þjóðfélag-
inu starfsmenn. Ekki ætti það
heldur að spilla fyrir þessum
merkisprestum, að þeir eru ná-
mægðir forsætisráðherranum“.
o
Kosningarnar í Reykjavík.
Rúmlega 8 þúsund voru á kjör-
skrá, en ekki notuðu kosning^rétt-
inn nemf liðug 5000. prír efstu
listarnir komu að einum manni
hver, Jóni Baldvinssyni, Jóni por-
lákssyni og Magnúsi Jónssyni.
Verkamenn fengu um 1800 at-
kvæði, en Heimastjóm og langs-
um 3—4 hundruð atkv. minna
hvor. þórða-listinn fékk tæp 1000
atkv.
U ngmennaf élögin
hafa ákveðið að halda sambands-
þing sitt, og fjórðungsþing Sunn-
lendingafjórðungs um miðjan maí
í Reykjavík. Fundartíminn verður
auglýstur síðar. Sambandsdeildir
út um land gerðu vel, ef þær gætu
látið menn úr félögunum, sem
stunda hér nám eða dvelja í Rvík
um stundasakir, vera fulltrúa að
einhverju leyti, sökum þess, að
ungmennafélögin hafa ekki efni á
að kosta ferðir fjölmargra full-
trúa, þótt það hefði verið æskileg-
ast, að þeir hefu allir verið heim-
ansendir.
Nýjar
hugmyndir.
Árið 1917 sótti einn af okkar
ungu mönnum, porkell p. Cle-
mentz í Reykjavík, um einkaleyfi
til alþingis, til þess að þurka kjöt
til útflutnings. Hafði hann fengið
meðmæli stjórna Búnaðarfélags-
ins, Sláturfélags Suðurlands og
Sambands íslenskra samvinnufé-
laga. Málið var þá samþykt í neðri
deild, en svo seint, að það dagaði
uppi í efri deild. Árið eftir var
málið aftur borið fram í þinginu.
Var því fast fylgt af sumum bænd
um. Einkaleyfið var þá samþykt í
efri deild, en þegar það kom til
umræðu í neðri deild, lögðust
nokkrir þingmenn á móti því af
ýmsum sundurleitum ástæðum,
og varð það til þess, að málið féll
í deildinni, án þess að þingið
gerði nokkrar samningátilraunir
við leyfisbeiðanda eða gerði ráð-
stafanir til að gerðar yrðu tilraun-
ir á annan hátt með þurkað kjöt.
Leyfisbeiðandi, sem styrktur
hefir verið af opinberu fé til þess
að kynna sér þurkunaraðferðir,
sérstaklega á fiski, hér í ná-
grannalöndunum, hefir unnið að
þessum áhugamálum sínum frá
1912. Á þinginu lagði hann fram
sýnishom af þurkuðu kjöti, sem
þurkað hafði verið í tilraunastöð
félaga hans í Danmörku í sömu
þurkunartækjunum, sem hann
ætlaði að nota hér heima. Gátu
þingmenn þar séð, að þurkunarað-
ferðin sjálf var komin vel á veg,
því að margir átu af kjötinu með
góðri lyst og sannfærðust um að
varan var góð, og að það, sem á
vantaði, var aðallega tilraun til að
afta slíkri vöru markaðs erlendis.
Á seinna þinginu fór leyfisbeið-
andi fram á 15 ára einkaleyfi, en
einkaleyfið skyldi falla niður, ef
ekki væri farið að starfrækja fyr-
irtækið innan þriggja ára. Fyrsta
árið, sem þurkað kjöt væri flutt
út, skyldi ekkert greiða fyrir
einkaleyfið, en síðan alt að 10 kr.
af smálest hverri, og rynni gjald-
ið í landssjóð. Fimm áram eftir
að útflutningur væri hafinn, skyldi
svo landsstjómin hafa leyfi til að
taka einkaleyfið ásamt öllum tækj-
um í sínar hendur eftir mati dóm-
kvaddra manna.
það sem réði úrslitum málsins
var ekki það, að skilyrðin sjálf
væru óaðgengileg, því að engar til-
raunir voru gerðar til þess að fá
þeim breytt, svo að þau yrði að-
gengilegri fyrir landið. Veit því
enginn enn nema leyfishafi hefði
gengið að skemri einkaleyfistíma
eða öðrum hagkvæmari skilmálum
á ýmsan hátt, eða jafnvel fram-
kvæmt þurkunartilraunir fyrir
landið á alt öðrum grundvelli.
Nú eru liðin 3 ár. Málið hefir
sofið. Eymdarástand saltkjöts-
verkunarinnar heldur enn áfram.
þurkunin hefir ekki verið reynd.
