Tíminn - 09.07.1921, Blaðsíða 1

Reykjavík, 9. júlí 1921
28. blað
Tílkynníng.
Með því að eg heíi tekið við bankastjórastöQu í íslands-
banka, heíi eg afhent málaflutningsmannsstörf mín þeim h æ s t a r é 11-
a r m á 1 a f 1 u t n i n g s m a n n i Jóni Asbjörnssyni og m á 1 a f 1 u t n-
i n g s m a n n i, c a n d. j u r i s, Sveinbirni Jónssyni hér í bænum.
Vænti jcg þess að viðskiftamenn minir snúi sér til ofannefndra
málaflutningsmanna um öll þau málefni, sem mér liafa veriö falin sem
málaflutningsmanni, enda get jeg óliikað mælt með þeim „sem dugleg-
um og samviskusömum málattutningsmönnum, sem menn með l'ullu
trausti geta falið málefni sín.
Reykjavík 6. júlí 1921.
Eggert Claessen.
Samkvæmt því, scm segir í ofanskráðri auglýsingu liöfum
við undirritaðir tekið við málaflutningsstörfum Eggerts Claessens hæsta-
róttarmálaflutningsmanns hér í bænum. Verður skrifstofa okkar fyrst
um sinn á Kirkjutorgi nr. 1, þar sem hann læfir undanfarandi liaft
skrifstofu sína, en viðtalstími kl. 10—11 árd. og 4—5 síðdegis.
Taisími 16.
E. u. s.
Jón Ásbjörnsson. Sveinbjörn Jónsson.
V. ár.
SpánaiÉpinii
þess var gotið í 22. tbl. þessa
blaðs að verslunarsamningurinn
milli íslands og Spánar hefði ver-
ið framlengdur til 20. júní. Toll-
urinn á íslenskum saltfiski á Spáni
var þá 36 pesetar á 100 kg. Á
sama tíma var tollurinn á norsk-
um saltfiski helmingi hærri.
Höfðu Spánverjar krafist þess af
Norðmenn breyttu vínbannslögum
sínum til þess að tollurinn yrði
lækkaður. Norðmenn höfðu ekki
orðið við kröfunni. Afleiðingin var
tollstríð milli Noregs og Spánar.
Nú hafa Spánverjar beint þeirri
kröfu til okkar íslendinga, að við
afnemum aðflutningsbann á
spönskum vínum. Að öðrum kosti
liækki saltfisktollurinn um helm-
ing, þ. e. verði jafnhár og tollur-
inn á norskum saltfiski. Verslunar-
samningurinn var því ekki undir-
ritaður 20. júní, en frestur gefinn
á ný til 20. júlí.
Frekari upplýsingar eru lítt
kunnar almenningi. Landsstjórn-
in hefir ekki birt neinar opinberar
fréttir um málið, né um það hvað
hún ætlist fyrir. Er þó hér um svo
stórfenglegt mál að ræða, að al-
menningur á kröfu til að fá áreið-
anlega vitneskju um það.
það sem fyrst verður fyrir, er
að reyna að gera sér grein fyrir,
hversu hárri upphæð þctta myndi
nema árlega, yrði tollurinn tvö-
faldaður. Hefir Tíminn leitað sér
upplýsinga um það hjá fróðum
mönnum í þeirri grein.
Hagskýrslurnar um útfluttan
í'isk ná enn ekki lengra en til árs-
ins 1917. Fjögur síðustu árin er
saltfisksútílutningurinn frá Is-
landi til Spánar þessi
1914 6,4 milj. kg.
1915 7,0 — —
1916 7,8 — —
1917 5,7 — —
Meðalútflutningurinn til Spánar
á þessum fjórum árum er því 6,7
milj. kg.
Nú er gert ráð fyrir því að yfir-
standandi ár verði meðalár um
fiskútflutninginn til Spánar. Toll-
hækkunin er 36 gullpesetar á 100
kg. Gull-peseta mun sennilegt að
meta á kr. 1,08, eins og gert er í
Morgunblaðinu. Nemur þá toll-
hækkunin á íslenska fiskinum c. 2
milj. og 600 þús. krónum.
Önnur spurningin er sú, hvor
muni fá að bera tollinn: framleið-
andinn eða neytandinn,Islendingar
eða Spánverjar.
