Tíminn - 12.03.1921, Blaðsíða 2

30
T 1 M I N N
er til sölu nú þegar. Hún gefur árlega af sér 100 hesta af töðu og
400—500 hesta útheys; hún á mikið og gott beitiland.
Þeir, er sinna vilja kaupum á jörðinni, snúi sér hið fyrsta til
Kolbeins Kristínssonar,
Skriðulandi, Skagafirði.
Aukafundur í Eimskipafélagi Vestfjarða H.f., verður haldinn á
ísafirði þann 7. apríl 1921.
Dagskrá:
1. Tillaga stjórnarinnar, um breytingu á bráðabirgðaákvæðum
stofnfundar.
2. önnur félagsmál sem upp kunna að verða borin.
Skorað er á alla þá, sem lofað hafa lilutafé, að hafa greitt hluti
sína fyrir íundinn.
Aðgöngu-miðar að fundinum verða afhentir hluthöfum, þrjá síð-
ustu dagana fyrir fundinn, hjá ritara félagsins.
ísafirði, 8. febr. 1921.
Stjórnin.
Laxaklak.
Margt getum við íslendingar
lært af nágrönnum okkar, bæði í
smáu og stóru. það eru ekki síður
smærri atriðin, nýtnin og ná-
kvæmnin, hin sanna búmannslund,
sem við getum tekið okkur til fyr-
irmyndar. Eru Danir einmitt snill-
ingar miklir á þeim sviðum. Má
þar t. d. nefna hænsaræktina. Egg-
in eru þriðji stærsti útflutningslið-
ur þeiri'a, næst á eftir smjöri og
svínakjöti, árangurinn af natni
þeirra, tíma og matarmolum.
Meðal annars af þessu tæi, sem
við getum séð og lært mikið af hjá
nágrönnum okkar, er laxa- og sil-
ungaklak og uppeldi. Eg stóð alveg
undrandi og horfði á þessa smá-
pollá, meterdjúpa, sem bændur
víðsvegar í Danmörku höfðu bú-
ið sér til heima við bæi sína. þeir
notuðu smálæki og jafnvel keldu-
sitru, til þess að fylla þessi smá-
hólf sín. þarna úði og grúði —
tugir þúsunda — af smá urriðum.
Var þeim flokkað eftir aldri og
stærð í litla aðskilda polla, aldir á
mat og möðkum — hræ og úr-
gangur látinn maðka og hrynja
niður um gisinn fleka er synti á
vatninu. Sumstaðar var þessi fisk-
ur sendur lifandi til þýskalands og
seldur þar afarháu verði sem
„portions“-fiskur, eða honum var
slept í . tjamir, ár og læki og lát-
inn stækka, til þess síðar að verða
veiddur til heimilisnota.
Norðmenn hafa laxaklak mikið,
enda er mikill lax í veiðiám þeirra
og hafa þeir tekjur miklar og
margskonar þægindi af því.
íslenskir bændur lifa því sem
næst eingöngu á grasrækt og kvik-
fjárrækt. þegar þetta bregst, er
voðinn vís. Við höfum ekki, eins
og nágrannar okkar, fjöldamörg
smáatriði, sem þó öll styðja að að-
alatvinnugreininni. það ríður því
engum meir á, en einmitt okkur
íslendingum, að vera duglegir
jarðræktar- og kvikfjárræktar-
menn.
Eitt er það þó, sem við höfum
í ríkulegri mæli en nálega nokkur
önnur þjóð, og það er „að fiskar
vaka hér í öllúm ám“, eða svo gæti
það verið. það er mörg matarhol-
an hér á landi, og þær geta orðið
fleiri og feitari.
Við þurfurn að koma upp laxa-
og silungaklaki.
Mývetningar hafa runnið á vað-
ið. þökk sé þeim heiðursmönnum
sem það gerðu. I ýmsu mun klaki
þeiiTa vera ábótavant. þó eru þeir
sannfærðir um sýnilegan og góð-
an árangur, sem og jafnvel veiði-
skýrslur þeirra benda á.
Veiðiskýrsla Mývetninga.
Lifandi klakseiði sáu þeir fyrst
vorið 1911.
Ár 1912 veiddust 2200 silungar
— 1913 — 21500 —
— 1914 — 24600 —
— 1915 _ 17600 —
— 1917 — 22000 —
— 1918 _ 40000 —
— 1920 — 46000 —
þetta eru ljósar tölur og enginn
getur verið í vafa um góðan á-
rangur. það eru Mývetningar að
minsta kosti ekki.
En svona þarf það að verða víð-
ar. Höfum við ráð á því að láta ó-
notuð gæði landsins? Höfum við
ráð á því að lifa sem ræningjar, —
en það gerum við nú, — eyðileggj-
andi alt fyrir okkur og eftirkom-
endunum?
