Tíminn - 13.09.1922, Blaðsíða 2

T 1 M I N N
Þrjár herfferðir
Bjðrns Kristjánssonar
kaupmanns
gegn Samvinnuféiögunum.
Fyrsta herferðin.
Á síðustu árum aldarinnar sem leið var kaupfé-
lagsskapurinn enn í bernsku. En kaupmennirnir fóru
samt þá þegar að sjá hilla undir það, að þeim myndi
standa hætta af þessum sjálfbjargarsamtökum ís-
lensku bændanna.
þá tók sig til einn úr þeirr hóp, Björn Kristjáns-
son, kaupmaður og skósmiður, og tókst á hendur
herferð gegn samvinnufélögunum. Hann hóf að
skrifa blaðagreinar gegn kaupfélögunum, verslunar-
rekstri þeirra, samábyrgðinni og starfsaðferðum öll-
um. Munu margir minnast greina þessara, sem
einkum birtust í Isafold. Jafnframt því sem grein-
ar þessar einkendust einkum af þeim smeðjulega
vaðli, sem einkennir alt sem B. Kr. kaupmaður hefir
ritað fyr og síðar, voru þær og fullar af óhróður-
sögum um kaupfélögin. Bardagaaðferðin gamla og
nýja sem kaupmennirnir beita gegn samvinnufélög-
unum, er ávalt sú að reyna að vekja tortrygni með
ósönnum söguburði.
Samvinnumennirnir áttu þá ekki beinan aðgang
að blöðum. En samt sem áður fengu forkólfar sam-
vinnumanna tækifæri til að verja félögin. Jón heit-
inn Jónsson frá Múla, Pétur heitinn Jónsson á Gaut-
löndum o. fl. hófu sóknina á móti rógburðarhjali B.
Kr. kaupmanns í ísafold.
þessi fyrsta herðferð B. Kr. gegn kaupfélögunum
bar engan árangur. Hann beið fullan ósigur í viður-
eigninni við samvinnumennina . Ósönnu sögurnar
hans voru allar hraktar heim til hans aftur. Kaup-
félögin héldu áfram að vaxa og unnu áfram meir
(>g rneira gagn hjá þjóðinni.
Hversvegna hóf B. Kr. kaupmaður þessa herferð?
— Af því að hann var og er kaupmaður af lífi og
sál. Af því að hann byggir tilveru sína og auðsaín
sitt á því að hafa tækifæri til að selja almenningi
á íslandi vörur við sem dýnistu verði. Hann óttað-
íst að kaupfélögin tækju fórnardýrin hans frá hon-
um — viðskiftamennina sem hafa auðgað hann.
En þessari fyrstu herferð kaupmannsins Björns
Kristjánssonar lauk þannig með fullum ósigri.
Önnur herferðin.
Á stríðsárunum tók Björn Kristjánsson kaupmað-
ur sér fyrir hendur að gefa út blað sem hét
„Landið“.
Björn Jónsson ritstjóri, aðalflokksforingi í hinum
pólitiska flokki Björns Kristjánssonar, var þá fall-
inn frá.
„Landið“ átti nú að vinna tvöfalt verk fyrir
Björn kaupmann Kristjánsson. það átti fyrst og
fremst að lyfta honum í valdasessinn. En í annan
stað átti blaðið að þjóna kaupmannslund hans, að
ráðast á samvinnufélögin, reyna að gera þau tor-
tryggileg, ef unt væri að rjúfa samtök samvinnu-
manna og bæta þannig jarðveginn fyrir kaup-
manninn.
Fjölmargir munu enn minnast árásagreinanna
sem Björn kaupmaður Kristjánsson ritaði þá í
„Landið“. Hver langlokugreinin rak aðra, lævísar
árásagreinar. Hámarki sínu náðu árásirnar í hin-
um frægu ummælum um alla íslenska samvinnu-
menn, sem svo hljóðuðu orðrétt: „Viðskiftalega og
siðmennilega séð hafa þeir afsalað sér öllum rétti til
frekara lánstrausts.“
þetta var stóra vopnið sem átti að ganga af kaup-
félögunum dauðum og kasta samvinnumönnum aft-
ur í faðm Björns Kristjánssonar og annara fé-
gjarma kaupmanna.