Hver veit þó, nema þar geti legið
úrlausn útflutningsvandræðanna.
pað veit sennilega enginn, fyr en
búið er að gera tilraun með að
vinna slíkri vöru álit á heimsmark-
aðinum. En hitt vita allir, að ann-
aðhvort er málið álitlegt og þess
vert, að því sé haldið vakandi, og
ef til vill styrkt með fjárframlög-
um, eða það er óálitlegt og ekki
þess vert að því sé sint á þann
hátt. En hverju er þá spilt, þó að
við veitum þeim einkaleyfi, sem
sjálfir hafa trú á hugmyndinni
og vilja verja fé og fyrirhöfn til
að hrinda henni í framkvæmd?
Ekki erum við fátækari fyrir það,
þó að aðrir græði á hugmyndum,
sem við sjálfir teljum vonlausar
og viljum ekkert sinna.
Hefðu tilraunir í þessa átt alveg
brugðist í höndum leyfishafa og
tilraunamanns sjálfs, væram við
þó hygnari eftir en áður, en bæru
þær góðan árangur, værum við
enn hygnari og hefðum arðsvon í
aðra hönd að léyfistíma liðnum.
Okkur verður að skiljast það,
Islendingum, að hugmyndir eru
peningavirði og við verðum að
læra að virða þá menn vitals, sem
vilja veita hugmyndunum yfir
okkur. Við verðum líka að vaxa
svo í sjálfsþótta, að okkur þykji
vansæmd í því, að lifa sem snýkju-
dýr á hugmyndum annara, láta
aðra sá með andlegu erfiði og
eyða til þess tíma og fé, hirða svo
sjálfir uppskeruna, en láta sáð-
manninn svelta.
Nýjar hugmyndir koma ekki
með krafti öðruvísi en að að þeim
sé hlynt, og einkaleyfi nýrra hug-
mynda er ekki annað en vátrygg-
ingargjald þess tilkostnaðar og á-
hættu, er byrj uúhrf ramkvæmd
hugmyndanna hefir í för með sér,
auk réttlátrar þóknunar fyrir
þann hagnað, er hugmyndin veitir
þjóðfélaginu.
Við megum ekki setja slagbrand
fyrir hurðina, þegar góðar hug-
myndir drepa á dyr, heldur verð-
um við að opna dyrnar, svo að þær
geti streymt inn til okkar hvaðan-
æfa.
28. janúar 1921.
Páll Jónsson, Einarsnesi.
-------o----—
Páll Jónsson
kennari á Hvanneyri hefir í vet-
ur fengið aðkenningu af brjóst-
veiki og er nú sem stendur á Víf-
ilsstöðum. Hann er á batavegi, og
skrifar á Hælinu grein þá, sem
birtist eftir hann hér í blaðinu.
Eiríkur Einarsson
alþingismaur Árnesinga er ný-
kominn úr ferð um Noreg til að
kynna sér áhrif fossavirkjunar á
þjóðlífið. Hann hefir ferðast víða
um Noreg, heimsótt hin helstu
orkuver og fundið að máli marga
helstu menn í þeim efnum, þar í
landi.
Tryggvi þórhallsson ritstjóri
brá sér upp að Hvanneyri um
síðustu helgi. Kemur væntanlega
eftir rúma viku, með næstu Skjald-
arferð.
-------o------
■gáorgtn eií'tfa
cfttc
$>aCC §ainc
„Eg ætlaði ekki að segja fleira.
Eg hefði getað skrifað, en eg var
hrædd um að þér kæmuð með mót-
bárur, og eg vildi sækj a svarið
sjálf. Verið þér sælir“.
Hann hafði aðeins hneigt sig þá
er hún kom, og nú ætlaði hún að
fara án þess að taka í hönd hon-
um.
„Róma!“ sagði hann í lágum
róm.
Hún nam staðar, en sagði ekk-
ert, og hann fann það hve blóðið
rann um æðarnar eins og heitur
straumur.
„Mér er svo miklu hughægra
síðan eg veit, það, að þér eruð á
mínu rnáli um það sem eg skrif-
aði“.
„I síðasta bréfinu? því, þá er
þér báðuð mig að gleyma yður?“
„það er best — langbest! Eg er
þeirrar skoðunar, að þá er annar
aðili“ — hann gat varla fengið
orðin fram á varir sér — „er í
vafa um hvort hjúskapur sé
hyggilegur, þá sé réttast að draga
sig í hlé, þótt á elleftu stundu sé,
fremur en að hefja æfilanga ferð,
með illum fyrirboðum“.
„Já, já, einmitt", sagði hún og
varp öndinn og snéri sér undaii.
„En þér megið ekki halda það,
Róma, að skilnaður okkar valdi
mér ekki sársauka. þau augnablik
era til, þá er örðugt er að segja:
Verði þinn vilji. Og eg get a. m. k.
beðið fyrir hamingju yðar og ef til
vill einhverntíma — í öðru lífi —
í eilífðinni . .. . “
„Við vorum búin að lofa hvort
öðru, að tala ekki um það“, sagði
hún óþolinmóðlega. pá mættust
augu þeirra, og hann skildi það,
að hann var að ljúga að sjálfum
sér, þá er hann talaði um að hann
ætlaði að sleppa henni.