Hér er mikið og þarft verk að
vinna.
Svo ber vel í veiði, að einmitt
núna eigum við völ á ungum og
efnilegum manni, sem hefir kynt
sér þetta verkefni erlendis. þessi
maður er Gísli, sonur merkis-
prestsins Árna heitíns Jónssonar
frá Skútustöðum og eftirlifandi
konu hans, Auðar Gísladóttur.
Hann býður nú vinnu sína, áhuga
og þekkingu á þessu máli. Vel er
boðið, en hvernig verður nú þess-
um unga framfaramanni tekið?
það má ekki drepa áhuga og fram-
faraviðleitni ungra efnismanna
okkar með þögn og afskiftaleysi,
þegar um mikilsvarðandi mál er
að ræða. Með því skilningsleysi er-
um við illa staddir.
Ríkið verður að taka að sér
þetta mál. Ríkið verður að launa
mönnum sómasamlega. Ríkið verð-
ur að leggja fram nokkum hluta
af byggingarkostnaði klakstöðv-
anna, t. d. V3—y%. Hitt komi frá
hlutaðeigandi sýslufélögum, sem
gagn mundu hafa af klakstöðinni,
og áhugasömum laxveiðimönnum,
Sérstaklega sný eg máli mínu að
stangaveiðimönnum. Eru margir
þeirra efnaðir og örir á fé.
Tolla mætti alla ádráttarveiði,
hún er óhafandi hvort sem er, og
láta renna til klakstöðvanna. Pen-
ingar fyrir seld seiði (og hrogn)
mundu nægja fyrir viðhaldi.
Eftir því sem Gísli Árnason hef-
ir sagt mér, er verkefnið þetta að-
allega:
1. Að koma sem fyrst upp 4
klakstöðvum:
1 Borgarfirði, líklega nálægt
Norðtungu.'
1 Húnavatnssýslu.
1 þingeyjarsýslu.
I Árnessýslu.
þaðan mætti svo flytja seiðin í
nærliggjandi ár og vötn, sem lík-
indi væru til að þau gætu þrifist í.
2. Rannsaka útbreiðslu, aldur og
lífsskilyrði laxa og silunga í ám og
stöðuvötnum.
3. Safna ábyggilegum veiði-
skýrslum.
Sundurliðaða kostnaðaráætlun
hefi eg séð hjá Gísla yfir klakstöð
í Borgarfirði. Eru helstu liðir
hennar þessir:
Húsið sjálft......... kr. 1645.00
Framræsla Og vatns-
leiðslupípur .... — 530.00
Klakkássar............. — 1228.00
Trérennur............. — 58.00
Olíuföt tóm............ — 40.00
Flutningsgjald áefni — 200.00
Óviss útgjöld og um-
sjón................. — 299.00
Samtals kr. 4000.00
Hér er alls ekki að ræða um stór-
vægileg' fjárframlög. Væru ménn
alment samhuga, væri þetta leikur
einn. En hér þarf að grípa Gísla
meðan hann er ekki bundinn öðr-
um störfum, og byggja strax
klakstöð í Borgarfirði á næsta
sumri. Færi svo ótrúlega og illa,
að enginn vilji sinna þessu máli,
og- það sofnaði enn á ný um óá-
kveðinn tíma, væri það sannur
mælikvarði á hugsjónaleysi okkar,
framkvæmdaleysi og aumingja-
skap.
Halldór Vilhjálmsson.
----o---
Þingvísur.
Fækkar þeim sem fara á sjó,
fleyin kúra’ í vari.
Einn er það sem þraukar þó
á þriggja manna fari.
Flestir kenna fonnann þann
fáir af afspum góðri.
Altaf drepur hann af sér mann
einn eða tvo í róðri.
þrjú eru orðin óhöppin,
og ef hrakför slíka
fær hann enn, í fjórða sinn
fer hann sjálfur líka.
þú ert bunu-bestur hér
Bjarni minn frá Vogi;
mörg hefir ræðan reynst frá þéi
rjómi á þingsins trogi.
—o—
það á að bjarga þjóðinni
á þessum neyðardögum
með því að okra’ á áfengi
eftir nýjum lögum.
-----o----
Leikfélag Reykjavíkur er byrj-
að að leika Fjalla-Eyvind.
-----o----
A víð og dreíf.
Skattafi-v. M. Guðmundssonar.
