Tíminn - 24.09.1921, Síða 2

114
T í M I N N
Mikil Yerðlækkun
öll fataefni eldri en 3ja rnánaða, verða seld með 25—40°/0 afslætti.
— Þetta er miðað við lægst fáanlegt verð frá útlöndum.
Virðingarfylst
Gr. Bjarnason & FjeldstecL
Kensla í veínaði.
Prá 20. október þ. á. kenna undirritaðar allskonar vei'nað. Nánari
upplýsingar á Amtmannsstíg 2 frá kl. 1—3 síðd. á hverjum degi.
Ásta Sighvatsdóttír. Sigríður Björnsdóttir
frá Kornsá.
Páll J. Ólafson D. D. S.
tannlæknir
Pósthú88træti nr. 7. — Herbergi nr. 39.
Sími 501. — P. 0. Box 551.
Reykjavík.
ýmislegt sandgræðslu viðvíkjandi.
í annari stofunni á loftinu voru
prjóna- og saumavélar frá Haraldi
Árnasyni. þá voru þar sútuð sauð-
skinn og sýning áburðarfélagsins
danska, töflur frá veðurfræðis-
stofunni og þéttbýliskort frá vega-
málastjóra. í hinni loftstofu kenn-
araskólans voru tóvörur Sigurjóns
Péturssonar frá verksmiðjunni
Álafossi. Var því vel fyrir komið
og gott sýnishorn þess, hvað hægt
er að vinna úr íslenskri ull með
þekkingu og dugnaði. 3. Á svæðið
meðfram múrgirðingunni var rað-
að flutningatækjum, plógum, herf-
um, sáðvélum, sláttuvélum, rakstr-
arvélum, snúningsvélum o. fl.
j arðyrkj uvélum.
5. Tjald 24X12 al. stórt. í því voru
aðallega sýnd ýms handverkfæri
til jarðyrkjustarfa. Var það safn
mjög fjölbreytilegt. Auk þess var
þar komið fyrir ýmsum öðrum
munum, svo sem ofnum, eldavél-
um, taðvélum og þorskhausakvörn-
um o. fl.
6., 7. og 8. Veitingatjöld. þeim
var dálítið öðruvísi fyrir komið en
grunnmyndin sýnir.
9. í þann reit voni gróðursett
tré er Ræktunarfélag Norðurlands
hefir alið upp af fræi. Sýndu þau
ljóslega hvað þróast getur í ís-
lenskri mold, ef hlynning er sæmi-
leg.
10. Verkfærahús Búnaðarfélags-
ins. Á miðri hæð var fjölskrúðug
sýning frá Natan & Olsen (t. d.
eldavélar, ofnar, girðingarefni,
handverkfæri o. fl.). Á loftinu
voru sýndir ýmsir íslenskir munir
eldri og yngri; var það allmikið
safn, þó eigi eins fjölskrúðugt og
æskilegt hefði verið. Ennfremur
var þar nokkuð af útlendum mun-
um.
11. Laut. Hliðarnar lagðar blá-
grýti og blómum plantað í milli.
12. Nýbrot. þar var sáð höfr-
um og byggi, og borinn á til-
búinn áburður; spratt_ það vel í
sumar.
þannig var sýningunni fyrir
komið í aðaldráttunum. Sýningar-
svæðið var skreytt fánum þeirra
þjóða, er sendu muni á sýninguna.
Sýningin var opnuð 27. júní kl.
2 e. h. Ræðustóll hafði verið reist-
ur við miðvegginn miðjan. Allfjöl-
ment var þá á sýningarsvæðinu
(um 500 manns) ; voru margir
þeirra boðnir. Pétur Jónsson ráð-
herra opnaði sýninguna með
stuttri ræðu.
----o-----
Góð mynd af atvinnuleysinu á
Englandi er það að sendiherra
Spánverja í London hefir auglýst
þar eftir hermönnum í herferð
Spánverja í Marokkó. Feikna fjöldi
ungi’a manna hafði gefið sig fram
og þó voru kjörin alt annað en
glæsileg.
— Um miðjan ágústmánuð er
svo talið, að 165000 manns hafi
verið húsnæðislausir í Berlín.