„Róma“, áagði hann. „pér verð-
ið að skrifa mér, ef þér þarfnist
mín í framtíðinni“.
„Yðar vegna — er ekki svo ?“
,,það skiftir ekki máli — það er
alveg það sama — nú“.
„En það er dregið dár að mér
yðar vegna!“
Blóðið steig honum til höfuðs
og það brá fyrir leiftri í augum
hans á ný, en hún snéri sér hægt
undan og sagði lágt:
„Mér þykir fyrir, að þér reiðist
af því að eg kom“.
„Reiðist!" endurtók hann, og
Jörðin Úthlið
í Biskupstungum fæst til ábúðar
frá næstu fardögum. Semja ber
um ábúðina við Magnús Sigurðs-
son bankastjóra.
Ta.rjzcie IsiölDes.
En större Aítager, c. 1000 Bdt.
ugentlig, af uslirede Svine- og
Lammetarme, önsker Tilbud. —
Tönder haves disponible.
Melchiors, Roskildevej 41,
Köbenhavn, Valby.
röddin titraði af æsingu ástríðunn-
ar, og hjörtu þeirra beggja ætluðu
að springa.
J>að var farið að rigna og stórir
dropar féllu á rúðurnar.
„Nú getið þér ekki farið“, sagði
hann, „og úr því.þetta er í síðasta
sinn sem þér komið, þá er hérna
nokkuð sem þér ættuð að heyra“.
Hún settist niður og losaði um
yfirhöfnina. Iiún tók hattinn af
höfði sér og fór að taka hanskana
af höndum sér. pað var eins og ný
fegurð hennar andaði á móti
Rossí og heillaði hann. Hann þorði
varla að horfa á hana, því að hann
var hræddur um að hann myndi
kasta sér fyrir fætur henni í til-
beiðslu.
„En hvað hún er róleg“, hugs-
aði hann. „Á hvað mundi það
vita?“
Hann gekk að skrifborðinu og
tók böggul úr einni skúffunni.
„Munið þér eftir málrómi föður
yðar?“ spurði hann.
„Hann er það eina sem eg minn-
ist, þegar eg hugsa um föður
minn. Hversvegna spyrjið þér að
því ?“
„Eg hefi hann hér!“
Hún spratt upp af stólnum, en
settist hægt aftur.
„Segið mér meira um það“.
,,pá er faðir yðar var fluttur til
Elbu, fékk hann leyfi til að vera
á ferli, undir eftirliti lögreglunn-
ar. Hann var ekki lokaður innan
fangelsismúra. Honum var haldið
þar alla ólifaða æfi. Hann sá hina
fangana koma og fara, og það bar
við að raddir bárast til hans, ut-
an úr heiminum.
„Heyrði hann nokkurntíma um
mig?“
„Já, og líka um mig. Einhver
fangi sagði honum um Davíð
Rossí, og vegna þeirra kenninga,
sem bundnar voru við það nafn,
þekti hann Davíð Leóne, drenginn
sem hann hafði fóstrað og alið
upp. Hann langaði til að senda
mér boð“.
„Var það um — ;------“.
„Já, það var! Bréf fanganna
voru lesin. pað var erfitt, eða ó-
mögulegt að skjóta bréfi fram hjá
vörðunum. En loks fann hann
færa leið. Einn fanganna hafði
fengið grammófón að gjöf og
plötur með. Ekkert hafði verið
mótað á nokkrar þeirra. Faðir yð-
ar talaði á eina þeiraa. pegar eig-
andinn fór frá Elbu, tók hann plöt-
una með. Hún er hérna“.
Með ósjálfráðum hrolli tók hún
við öskjunni. Utan á lokinu stóð:
„Potpourri úr Faust“, en innan á
lokið var ritað með blýanti: „Á að
fá D. L. í hendur — á að eyði-
leggja, ef hr. Davíð Rossí veit
ekki hvar hann er“.
„Og það er rödd föður míns?“
„Síðustu orð hans og boð“.
„Hann er látinn fyrir tveim ár-
um — og þó —“.
„Getið þér þolað það að hlusta
á?“
Hann tók við plötunni úr hendi
hennar, setti hana á grammófón-
inn og þrýsti á hnappinn. Suðið
heyrðist nú greinilega, þótt regn-
ið dundi á gluggana.
Hann stóð við hlið hennar og
fann hönd hennar á handlegg sér,
þá er heyrðist skær og hljómmik-
il rödd:
„Davíð Leóne! Vinur þinn
gamli, Rossellí læknir, sendir þér
hin hinstu boð, áður en hann
deyr“.
------o-------
Ritstjóri:
Tryggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.
/