Fjármálaráðherrann er ekki öf-
undsverður af tekjuskattsfram-
vai-pi því, sem hann leggur nú fyr
ir þingið. Framvarpið fer líkt af
eins og hinir suðrænu’dánumenn
hjá Gröndal, sem tóku fé af þeim
sem ekkert áttu. Alt frumvarpið
er bygt á því, að leggja sem mest
á litlar eignir og tekjur, en fara
léttilega tneð þá ríku. Ráðherrann
hefir að því leyti launað langsum-
flokknum vel fyrir vottorðið frá í
fyrra. T. d. má nefna það, að 1877
voru fýrstu 1000 kr. í tekjum und-
anskildar skatti. það er líklega hér
um bil sama og ef lágmarkið væri
nú 5000 kr. eftir verðgildi pen-
inga. En Magnús færir lágmarkið
ofan í 500 kr.! Fjölskyldumaður
fær 200 kr. frádrátt fyrir hverju
bami. Á samvinnufélög er lagt
þannig, að það hindrar þau nálega
frá að safna sér tryggingarsjóð-
um. Aftur á móti er fésterkum fé-
lögum, t. d. braskhringum með
miklum höfuðstól, veitt mild að-
búð. í stað þess að erlendis fara
skattarnir stórhækkandi á mikl-
um eignum og tekjum, lætur
Magnús hækkunina vera hlægilega
litla, svo að það er mikil afturför
frá því sem áður var.
í Englandi, þar sem peninga-
menn ráða þó mestu í þingi og
stjóra nú sem stendur, hefir
tekjuskatturinn verið svo hár, að
maður sem hafði 100 þús. kr. í
tekjur, varð að greiða af því 80
þús. kr. til almannaþarfa. Lög-
gjafinn áleit, að þegar landið væri
1 neyð, yrði slíkur maður að sætta
sig við að lifa á 20 þús. kr.
Frumvarp þetta stefnir eindreg-
ið í afturhaldsáttina. Ef það verð-
ur samþykt á þessu þingi, líður
vai’la á löngu áður þjóðin finnui'
ástæðu til að rífa lcerfi þetta nið-
ur til grunna og byggja annað
nýtt til frambúðar.
ískyggilegar horfur.
Morgunblaðið og fylgismenn
þess hafa löngum talið togaraút-
gerðina gullkistu landsins, en
bændur landsómaga. Sömuleiðis
hefir úr sömu átt bæði beint og ó-
beint verið gert meir en lítið til
að spilla trausti kaupfélaganna og
Sambandsins, gefa í skyn fjár-
þröng og vandræði. Yfirleitt látið
eins og bændur væru sníkjur á
landssjóði, verslanir þeirra á
hausnum, sokknar í botnlausar
skuldir og ættu ekki traust skilið.
Nú er komið annað hljóð í
stroklcinn. Menn vita með fullri
vissu, að þó að bændur eigi erfitl
þá eru þeir sú stétt landsins, sem
er í minstri fjárhagshættu. Sömu-
leiðis vita menn, að þó að kaupfé-
lögin skuldi stundum fyrir vörur,
af því að svo mikið veltufé þarf
í verslun landsins, þá eiga þau á
öðrum árstímum stórfé ihni í pen-
ingastofnununum, bæði hér á landi
og erlendis, og að félögin eru lang-
tryggustu vérslanir, sem til eru á
landinu. þetta er eðlilegt, þegar
gætt er að því, að félögin versla að
langmestu leyti með nauðsynja-
vöru. þau geta því ekki lent í
vandræðum, nema íslenska þjóðin
hætti að vera matvinnungur.
pví miður sýnast kaupmenn og
útgerðarmenn með allan stríðs-
gróðann að baki, vera komnir í
stórum meiri vanda. Fjöldi þeirra
hefir tapað tugum og hundruðum
þúsunda á síld síðustu tvö árin.
pjóðartapið á þeirri einu vöru
nemur miljónum. Fiskurinn átti að
vera tryggari: Ríkustu fiskkaup-
mennirnir gerðu „hring“ með sér,
ætluðu að leggja undir sig fisk-
markaðinn. létu byggja 2 skip til
Spánarferða. Nú er þetta alt í
kaldakoli. Hringurinn hefir ekki
verið heppinn. Fullyrt að svo hafi
krept að, að hann hafi orðið að
sleppa skipunum báðum, og mist
þar fé, sem nemur mörg hundruð
þúsundum. Nú skrifa eigendur
togaranna alþingi, og Segja sínar
farir ekki sléttar. Stórtap á rekstr-
inum, stórskuldir í Englandi og svo
óheppilega um búið, að ganga má
að sumum þeim lánum með viku
fyrirvara. Yiðbúið að miklu af
flotanum verði kipt burtu úr
landi þá og þegar, og alt hið inn-
borgaða í skipunum tapað. Er þó
ekki með þessu meir en hálfsögð
sagan, af vandkvæðum þeim, sem
vofa virðast yfir útgerðinni, og
þar með þjóðinni. En Varla verð-
ur það varið, að óhönduglega hef-
ir útgerðarfélögunum og fisk-
hringnum farist fjármálastjómin,
svo að varla sýnast önnur dæmi
hafa verið því lík hér á landi fyr.
