Tíminn - 08.07.1922, Blaðsíða 2

98
T I M I N N
Kennarastadan
við farskóla Austur-Landeyjahrepps er laus. — Umsóknir, stílaðar til
stjórnarráðsins, séu komnar í hendur fræðslunefndar fyrir 1. ágúst
næstkomandi. ?
Fræðsluneftidin.
Heildsala Smásala
landsins stærstu birgðir í fjölbreyttu úrvali. — Samkepni útilokuð.
Pantanir afgreiddar um alt land (smápantanir gegn póstkröfu).
R. Kjartansson & Co.,
Sími 1004. Reykjavík. Símnefni: Vulkan.
Sveilabændur.
„KeílavíkurverslurU í Kefiavík hefir enn þá nokkrar tunnur af
velsöltuðum kinnum. Sömuleiðis nokkrar tunnur af ágætum söltuðum
kola. Leitið upplýsinga í síma nr. 5 í Keflavík.
Forstj ór astaðan
við Kaupfélag Súgfirðinga er laus frá næsta nýári. Umsóknarfrestur
er til 1. október n. k.
Umsóknir sendist stjórn félagsins, er gefur nauðsynlegar upplýs-
ingar.
Suðureyri 20. júní 1922.
Stjórnin.
stjórnin ætti að ráða slíku. En
það er annaðhvort sagt af fáfræði
eða til að blekkja. þingið eitt get-
ur gefið slíka skipun. J. J. kvaðst
myndi fylgja kröfu þessari fast
fram, ef hann yrði kosinn. En all-
ir frambjóðendur hinna listanna
fólu sig bak við fortjald þagnar-
innar.
Jón Ólafsson talaði stirt og
leiðinlega, eins og hann væri að
fálma sig áfram í blindsvartri
þoku. þó skildist, að hann áleit
útibúið á Selfossi hafa verið
bændum til hins mesta tjóns. Var
svo að sjá, að hann áliti stór-
hættulegt fyrir bændur að koma
nærri peningastofnunum. Var þá
síst að furða, þótt honum líkaði
illa við Framsóknarmenn, sem
ætla að ryðja bændum götu að
hverri lánsstofnun í landinu til
jafns við aðrar stéttir. Mætti þá
svo fara, að prófað yrði á Jóni
þessum sjálfum að standa fyrir
lokuðum lánsstofnunum svo sem
vetrartíma, til að vita hvort hann
sannfærðist ekki betur um ágæti
sinnar lífsspeki, að bankar séu
hættulegir fyrir atvinnurekendur.
Að öðru leyti sannaðist á Jóni
þessum, það sem sannreynt er
um blinda menn. Missir eins skil-
vitsins þróar önnur. Óvanalega
góð heyrn og næm tilfinning bæt-
ir úr missi sjónarinnar.Af því hann
er lítið greindur, hefir litla þekk-
ingu og litlar hugsjónir, hefir óná-
kvæmni í meðferð á staðreyndum
orðið helsta vopn hans í umræð-
um. Bar hann þannig á borð með
ró og styrk einfeldninnar gamlar
ósannindasögur úr Rvík, sem hon-
um fremri menn, eins og Einar
Arnórsson og Jakob Möller hafa
orðið að þola, að vera opinberir
ósannindamenn fyrir. Kendu fund-
armenn, sem til þektu, í brjósti
um Jón, og fanst hann hefði ver-
ið maður að meiri, ef hann hefði
setið heima, og þulið upp í end-
urminningunni öll þau rök úr ræð-
um sínum móti Mbl.flokknum,
sem hann hafði fært fram þegar
hann „dumpaði“ við þingkosning-
ar í Reykjavík fyrir 3—-4 missir-
um.