Spurningunni er fljótsvarað, ef
svo væri, að aðrir innflytjendur
fengju lægri toll en við. Undir
þeim kringumstæðum myndum
við íslendingar verða að borga
allan, eða sem allan tollinn.
En enn sem komið er lítur ekki
út fyrir að svo verði. Aðalfisklönd-
in þrjú: Island, Noregur og New-
Foundland eru öll bannlönd og
yrðu þau það áfram, myndu þau
sjálfsagt öll lúta sama tolli. Hald-
ist það, verður hitt líklegra að
neytendurnir borgi tollinn að
mestu eða einhverju leyti.
Tvö af blöðunum hér í bænum
hafa þegar tekið afstöðu í þessu
máli. Morgunblaðið vill þegar
verða við kröfu Spánverja, segir
að málið þoli nú enga bið, enda
„fari þvi fjarri, eins og kunnugt
er, að bannlögin hafi alment fylgi
eða vinsældir." Mun sumum þykja
þessi orð einkennileg af vörum nú-
verandi stjórnmálaritstjóra Morg-
unblaðsins. — Alþýðublaðið legst
á hina sveifina. það komi ekki til
neinna mála að verða við kröfu
Spánverja.
Tíminn verður að líta svo á að
málið sé enn ekki nógu upplýst til
þess að rétt sé að taka til þess end-
anlega afstöðu. það er svo alvar-
legt mál, að það verður að skoð-
ast frá öllum hliðum. En eins og
málið er vaxið nú er rétt að vekja
athygli á eftirfarandi atriðum:
1. Samkvæmt sambandslögunum
munu verslunarsamningar Islands
við Spán, formlega heyra undir
utanríkisráðuneytið danska og
sendiherra Dana í Madrid. það
skal ekki að ncinu leyti efast um
það að þessir aðilar hafi til fulls
gert ökyldu sína í þessu efni og
eftir því sem þeir gátu og höfðu
aðstöðu og þekkingu til. Lausar
fregnir henna það meir að segja,
að framkoma Dana í okkar garð
hafi verið hin allra ákjósanlegasta.
En kunnugt er það að í Kaup-
mannahöfn situr hr. Sveinn
Björnsson og ber titilinn sendi-
herra íslands. Hvað sem að öðru
leyti er um það embætti að segja,
þá er það fullvíst, að Sveinn
Björnsson er maður sem allur
þoi'ri íslendinga hefði borið fult
traust til að kæmi vel fram af Is-
lendinga hálfu í slíkum samning-
um og tvímælalaust er það að
hann hefir meiri þekkingu um
alla íslenska hagi og aðstöðu en
danskir samningamenn, og hefði
að því leyti staðið betur að vígi
um að túlka mál íslands. það má
því telja alveg fullvíst að hann
hefði getað orðið hinum dönsku
samningamönnum að miklu liði,
um að flytja mál íslands, hefði
hann verið sendur til Spánar. —
Landsstjórnin íslenska lét hann
ekki fara til Spánar. Hún hlaut þó
a. m. k. að hugsa sér þann mögu-
leika, að full alvara gæti verið á
ferðum um verslunarsamningana
við Spán. þeir munu vera margir
sem furða sig á þeirri ráðstöfun
landsstjórnarinnar, að kalla þenn-
an erendreka íslands heim til þess
að sitja í veislum, einmitt þá er
mest virðist ástæða til að nota
krafta hans ytra. það þarf ekki
að efast um að hr. Sveinn Björns-
son hefði heldur viljað starfa að
því að rétta hag íslands meðan
svo stóð á.
2. Eftir því sem blað stjórnar-
innar segir, krefjast Spánverjar
ekki annars en þess að bannlögin
séu afnumin fyrir spönsk vín.
Virðist liggja beint við að draga
af því þá ályktun, að aðalatriðið
fyrir þá sé það að auka verslun
sína. Nú voru á síðasta þingi sam-
þykt lög um einkasölu landsstjóm-
arinnar á þeim vínum sem flytjast
mega til landsins samkvæmt
bannlögunum. Eru til skýrslur um
það hversu mikið fluttist til lands-
ins af spönskum vínum áður en
bannlögin gengu í gildi. þessi
gögn getur landsstjórnin haft í
höndum við samningana. Hún get-
ur boðið Spánverjum að láta þá
sitja fyrir öllum þeim víninnflutn-
ingi sem nú er heimill til landsins
og sem vafalaust er mciri en var
frá Spáni áður en bannlögin gengu
í gildi. — Hefir landsstjórnin gert
þetta? það veit enginn. Hún hefir
a. m. k. ekki látið Svein Björns-
son fara með það erindi suður á
Spán.