Mun sú raunasaga ekki fullsögð
enn.
Veltuféð.
Maður sem kallar síg „bónda“
skrifar dylgjur um samvinnufé-
lögin í Mbl. Menn munu efast um
að nokkur bóndi skrifi í það blað,
sem sífelt niðrar bændastéttinni,
og reynir að vinna henni tjón
(sbr. landssjóðsómagana, þreklaus
bændalýður o. s. frv.). En sé það
bóndi, ætti hann að segja til
nafns, og vera tekinn á búnaðar-
sýninguna í vor, eins og náttúru-
safnið sýnir kálfa þá, sem fæðast
með tveimur höfðum.
Náungi þessi skilur ekki veltu-
fjárkenningar Tímans. Vegna
„bónda“ þessa er lítil þörf skýr-
inga, en gott mál þolir endurtekn-
ingu.
Meðan þjóðin safnar ekki sér-
stökum veltufjársjóði, verður hún
eins og nú, að leita til annara
þjóða um lán og lífsbjörg, svo að
ekki verði hér hungursneyð á út-
mánuðum og vorin. Stofnsjóðir
kaupfélaganna bjarga þeim hluta
þjóðarinnar, sem kann að nota sér
samvinnuverslun. En það kunna
ekki allir. Útvegsmenn hafa lítt
kunnað það. þeir hafa legið vam-
arlausir undir steinolíuhringnum
ameríska, sem hefir hér útibú und-
ir stjórn Flýgenrings, Jes Zimsen,
Eggerts Claessen o. fl. Mbl.manna.
Ef taka átti útveginn undan föð-
urlegri hendi þessara útibússtjóra,
varð að hafa landsverslun. Á olíu-
farmi landsverslunar núna á dög-
unum græðir landið mörg hundr-
uð þúsund krónur, ef miðað er við,
að olíuhringurinn hefði haft alla
söluna og ráðið verði. Landsversl-
un þarf víðar að koma við, þar
sem fólk hefir ekki mátt til að
koma við samvinnu. þessvegna
hjálpast þessar tvær stallsystur:
samvinna og landsverslun að því
að gera verslun Islands heilbrigða
og réttláta. Hitt er annað mál, að
milliliðunum líkar stórilla hversu
almenningsverslunin sækir að
þeim frá tveim hliðum, og má
virða það til vorkunnar. þeir sjá
hvert aldan stefnir. En um fjár-
hag samvinnufélagnna er best
fyrir „bónda“ að fá fræðslu í hinni
nafntoguðu leiðréttingu, sem Mbl.
birti nýlega út af skrifi Einars á
Stokkahlöðum þar í blaðinu. par
fær hann tæmandi svar.
**
----o----
Fréttir.
Kornvörufrumv. atvinnumála-
ráðherrans var vísað til umsagn-
ar sýslunefnda og bæjarstjórna
samkvæmt tillögu landbúnaðar-
nefndar efri deildar.
Strönd. óvenju mikið hefir ver-
ið um skipströnd undanfarið.
Strönduðu tveir botnvörpungar
um síðustu helgi, og voru báðir
enskir. Annar strandaði í Hænu-
vík við Patreksfjörð og druknuðu
þrír skipverjanna, en hinir björg-
uðust við illan leik. Hinn strandaði
við Holtsós undir Eyjafjöllum og
af honum björguðust allir skip-
verjar.
priggja daga umræður urðu í
þinginu út af fyrirspurn sem Pét-
ur Ottesen flutti til stjórnarinnar
um aðgerðir hennar í landhelgis-
gæslumálinu. Stóðu umræðumar
að vísu aldrei lengur en til kl. 4
e. h. vegna nefndastarfa síðari
hluta dagsins. Kom það mjög fram
í umræðunum, hversu mikil óá-
nægja ríkir víðsvegar um land út
af linum strandvörnum.
Berklaveikismálið. Aðalfrum-
varpi berklaveikisnefndarinnar —
og þá sennilega hinum líka — vill
allsherjarnefnd neðri deildar láta
vísa til umsagnar sýslunefnda og
bæjarstjórna. Lítur svo út, sem
þingið ætli mjög að tíðka þennan
sið, um frumvörpin frá stjóm-
inni, að vísa þeim frá í bili. A. m.
k. er talið víst, að svo muni og
fara um mentamálafrumvörpin.
Ritstjóri:
Tryggvi pórhallsson
Laufási.Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.