— Á tímabilinu frá 20. júlí til
2. ágúst er talið að 22 þús. manns
hafi veikst af kóleru á Rússlandi.
Á þýskalandi hefir starfað und-
anfarið svonefndur „Sport-banki“
sem hefir haft útbú víðsvegar.
Með feiknarlegum skrumauglýs-
ingum og gullnum loforðum tókst
bankanum að fá fjölda manns til
að koma með sparifé sitt. Svo fór
alt á höfuðið. Er giskað á að þá
hafi staðið inni í bankanum alt að
300 milj. marka í sparifé og muni
það fé gjörsamlega tapað. Um 150
þús. manns áttu fé inni í bankan-
um.
— Ensk kona, frú A. Hamilton,
reyndi að synda yfir Ermarsund
um miðjan ágústmánuð. Tuttugu
klukkustundir var hún í sjónum,
en þá gafst hún upp og átti eftir
þrjár mílur enskar af leiðinni.. En
hún háfði þá synt lengri leið en
nokkurri konu hafði áður tekist að
synda.
Tilraunir hafa verið gerðar í
Englandi með nýja flugvél sem
lyftir sér lóðrétt upp í loftið. Hef-
ir verið farið með þær sem hið
mesta leyndarmál, þar eð þetta er
álitið hafa mikla þýðingu í hern-
aði.
— Hinn 19. máí fór fram alls-
herjarmanntal á Stóra-Bretlandi,
og eru þær tölur nýlega birtar.
Alls voru. þá á Stóra-Bretlandi
(Englandi, Wales og Skotlandi)
42,767,500 manns, sem er nálega
tveim miljónum fleira en fyrir 10
árum síðan. í London einni, með
þeim borgum sem hafa lent inni í
henni, er tæplega V/% miljón
manns. Birmingham er næstfjöl-
mennasta borg Englands. Bein af-
leiðing stríðsins ej það að konur
hafa aldrei verið svo miklu fleiri
en karlmenn og nú; þær eru um
1,900 þús. fleiri en karlmennirnir.
Á stríðsárunum fæddust miklu
færri en áður, en síðan hefir fæð-
ingum aftur fjölgað að mun.
— Venizelos dvelst í London.
Hann hefir nýlega gengið að eiga
forríka konu sem fræg er fyrir
stórgjafir til grískra sjúkrahúsa.
— Út af för konungs til Græn-
lands hafa Grænlandsmál mikið
verið rædd í dönskum blöðum og
nefnd hefir setið á ráðstefnu.
Nefndin hefir skilað áliti sínu.
Talið er sjálfsagt að að því reki
bráðlega að verslun verði gefin
frjáls við Grænland, en ekki er sá
frestur ákveðinn nánar.
— Nánar fregnir eru komnar af
því þegar enska loftskipið mikla
fórst hinn 24. f. m. það er stór-
feldasta slysið sem komið hefir
fyrir í sögu fluglistarinnar. í skip-
inu voru 28 enskir fyrirliðar og há-
setar og 21 amerískur, og einir
fimm þeirra björguðust. Loftskip-
ið var að fara síðustu tilraunaferð-
ina, áður en það væri afhent
Bandaríkjastjóminni og tækist á
hendur ferðina yfir Atlantshafið.
það lagði af stað að morgni 23. ág.
og flaug langar leiðir yfir Norður-
sjóinn. Morguninn eftir flaug það
aftur yfir land, en gat þá ekki lent
vegna þoku. Um kvöldið var kom-
ið ágætt veður og þá flaug skipið
yfir borginni Hull og ætlaði að
lenda þar nálægt. Ótölulegur
mannfjöldi horfði á flugið. Um
sexleytið heyrðust ógurlegar
sprengingar frá skipinu og logarn-
ir brutust út úr lofbelgnum. Loft-
skipið brotnaði í tvo hluti sem
steyþtust ofan í Humber-fljótið.
Full vissa er ekki fengin um það,
hvað olli sprengingunum. Loft-
skipið var 695 fet á lengd og belg-
urinn var rúm 85 fet í þvermál.
það var smíðað í líku sniði og loft-
för Zeppelins, en langtum stærra
en nokkurt annað sem hingað til
hefir verið smíðað. Vélarnar höfðu
2100 hestöfl. Loftskipið hafði kost-
að hálfa miljón sterlingspunda.