3. Norðmenn hafa orðið fyrir
hinni sömu kröfu af hendi Spán-
' verja og við íslendingar. Norð-
menn eru búnir að veita svar.
þeir neita kröfunni. þeir eru komn-
ir í hið harðasta tollstríð við Spán-
verja. Við getum fai’ið nærri um
það með hve miklu harðfylgi slíkt
tollstríð er háð af báðum aðilum.
það er auðvitað að báðir aðilar
gefa öllu því hinar mestu gætur
sem getur haft áhrif á úrslit þess
stríðs. — þegar síldarfrumvarpið
kom fyrst til meðferðar á alþingi
í vetur, munu menn minnast þess
að norsku blöðin urðu æfareið yfir
því að verið væri að þrengja kosti
norskra síldveiðamanna hér á
landi. þau hótuðu með norsku toll-
stríði. Nú er það alkunna að aðal-
markaðurinn fyrir íslenskt salt-
kjöt er í Noregi. Norsku blöðin
hótuðu háum tolli á íslenskt salt-
kjöt, ef síldarfrumvarpið yrði ó-
breytt að lögum. —- Ef við íslend-
ingar látum undan kröfu Spán-
verja um afnám bannlaganna, þá
útvegum við okkur helmingi lægri
toll’ á saltfiski en Norðmenn búa
við. Vitanlega verður þá aðstaða
Norðmanna erfiðai’i í tollstríðinu
við Spán. þá verður ekki hjá því
komist að minnast hótana norsku
blaðanna frá því í vetur, um toll á
íslensku saltkjöti í Noregi. Vitan-
lega dettur engum í hug að full-
yrða neitt um slíkt. En þessi hlið
málsins verður rækilega að íhug-
ast. Hár tollur í Noregi á íslensku
saltkjöti, væri mjög alvarlegt mál
fyrir íslenska bændur. — þegar
komið er út á þá braut að lenda
inn í tollstríði stóru landanna,
verðum við íslendingar að hafa
augu á hverjum fingri.
4. Síst mundum við íslendingar
vilja lenda á öndverðum meið við
frændþjóðir okkar á Norðurlönd-
um. það þarf ekki að rekja það
hversu margt ber til þess að æski-
legast væri, að í hvívetna gætum
við beint saman bökum við Norð-
urlandaþjóðirnar. Getið er þess
áður að Danir muni hafa staðið
drengilega við hlið okkar í þessari
deilu. Ef kringumstæðurnar neyða
okkur út í tollstríð, þá væri það
öllum Islendingum kærara að
standa og sama megin og náfrænd-
ur okkar í Noregi, en ekki á önd-
verðum meið við þá.
5. Stórveldin hafa ekki mikið
fyrir því að koma. vilja sínum
fram við hin ósjálfstæðu ríki ut-
an Norðurálfunnar. þegar einu
sinni cr komið það lagið á, að ríki
verði að sníða löggjöf sína eftir
kröfum annars ríkis, þá er sjálf-
stæðið að fullu glatað, þá er lítil
viðreisnarvon. það er hættuleg
braut, allra helst fyrir fámenna
þjóð, sem hefir nýlega fengið
sjálfstæði sitt viðurkent, að leyfa
annari, stærri þjóð, að hafa meir
og minna bein eða óbein áhrif á
innanlandsstjórnina. það er hættu-
legt fordæmi. það er hægari eftir-
leikurinn fyrir aðra. Má vera að
í fyrsta sinn sé sú tilraun meir eða
minna dúlbúin.
6. Engin von er um að vinna sig-
ur í þessari baráttu ef nú sundrast
lið þeirra sem saman eiga að
standa í þessari baráttu. Bregðist
annaðhvort íslendingar eða Norð-
menn, fer varla hjá því að það
dragi á eftir sér fall hins. það er
okkur því aðalatriði að fá fulla
vitneskju um áform og afstöðu
Norðmanna. það er eiih af aðal-
skyldum landsstjórnai’innar í
þessu máli að fylgjast vel með í
þessu efni. — Vitanlegt er hitt,
hversu það er alvarlegt mál fyrir
Spánverja að tolla þannig eina af
helstu nauðsynjavörum, bæði fyrir
æðri og lægri. Samtaka mótstaða
er eina vonin um sigur.