Jónas Jónsson tók afneitanir
J. M. í krossamálinu, sem dæmi
um, hve óvandur hann væri að
meðferð á sannleikanum. í stað
þess að Jón kendi þinginu um
fæðingu fálkaorðunnar, og krossa-
nefndinni um skiftingu krossanna,
þá væri sannleikurinn sá, að Jón
og Bjarni ættu hugmyndina,
hefðu laumað henni inn á leyni-
fund í þinginu. þar hefði verið
talað um að nota krossana til að
sæma erlenda menn, sem ynnu
íslandi gagn. Og á þeim grund-
velli hefði orðan verið samþykt.
Síðan hefði Jón valið til fimm
manna nefnd,flesta sína spökustu
fylgismenn, til að útdeila kross-
unum. Hann bæri þess vegna með
Bjarna ábyrgð á stofnun orðunn-
ar, og einn alla ábyrgð á krossa-
regninu, sem hans eigin nefnd
hefði dembt yfir þjóðina. Við
þetta þvarr Jóni kjarkur, og lét
hann lítt á sér bæra eftir þetta.
Varð nú um stund senna milli
Ólafs Thors og jafnaðarmannanna
úr Reykjavík, út af máli rúss-
neska drengsins. Sótti Thors á,
en sr. Ingimar og Felix tóku á
móti. Einkum virtist það koma illa
við J. M., er Ingimar sagði frá
því, að I. C. Christensen, hinn
mikli þingleiðtogi danskra bænda,
hefði nýverið sagt við einn ís-
lenskan alþingismann, að drengs-
mál þetta hefði verið hneiksli
frá upphafi, og út úr því væri eng-
in leið farandi nema sú, að láta
sakir niður falla.
Að lokum hélt Aðalsteinn Sig-
mundsson prýðilega ræðu og lagði
út af orðunum: Hvað elskar sér
líkt. Með Framsóknarlistanum
kvað hann standa hinn hugsandi
og starfandi hluta kjósenda aust-
anfjalls. Með Jóni Magnússyni
stæðu nokkrir stórefnamenn úr
kaupstöðunum og svo hinn volaði,
drykkfeldi Reykjavíkurlýður, sem
vansæmt hefði þennan fund og
íþróttamátið.
Fundarstjóri taldi efni fund-
arins þá lokið, og jafnvel þó fyr
hefði verið, og sleit umræðum.
Bæði bændum og ungmennafé-
lögum austanfjalls þótti mein að
óaldarlýð þeim, sem látið hafði
ærsl og drykkjulæti á vogarskál
síns málstaðar, móti áhuga, rökum
og þekkingu. Daginn eftir fréttist
um valinn í hópi hinna ölvuðu:
þrjú sorgleg slys. þetta voru hin-
ir föllnu úr fyrstu herferð Bakk-
usar, eftir að bannlögin voru feld
úr gildi.
Jónas Jónsson hafði tvisvar á
seinni fundinum lýst því yfir, að
drykkjuvesalingarnir ættu að
kjósa Jón Magnússon í þakklætis-
skyni. Sér þætti hin mesta van-
sæmd og mein að því, að nokkur
slíkur maður kysi B-listann. Mátti
á þessu sjá muninn á aðstöðu B-
og D-manna. Annarsvegar eru
málin flutt ljóst og blátt áfram,
með rökum og stillingu. Aðeins
beðið um þann stuðning, sem vit
og þekking kjósenda mælir með
að veittur sé. Stuðningsmönnum
með annarlegum hugsunarhætti
vísað á bug. Hins vegar hið óeðli-
lega bandalag J. M. og S. S. Eng-
in áhugamál. Bara atkvæðaleit.
þrá eftir tildurvaldi, krossum og
hégóma.
Fundarmaður.
----o----
Innreið Bakkusar.
Fullyrt er að 10 — tíu — smá-
lestir áfengra vína hafi flust til
landsins með útkomu forstjóra
áfengisverslunarinnar — og svo
hefir salan gengið greitt að tal-
ið er að óðara þurfi að síma eft-
ir meiru. Svo þyrstir voru þeir
orðnir andbanningarnir. Svo fast
sækja þeir að ná hinni „siðferði-
legu fullkomnun“ sem Morgun-
blaðið telur að ekki sé hægt að
ná með öðru móti en því að
drekka vínin spönsku.