----o----
Minnismerki yfir JónbiskupVída-
lín hefir nú verið reist að sunnan-
verðu við aðaldyr dómkirkjunnar.
Betur hefði ekkert minnismerki
verið reist. Er svo ósmekkvíslega
frá minnismerkinu gengið að
furðu gegnir. Ber enn meir á því
vegna þess, að að norðanverðu við
dyrnar stendur hið snotra minnis-
merki yfir Hallgrím Pétursson,
sem öllum er kært orðið.
P. O. Christensen fyrrum lyf-
sali hér í bænum hefir verið ráð-
inn framkvæmdastjóri fyrir
einkasölu ríkisins á áfengi.
Sjávarflóð olli skemdum á
Stokkseyri um síðustu helgi, bæði
á bátum og í görðum.
----o----
■gSorgin etfífa
eftlt
|»aCC §airte
IV.
þegar verið er að leggja síðustu
hönd á stórblað, áður en það fer inn
í vélarnar, er ástandið dálítið likt á
skrifstofu þess eins og á þilfari skips
sem er að fara úr höfn undir nóttina.
Undir venjulcgum kringumstæðum
eru allar hreyfingar reglulegar og dá-
lítið svæfandi, eins og vélarnar sem
heyrist til undir þilfarinu. En þegar
mikið er um að vera, þá er ókyrð í
lofti, þá er uggur og ótti í hverjum
kima sem ekki hverfur fyr en í dögun
þegar höfn sést framundan.
það var óvenjulega mikið um að
vera á skrifstofum Morgunroðans kl.
9 um kvöldið. Vélarnar unnu með
fylsta hraða. Aðstoðarmennirnir þutu
fram og aftur og fótatak þeirra heyrð-
ist eins og óregluleg barsmíð.
Erillinn var óslitinn inn á ritstjórn-
arskrifstofuria: fréttaritarar, símþjón-
ar og drengir með prófarkir komu
hverir á eftir öðrum og fengu af-
greiðslu.
Davið Rossí stóð við skrifborð sitt
fjarst dyrunum. það var síðasta kvöld-
ið sem hann var ritstjóri Morgunroð-
ans. Á margan hátt auðsýndu sam-
verkamennirnir honum lotningu og
þakklæti. Hann var sá sem hafði
skapað blaðið og nú var honufn hrund-
ið burtu nauðugum. Einn af öðrum
komu þeir til hans til þess að ráðgast
við hann í síðasta sinn. Ilann svaraði
þeim án þess að unt væri að sjá að
hann tæki eftir samúð þeirra. Ilárið
var ógreitt, hálsbindið hékk laust um
liálsinn og það var raunasvipur á and-
litinu.
Óróinn inni á skrifstofunni svaraði
til æsingarinnar sem ríkti fyrir utan.
það var ógurleg ólga í borginni. Við
og við komu óþektir menn inn á skrif-
stofurnar, sjálfboðaliðar hinna óróa-
fullu tíma. þeir ruddu sér veg beina
leið inn til ritstjórans með síðustu
fréttirnar. Á járnbrautarstöðvunum
var ógurlcgur mannfjöldi. Lestirnar
komu úr ölluin áttum troðfullar af
fólki. Æsingin óx með hverri stundu.
Brátt mundi ófriðarboðskapurinn ber-
ast, um borgina. Aisingin Ijómaði á
andlitum þessara aðkomumanna. ]Uað
gliundi við af röddum þeirra svo að
nærri yfirgnæfði vélahljóðið.
En kátina þeirra og háreisti hafði
engin áhrif á Davið Rossí. Ilann varð
áhyggjufyllri við hverja nýja frétt.
Hann sern var leiðtogi þessa unga og
ókyrra flokks, sem hafði vakið vonir
þeirra og drauma og gert svo afl-
miklar, hann var nú ráðvana og á-
hyggjufullur. Ilann var að reyna að
skrifa síðasta ávarpið til flokks síns.
En hann gat ekki talað skýrt og skipu-
lega, því að það hvíldi myrkvi yfir
hans eigin huga.
„Rómverjar!" skrifaði hann fyrst.