7. Loks skal þess síðast minst,
sem þó mun koma fyrst í huga
flestra. Með bannlögunum hefir ís-
lenska þjððin viljað keppa að meiri
fullkomnun, betra siðferði, meiri
mannúð. Hvílíkur sorgarleikur
væri það, yrði íslenska þjóðin kúg-
uð til þess, af erlendu stærra ríki,
að gefast upp í þeirri siðferðisbar-
áttu. Hversu mikils á íslenska
þjóðin að meta þá siðferðishug-
sjón? Ilversu mikils á þjóðin að
meta það,að halda fast um það að
hún sjálf og engin þjóð önnur ráði
því, hvað eru lög á íslandi?

þingið var sett 25. júní og stóð
til 4. þ. m. Ellefu fulltrúar sátu
þingið: Guðmundur þorbjörnsson
frá Stóra-Hofi og Páll Stefánsson
frá Ásólfsstöðum kosnir af Suður-
landi, Metúsalem Stefánsson ráðu-
nautur kosinn af Austurlandi,
Jósef Björnsson kennari og Sig-
urður Hlíðar dýralæknir kosnir af
Norðurlandi, Guðjón Guðlaugsson
alþm. og Kristinn Guðlaugsson á
Núpi kosnir af Vesturlandi og
Eggert Briem frá Viðey, Halldór
Vilhjálmsson skólastjóri, Jón þor-
bergsson á Bessastöðum og
Tryggvi þórhallsson ritstjóri,
kosnir af aðalfundi.
Mikill munur var á því að líta
yfir starfsemi Búnaðarfélagsins
nú, og var á búnaðarþingi 1919.
Hin aukna fjárveiting til félags-
ins hefir gert því fært að ráða til
sín nýja menn og hefjast handa
um margvísleg störf til viðreisn-
ar landbúnaðinum. Sigurður Sig-
urðsson forseti hefir og ekki
brugðist vonum vonum manna í
þeirri stöðu. Hann hefir reynst
bæði stórhuga og mikilvirkur.
Búnaðarþingið 1919 markaði
nýja stefnu í starfsemi félagsins
um leið og það krafðist aukins
fjárframlags. þetta búnaðarþing
bygði áfram á þeim grundvelli
sem lagður var 1919. Alveg ein-
rórna var það álit þingsins, að
ekki mætti koma til mála að al-
þingi lækkaði styrk til Búnaðarfé-
lagsins. Á þeim erfiðu tímum sem
yfir standa væri einmitt hið allra
nauðsynlegasta að styrkja félagið
í því að vinna að viðreisn landbún-
aðarins.
Af nýungum sem á þinginu
gerðust má helst nefna það, að á-
hersla var lögð á það að auknar
væru fóðrunartilraunir á sauðfé og
kúm, grasfræræktartilraunir og á-
burðartilraunir, svo og það að
dýralæknar rannsökuðu vísinda-
lega lifnaðarhætti kláðamaursins,
til þess að geta bygt lækning kláð-
ans á heilbrigðum grundvelli.
Stjórn félagsins var endurkos-
in: Sigurður Sigurðsson forseti og
Hallgrímur Kristinsson og Guðjón
Guðlaugsson meðstjórnendur.
I fundarlok voru þrír menn
kosnir heiðursfélagar Búnaðarfé-
lagsins: Eiríkur Briem prófessor
og præp. hon. Guðmundur Helga-
son, sem báðir hafa lengi og ágæt-
lega starfað í stjórn félagsins, og
þorvaldur Thóroddsen prófessor,
sem allra manna ítarlegast hefir
ritað sögu hins íslenska landbún-
aðar.
-------o——
Vextir. Enn lækka bankavext-
irnir ytra. Síðasta* fregn er sú að
þjóðbankinn danski hefir lækkað
forvextina úr 6Va% niður í 6%.
Er nú óhugsandi annað en að
vextir fari líka að lækka hér á
landi.
Sigurður Guðmundsson magist-
er hefir fengið veitingu fyrir
skólastjórastöðunni við Gagn-
fræðaskólann á Akureyri.
Aðalfundur íslandsbanka var
haldinn hér í bænum 5. þ. m. Sam-
þykt var að fallast á lög alþingis
um seðlaútgáfuréttinn. Hluthöf-
um á að borga 6% ársarð.
-----o----