Vínverslunin hefir aðsetur sitt
í húsi Jóns Magnússonar fyrrum
forsætisráðherra. Telja margir að
vel fari á því. Ösin þangað var
stórkostleg föstudaginn og laug-
ardaginn — þegar tappinn var tek
inn úr flöskunum. Hóparnir stóðu
langar leiðar út á götu. Um nótt-
ina næstu töldu einhverjir
„spánskir" gárungar það viðeig-
andi að skila aftur tómu flöskun-
um við þessar frægu húsdyr og
lágu þar valkestirnir um morgun-
inn.
þannig hóf Bakkus konungur
aftur innreið sína í höfuðborg
bannlandsins íslenska fyrverandi.
Sá er þetta ritar -sá fyrstu
,,spönsku“ ,,löglegu“ vínflöskuna
á Kolviðarhóli. það var á föstu-
dagskvöldið á leið austur yfir
fjall á þjórsártúnsfundinn. þar
var þá kominn bílstjóri úr Reykja-
vík. Hann ók flutningabifreið.
Voru sæti ofan á bifreiðinni. Sátu
þar á að giska 12 stúlkur. Bíl-
stjórinn var undir áhrifum víns.
Hann ók ofan Kambana á eftir
okkur í því ástandi. — þetta er
fyrirboði um ástandið eins og það
verður í vínríkinu íslenska:
Bílstjóri við skál ekur 12 stúlk-
um niður hættulegasta bílveg
landsins.
Á fundinum og íþróttamótinu
við þjórsá á laugardaginn kom
það allra greinilegast í ljós hversu
fljótt menn ná hinni „siðferði-
legu fullkomnun“ Morgunblaðsins
með spönsku vínunum. Sá er
þetta ritar hefir aldrei, hvorki ut-
an lands né innan, séð jafnmarga
fulla menn saman komna á einn
stað. Flestir, langflestir tiltölu-
lega, voru komnir sunnan úr
Reykjavík. þeir gerðu þar verstu
spjöll. Eyðilögðu síðari hluta
fundarins með ókyrð og fíflalát-
um. — Kemur manni þetta kyn-
lega fyrir fyrst í stað, en vitan-
lega verður þetta daglegt brauð
eftirleiðis.
Og enn eru ótaldir alvarlegustu
fyrirburðirnir á innreiðardegi
Bakkusar.
Urn kvöldið eða nóttina féll ung-
ur maður af Ölvesárbrúnni í ána.
Druknaði hann en annar bjargað-
ist nauðuglega.
Maður var sleginn í rot við
þjórsá og var illa haldinn af
högginu. Og mitt á milli ánna fót-
brotnaði þriðji maðurinn.
Vínguðinn glæsilegi ber ábyrgð-
ina á slysunum öllum.
Glæsileg er hún „siðferðilega
fullkomnunin sem Morgunblaðið
segir að fylgi Spánarvínunum.
Mikil má hún vera gleðin í her-
búðum Morgunblaðsins og and-
banninga yfir þessari viðburða-
ríku innreið Bakkusar í höfuð-
staðinn og austursveitirnar.
----o---
jón Magnússon
i lóninu.
í lok fundarins í þjórsártúni hreytti
3. M. úr sér fáeinum spurningum til
J. J. Svaraði hann þeim þar að því
leyti, sem þær voru svaraverðar, eða
elcki áður svarað um daginn. En af
því Jóni hefir þótt svo mikið um
þær vert, að prenta þær i Mbl., þyk-
ir rétt að lesendur Tímans sjái sann-
leiksást Jóns. En áður en komið er
að spurningum þessum, þykir rétt
að minna J. M. á eina spurningu, sem
J. J. spurði hann að fyrir sex ár-
um á kjósendafundi i Rvik. Hún var
svona:
Vill þingmannsefnið vinna að þvi
að iandið eignist íslandsbanka?
Eftir langan þvæling neitaði Jón
spurningunni. Hann vildi láta útlend-
inga halda áfram að eiga bankann.
Síðan var Jón ráðherra þangað til
í vetur, og æðsti stjórnandi bankans
(formaður i bankaráðinu). J. M. hefir
þessvegna svarað verklega þessari
spurningu. llann vildi að útlending-
ar ættu bankann. Hann stýrði bank-
anum i 5 ár fyrir og með útlending-
um. Á þessum árum hefir bankanum
verið svo gálauslega stjórnað, að hann
hefir orðið að gefa upp fé svo miljón-
um skiftir. Hann hefir að mestu eða
alveg liætt yfirfærslum fyrir viðskifta-
menn sína svo missirum skiftir. Hann
hefir látið ávísun landsins liggja
óborgaða erlendis, svo vikum skiftir,
alveg eins og þegar óreiðumaður á i
hlut. Til að bjarga bankanum tók
stjórn J. M. enska lánið, með ókjör-
um, sem halda uppi öllum vöxtum í
landinu í hver veit hvað mörg ár.
Saint sýnist bankinn lítt starffær út á
við enn. Að lokum lét stjórn J. M.
bankann fá enska lánið gegn furðu
ómerkilegu veði, víxlum etc. Sést
best á spurningu Jónasar fyrir 6 ár-
um og svari Jóns í fimm ár, hvor
þeirra hefir betur skilið aðstöðu ís-
landsbanka til alþjóðarhagsmuna.
þá koma spurningar Jóns sjálfs.
Hinni fyrstu er best svarað með
gagnspurningu: Er Jón sjálfur ánægð-
ur með frammistöðu sína í Spánar-
málinu, með Gunnar sem talsmann
bannsins, með umboðsneitunina til
Kvarans, með málsvörn Mbl. fyrir
spánska málstaðinn, með úrræðaleys-
ið að fá hjálp hjá Bandaríkjunum,
varnarbandalag við Noreg, með að
leyna þjóðina málavöxtum en leggja
afnám bannlaganna fyrir með hálfs-
mánaðarfyrirvara?
2. Veit Jón ekki að vani er að kenna
stjórn við formanninn? Tíminn hefir
oft ^itt aðgerðir fráfarandi stjórnar
með orðunum „stjórn J. M.“, sem
bæði er hárrétt nafn í sjálfu sér.
þar að auki valdi Jón bæði Pétur og
Magnús, og sýnist hafa ráðið alger-
lega yfir þeim. Hitt bætir ekki að-
stöðu .Tóns, að hann heíir reynt að
koma á Pétur mörgum axarsköftum
stjórnarinnar, eftir að hann féll frá.
.1. Jón og Bjarni bjuggu til orðu-
húmbugið, og Jón skapaði nefndina,
sem útbýtt hefir krossunum.
4. Tíminn hefir margsannað, að nú-
verandi stjórn er ópólitisk. Ef Fram-
sókn hefði flokksstjórn, myndi
verslunarpólitikin gerólík. Jón má öf-
unda Sig. Eggerz af ítalska krossin-
um eins mikið og hann vill. Tíminn
blandar sér ekki í það göfuga kapp-
hlaup, og mun hér e.ftir sem hingað
til vinna á móti tildursfargani þessu
eins og ofdrykkjunni.
5. J. M. kom „legáta“-embættinu á
með blekkingum. Sagði þingm. Fram-
sóknar í fjárveitinganefnd neðri deild-
ar 1919, að liann væri búinn að lofa
Dönum embættinu, og ef ekki fengist
fjárveiting, yrði landið svikari við
aðra þjóð. Seinna vitnaðist að þetta
var ósatt. En þingmenn, sem voru
alvcg á móti legátanum, vildu ekki
að landið yrði svikari. þannig flaut
fjárveitingin í gegn þá. Nú í vetur
var sama sagan. J. M. var búinn að
lofa Sv. B. mikilli launahækkun.
Ilann arfleiddi núverandi stjórn að
þeirri skuldbindingu eins og fleiru.
Að lokum vonast Jón eftir að Sv. B.
verði að hætta af „prívat" ástæðum
og hann sjálfur komist til Dana sem
„legáti". En ekki er frammistaða
hans þannig í málinu, að ástæða sé
til að veita honum slík eftirlaun.
6. J. M. þykist vera sparsamur á
landsfé. Björn í Mörk sagðist líka
vera hugaður. Hver tók enska lán-
ið? Fór ekki rúm hálf miljón þar í
milliliði, auk háu vaxtanna? Hvað
um krossaeyðsluna, legátana í
Khöfn, Genúa, og tvo í Ameríku, 40
þús. kr. Claessens, meir en 100 þús.
kr. eyðsla við tvö embætti i Rvík,
sem hann veitti, lögreglustjóra og
bæjarfógeta? Eru þetta ekki nægilega
vekjandi myndir til að hjálpa endur-
minningu mannsins? ^
Að lokum spyr Jón, hví Tíminn
beri sig ósönnum sökum. Einu dæm-
in, sem hann nefnir, hafa nú verið
krufin til mergjar. En allra besta.
vitnið móti Jóni er Jón sjálfur. Ef
hann væri viss um glæsileika fortið-
ar sinnar, ef hann hefði áhugamál,
sem hann vildi vinna að, þá myndi
hann boða til funda og tala við kjós-
endur. En hann hefir engan fund
boðað, að.eins farið i kjölfar annara
frambjóðenda, komið á þeirra fundi,
og þar ekki haft nein áhugamál,nema
að afsaka sig fyrir stjórnartíð sína.
þetta atfcrli alt sýnir að Jón er
óánægðui' með sjálfan sig. Og hann
hefir margar og gildar ástæður til
að vera það. Tíminn er sammála
þeim þungu ásökunum, s.em liggja í
þögn og aðburðaleysi J. M. nú við
þessar kosningar. **
----o----
Látinn er 4. þ. m. síra Magnús
þorsteinsson á Mosfelli í Mos-
fellssveit, sonur þorsteins Jóns-
sonar áður læknis í Vestmanna-
eyjum. Hann var áður prestur á
Bergþórshvoli í Landeyjum.
Náðun. Samkvæmt tillögum for-
sætisráðherra hefir konungur náð-
að Ólaf Friðriksson ritstjóra og
félaga hans er þátt tóku í róstun-
um á síðastliðnu hausti. Náðan
Ólafs er skilyrðisbundin í 5 ár, en
náðun hinna fullkomin.
Toifi þorkell Guðmundsson,
kaupfélagsstjóri á Norðurfirði,
andaðist á Vífilsstaðahælinu 22.
júní, eftir stutta dvöl á hælinu.
Faðir hans Guðmundur bóndi
Pétursson í Ófeigsfirði hefir dval-
ist hér í bænum um hríð og fer
norður með líki sonar síns.
----o----
*
Orðabálkur.
straumfjöður (-ar, -ir), kvk„
spýtuklampi, sem negldur er neð-
an á stýri skips. Súgf.
aflífa (-aði, -að), ás„ gelda.
Vestf.
aflkoppur (-s, vantar flt.), kk„
höfuðverkur,sem stafar af smiðju-
reyk. Maður einn í V.-Skaft. kvað
hafa notað orð þetta.
afrakstur (-s, vantar flt. ?), kk„
þurar áburðarhrúgur, sem rakað
hefir verið saman á túni. Vestf.
aftanbrattur, 1., fattur. Rang.
algerður, 1., dottinn á með úr-
felli um langan tíma: hann er al-
gerður. Suðursv.
am (-s, vantar flt. ?), kl„ það að
reka mjög hægt fyrir straumi.
Vestf.
Ritstjóri:
Tryggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.