„Stjórn ykkar býr sig undir að veita
mótstöðu með vopnum, ef þið neytið
þess réttar ykkar að halda fund. Ilið
lirausta og friðsama fólk mitt mun
standa gagnvart byssustingjum her-
mannanna með hert hrjóstið. þegar
fyrsta skothríðin hcfir drepið 50, 100
eða 500 af ykkur, þá höfum við unnið
sigur. Afturhaldsstjórn Ítalíu — allar
afturhaldsstjómir Norðurálfunnar
munu þá sundur molast fyrir réttlátri
reiði heimsins".
Nei! þetta mátti ekki vera svona.
Hann hafði engan rétt til þess að leiða
fólk sitt til slátrunar. Hann reif blað-
ið i marga parta.
----o-----
Samanburður.
Morgunblaðið birti nýlega sam-
anburð á rithöfundum þeim sem
ritað hafa í tvílembuna: Morgun-
blaðið, Lögréttu og ísafold og
þeim sem ritað hafa í Tímann, síð-
ustu þrjá mánuðina. það tíundar
síðan bæði dána og lifandi, bs^ði
hnuplað efni og eðlilega fengið.
Tíminn unir ágætlega við þann
samanburð að sínu leyti. En hitt
er það að Morgunblaðinu hefir
orðið sú mikla óvirðing á að
fremja a. m. k. þreföld tíundar-
svik. Á Morgunblaðinu sjálfu (og
ísafold?) stendur að tveir séu rit-
stjórar og er Vilhj. Finsen talinn
á undan. En í rithöfundatalinu er
V. F. alls ekki nefndur — sjálfur
fyiri ritstjórinn. Fyr mega nú
vera tíundarsvik. Hvernig stendur
á þeim? Gæti verið af hæversku?
Hugsanlegt er það varla að það sé
af því að blaðið skammist sín fyrir
ritstjóra sinn og geti hans ekki
sérstaklega? þessa gátu getui'
Tíminn alls ekki ráðið. En þetta
eru dæmalaust leiðinleg tíundar-
svik fyrir blaðið. — Önnur tíund-
arsvikin eru þau að Sigurður þór-
ólfsson er alls ekki nefndur í rit-
höfundatalinu. það mun koma les-
endunum mjög á óvart. það er svo
stutt síðan að Sigurður skrifaði
sínar löngu greinar um guðspeki
og lofaði meiru. það er miklu auð-
ráðnari gáta hvers vegna Morgun-
blaðið framdi þessi tíundarsvik, að
gleyma Sigurði. það er af eintómri
öfund hinna starfsmannanna við
blaðið. þeir hafa sem sé vitað það
að Sigurður var álitinn þeirra
langskástur. Gömlu fróðleiksfyrn-
ingarnar hans Sigurðar voru löng-
um hið eina sem fólkið las í Morg-
unblaðinu og ísafold. Svona er
heimurinn vanþakklátur. Og munu
þessi tíundarsvik mælast illá fyr-
ir. — þriðju tíundarsvikin eru
langalvarlegust. í rithöfundatal-
inu gleymir blaðið frægasta rit-
höfundinum sem í það hefir ritað
á þessum mánuðum, sjálfum fyr-
verandi setta sýslumanninum í
Árnessýslu, óskabarni stjórnar-
ráðsins í skálkaskjóli, Gesti Guð-
mundssyni vínsala m. m. þetta
eru allra einkennilegsutu tíundar-
svikin. Grein Gests var þó lang-
kröftugust um að svívirða per-
sónulega mótstöðumannn Morgun-
blaðsins. Eða var Gestur ekki
nógu „fínn“ í rithöfundatalið ? —
Morgunblaðið ætti að vera Tíman-
um þakklátt fyrir þessa umbót á
tíundarsvikunum. Tíminn er líka
þakklátur Morgunblaðinu fyrir rit-
höfundatalið, því að nú á Tíminn
að vissum mönnum að ganga um
að fá svar við öllum spurningun-
um um það: hvaðan k#mi vitleys-
urnar í Morgunblaðið.