En samvinnumennirnir stóðu betur að vígi þá er
kaupmaðurinn B. Kr. hóf þessa aðra herferð sína
gegn samvinnufélögunum. Nú áttu þeir sín eigin
blöð, sem hófu vörn og sókn fyrir félögin gegn
óhróðri þessa erendreka kaupmannanna.
Og árangurinn varð himi sami og í fyrstu her-
íerðinni.
þessi önnur herferð Björns kaupmanns Kristjáns-
sonar gegn samvinnufélögunum varð fullkominn
ósigur. Samvinnufélögin hafa aldrei vaxið örar og
dafnað betur en einmitt um það leyti sem B. Kr.
hóf þessa heríerð.
En „Landið“ sálaðist litlu síðar við lítinn orðstýr.
Og sjálfur fékk B. Kr. um þetta leyti hverjá bylt-
una annari verri. Hann datt úr ráðherrastóli við
engan orðstýr. Hami datt úr bankastjórastarfi með
þeiin endeinum, sem aldrei hafa heyrst önnur eins
á íslandi hvorki fyr né síðar. Eins og betlari kom
auðmaðurinn B. Kr. kaupmaður síðan til þingsins
og bað um ölmusu. Og þingið miskunnaði sig yfir
liann.
þriðja og síðasta herferðin.
Hálfsjötugur lætur hann nú kaupmennina senda
sig af stað í þriðju herferðina gegn samvinnufélög-
unum — þessum nú alviðurkendu merkustu og far-
sælustu viðreisnarstofnum bændastéttarinnar ís-
lensku og íslensku þjóðarinnar í heild sinni.
Með mestu leynd sendir hann nú flugrit út um
landið, rétt fyrir haustkauptíðina, og er sá tilgangui’-
inn að samvinnumenn fái ekki tækifæri til að svara
fyr en í ótíma.
það er fyrirfram vitanlegt hvað stendur í pésa
þessum. það er uppsuða á gömlu réttunum sem
hann bar á borð fyrir almenning á fyrri ósigur-
herí'erðum sínurn tveimur. það eru sögur sem gaml-
ir og nýir samvinnumenn hafa marghrakið.
Alt er þegar þrent er.
þriðja herferðin kaupmannsins Bjönis Kristjáns-
sonar er hafin.
íslenskir bændur og samvinnumenn!
Gefið Birni Kristjánssyni kaupmanni í þriðja sinn
sama svarið sem þið hafið áður gefið honum tvisvar.
Fyrirlítið þessa starísemi hans og starfsaðferð
alla!
Sláið fastari hring en nokkru sinni áður um sam-
vinnufélögin og foringja ykkar, bæði heima í félög-
unum og í Sambandinu. Látið ekki söguburð kaup-
mannsins villa ykkur sýn. Minnist hvatanna sem æ
hafa legið og liggja enn á bak við skrif Björns
kaupmanns Kristjánssonar um samvinnufélögin.
Sýnið enn í verkinu að samtakamáttur hinna ís-
lensku samvinnumanna er órjúfandi. Látið þessa
þriðju og síðustu herferð Björns kaupmanns Krist-
jánssonar verða allra skemmilegustu ósigurförina.
þessi aðférð Björns Kristjánssonar kaupmanns í
þetta sinn, og þessi ótrúlega seigla hans við slæm-
an málstað, bendir í þá áttina, að þetta sé beinn
sjúkdómur í fari hans. þessvegna skal maðurinn
ekki áfeldur. það má vera, að honum sé þetta meir
eða minna ósjálfrátt. því þyngri ábyrgð fellur á
þeirra bak, sem ota gömlum manni af stað með
slíku erindi.
Tiyggvi þórhallsson.
Ritstjóri: Ti-yggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.