En það má gera annan saman-
burð á tvílembunni: Morgunbl.,
ísaf. og Lögréttu annarsvegar og
Tímanum hinsvegar. Sá saman-
burður er þýðingarmeiri en tíund-
arsvikið rithöfundatal. það er
samanburður á því hvernig þessi
blöð hafa tekið í málin á þessu
tímabili, hvernig þau hafa gegnt
skyldu sinni gagnvart alþjóð fs-
lands. þótt Tíminn sé stuttur sem
Morgunblaðið kaus til samanburð-
ar, getur slíkur samanburður orð-
ið allmerkilegur. Ilann verður hér
gerður í afarstuttu máli og fáum
atriðum.
1. Forsætisráðherra fór til Dan-
merkur að taka lán. Dönsku blöðin
notuðu tækifærið til að krefjast
afarkosta og fóru hinum háðuleg-
ustu móðgunarorðum um fsland.
Tíminn bar fram eindregin mót-
mæli gegn ummælunum. Tvílemb-
an M.,Í.,L. kysti á vöndinni og taldi
ummælin réttmæt. Á það vafalaust
mikinn þátt í ókjörunum við enska
lánið.
2. Tíminn krafðist sparnaðar og
látleysis við konungskomuna.
Morgunblaðið gerði sitt til að ýta
undir hina hóflausu eyðslu og veg-
samaði stjórnina fyrir. það lagði
blessun sína yfir orðutildrið. það
var í vandræðum að finna nógu
dýrðleg orð til að dáðst að undir-
lægjuskapnum og skriðdýrshættin-
um.
3. Spánverjar hófu tilraun til að
ltúga íslendinga til að flytja inn
vín. Morgunblaðið brást svo við
því máli að ekki var annað sýnna
en að það væri keypt af Spánverj-
um. Annars er afstaða Tímans og
Morgunblaðsins svo kunn í því
máli að ekki þarf að geta nánar.
4. Tíminn krefst þess að við
væntanleg hlutakaup í íslands-
banka sé þess fullkomlega gætt að
hagur landsins sé ekki fyrir borð
borinn og að það tap sem verða
kann lendi á hluthöfunum. Morg-
unblaðið berst á móti þessu með
hnúum og hnefum og styður lands-
stjórnina eftir megni til að ljúka
málinu á grundvelli alótryggilegr-
ar rannsóknar.
5. Tíminn krafðist þess að lands-
stjórnin sæi um að íslandsbanka
liðist ekki að hafa stórum hærri
útlánsvexti en Landsbankinn.
Morgunblaðið hefir brugðist önd-
vert við þeirri kröfu.
6. Lántökuókjörin nýju ver
Morgunblaðið eftir bestu getu.
7. Óslitinn róg um landsverslun-
ina hefir blaðið flutt lengst af
þennan tíma.
8. Tíminn vítti hið stórhneiksl-
anlega framferði Gests Guðmunds-
sonar og yfirhilmingu landsstjórn-
arinnar. í Morgunblaðinu var
Gestur þessi óðara velkominn rit-
höfundur, með persónulegar sví-
virðingar um þann sem krafðist
laga og réttar.
Lengri verður þessi samanburð-
ur ekki gerður í þetta sinn. En of-
urlitium samanburði öðrum vill
Tíminn enn bæta við. Og í því efni
verður Tíminn að játa að M., í., L.
standa honum langtum framar.
það er í því að segja vitleysur.
það er dásamlega fjölbreytt
blómasafn sem Morgunblaðið get-
ur sýnt í því efni. Skulu aðeins fá-
ein þeirra afreksverka nefnd:
1. Arnarfjörður fluttur austur é
land.
2. Frægasti uppeldisfræðingur
heimsins núlifandi skírður upp
mjög merkilega.
3. Snúið við öllum leiðum krist-
inna manna á íslandi, nema Ilall-
gerðar langbrókar.
4/ Eitt frægasta skáld Englend-
inga uppnefnt mjög háðulega.
5. Árnakróksrétt reist að nýju,
sem lögð var niður á öldinni sem
leið.
6. Fluttar nýtísku kenningar um
það hversu kýr smitist af berklum.
Nýr sjónleikur eftir Guðmund
Kamban hefir verið leikinn á Dag-
mar-leikhúsinu í Kaupmannahöfn.
Heitir „Arabisku tjöldin“.
----o----
Ritst j óri:
Tryggvi þórhailsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta,