Tíminn - 05.07.1924, Blaðsíða 1

©fafbfeti
09 afgret&slur,aður ÍLimans er
Sigurgeir ^ri&rifsfon,
Samban&sfyúsinu, KeyfjaDÍf.
^ýgreifcsía
íimans er í Sambanbs^ústnu
(Dpin boglega 9—12 f. b-
Simi
VIII. ár. Reykjavík 5. júlf 1924 27. blað
™ .. t. . .w - : . ...
Milli tveééja elda.
Skipulagsskrá
fyvir Minningarsjóð Hallgríms Krisíinssonar.
1. gr.
Stofnfé sjóðsins er 12000 krónur:
a. 10000 krónur, er Samband íslenskra samvinnufélaga hefir ákveðið
að leggja fram, og skal það fé ávaxtað í Söfnunarsjóði íslands.
b. 2000 króna franílag Kaupl'élags Eyfirðinga, er skal lialdast sem sér-
stök deild í sjóðnum, og ávaxtast sem veltufé í Kaupfélagi Ey-
firðinga.
Innstæðuna og það, sem við liana bætist síðar, má aldrei skerða.
Skulu 3/4 vaxtanna leggjast við liöfuðstólinn, '/4 vaxtanna útborgist
árlega til stjórnar sjóðsins.
2. gr.
Tilgangur sjóðsins er að efla samvinnumentun og styðja framl'arir
í verklegum efnum. Vöxtum þeim, er koma til útborgunar, má verja til
þeirra fyrirtælcja, er liér greinir:
1. Utanfarir efnilegra manua til að kynnast samvinnufélagsskap og
nýjungum í verknaði annara landa.
2. Nýjar aðferðir eða tilraunir til að gera afurðir landsins útgengi-
legri og verðmeiri á erlendum markaði.
3. Sýningar á íslenskum framleiðsluvörum, hvort sem þær eru ætl-
aðar til útflutnings eða notkunar innanlands.
4. Þýðingar á úrvalsritum eftir merka samvinnufrömuði og aðra um-
bótamenn meðal erlendra þjóða.
5. Námskeið, fyrirlestrar og umræðufundir um grundvallaratriði sam-
vinnufélagsskapar og annara félagsmála.
6. Tímarit um samvinnumál, er meðal annars fróðleiks hafi að geyma
yfirlitsreikninga og hagskýrslur samvinnufélaga.
3. gr.
Stjórn sjóðsins skal skipuð 3 mönnum. í henni eiga sæti formaður
og forstjóri Sambandsins og framkvæmdarstjóri Kaupfélags Eyfirðinga.
Stjórnin ráðstafar vöxtum þeim, er' koma til útborgunar ár livert, og
leggur skýrslu um úthlutunina fyrir næsta aðalfund Sambandsins.
Heimilt er að safna saman vöxtum fyrir fleiri ár í senn, og veita
meira fé í einu lagi.
4. gr.
Formaður sjóðstjórnarinnar semur reikning um tekjur og gjöld
sjóðsins fyrir hvert almanaksár. Skal hann endurskoðaður af hinum
kjörnu endurskoðendum Sambandsins.
Reykjavík og Akureyri í apríl 1924.
Ólafur Briem. S. Kristinsson. Vilhjdlmur Þór.
Þeir sem vilja lieiðra minningu Hallgríms Kristinssonar, með því
að leggja fé í Minningarsjóðinn, gjöri svo vel að snúa sér til forstjóra
Sambandsins eða framkvæmdarstjóra samvinnufélaga, er taka á móti
fjárframlögum.
Reykjavík í júní 1924.
Stjórnin.
Barist um einstalca menn.
Um heim allan er það svo, þar
sem þingræði er, að deilurnar um
stefnur og mál, stjórnmálaflokk-
anna í milli, snúast oft mest um
menn — þá mennina, sem fremst-
ir standa í stjómmálaflokkunum.
Svo er þessu varið í öllum ná-
grannalöndum okkar.
Hjá okkur íslendingum hefir
þetta átt sér stað í enn ríkara
mæli en annarsstaðar, og svo er
það enn. það er eðlilegt að mörgu
leyti. Við erum svo fáir að hver
þekkir annan og veit nálega alt um
hagi hans. Stjórnmálabaráttan er
því enn persónulegri hér á íslandi
en nokkursstaðar annarsstaðar í
heiminum.
Almenningurinn lætur oft renna
í eitt, málefnin og mennina sem
fyrir þeim berjast. þegar miður er
hæg aðstaðan að ráðast á málefn-
in, er þetta gert heldur, að reyna
að gera mennina tortryggilega.
Aðstaða frjálslyndu mannanna.
1 öllum löndum er það ennfrem-
ur svo, að frjálslyndu mennirnir
eiga erfiðasta aðstöðuna. Að þeim
er sótt á tvo vegu, því að stefna
þeirra liggur mitt á milli öfga-
stefnanna til beggja hliða.
Annarsvegar sækja að þeim
stóreignamennirnir, íhaldsmenn-
irnir, sem vilja sníða skipulag
þjóðfélagsins þannig, að þeim verði
sem greiðust aðstaða að vernda
og auka auð sinn.
Hinsvegar sækja að þeim jafn-
aðarmennirnir, sem eftir meir eða
minna löglegum leiðum vilja ger-
breyta skipulagi þjóðfélagsins,
þjóðnýta alla framleiðslu og eru
stjórnmálaflokkur, sem einhliða
vill gæta hagsmuna verkamanna-
stéttarinnar.
Venjulega er það því svo í ölium
löndum, að forystumenn frjáls-
lyndu flokkanna eru þeir, sem
mest eru persónulega ofsóttir. Um
það eitt eru blöð íhaldsmanna og
jafnaðarmanna sammála að of-
sækja forystumenn frjálslyndu
flokkanna.
Aðstaða Framsóknarflokksins.
Sama hefir reynslan vitanlega
orðið hér á landi.
Frá tveim hliðum er sótt að for-
vígismönnum Framsóknarflokks-
ins: Morgunblaðinu og fylgifiskum
þess annarsvegar og Alþýðublaðinu
hinsvegar.
Og þann af forystumönnum
Framsóknarflokksins, sem mest
hefir látið að sér kveða, Jónas
Jónsson skólastjóra, er vitanlega
langmest ráðist á. Enginn íslensk-
ur stjórnmálamaður er svo mjög
sem hann hafður milli tanna, ná-
grannanna Framsóknarmanna,
bæði til hægri og vinstri.
Og nú, þegar hann er farinn af
landi burt, er gerður að honum
sérstaklega harður aðsúgur, og
alveg sérstaklega eitraður af Al-
þýðublaðsins hálfu, í því skjólinu
að penni hans sé ekki við hendina
til andsvara. Er það göfugmann-
legur leikur — eða hitt þó heldur.
Hvers vegna er sérstaklega ráðist
á Jónas Jónsson?
Englendingurinn segir, að eng-
inn verði talinn stjórnmálamaður
fyr en hann er skammaður og
mynd kemur af honum í pólitisku
grínblaði.
Vitanlega verða ekki aðrir menn
fyrir pólitiskum árásum en þeir,
sem eitthvað láta sérstaklega að
sér kveða.
Frá þeirri hlið skoðað er það hið
besta sem fyrir stjórnmálamann-
inn kemur að fá skammir and-
stæðinganna. það er vottur um að
þeir finna, að þarna er maður á
ferð sem þeir hafa beig af.
því aðeins hafa andstæðir.gar
Framsóknarflokksins lagt Jónas
Jónsson í einelti árum saman, að
þeim stendur mestur beigur af
honum, að þeir óttast mest dugn-
að hans og íramtak um að koma í
framkvæmd stefnumálum Fram-
sóknarflckksins, sem þeim eru
þyrnir í auga.
JJeir vita sem er, að þegar þeir
ráðast á hann, þá eru þeir í raun-
inni að ráðast á stefnumál ís-
lenskra bænda og samvinnumanna,
sem Framsóknarflokkinn skipa.
Um persónu Jónasar Jónssonar er
þeim vitanlega alveg sama, það
eru málefnin, sem Framsóknar-
flokkurinn berst fyrir, sem þeim
er illa við.
I eitt skifti fyrir öll þykir rétt
að kasta kveðjum á báðar hliðar
þessa tilefnis.
Morgunblaðið og J. J.
Enginn maður, innlendur eða út-
lendur, er jafnoft nefndur í Morg-
unblaðinu og Jónas Jónsson. Hon-
um er kent um alt. Hann er talinn
á bak við alt sem miður er gott að
áliti blaðsins.
Sagnfræðingur síðari tíma, sem
blaðar í Morgunblaðinu og dilkum
þess þessi árin í heimildarannsókn,
mun segja: „Mikill maður hefir
hann verið þessi J. J. Hversu
óstjórnlega miklu púðri hefir aft-
urhaldið íslenska orðið að eyða á
hann“. Mjög myndi sagnfræðmg-
urinn hrista koll yfir því máttlausa
hatri, sem lýsir sér t. d. í skrifum
Valtýs Stefánssonar. Ekkert ann-
að en máttlaust hatrið og óttinn.
þegar Valtýr vesalingur gengur
jafnvel svo langt á sunnudaginn
var að játa, að Valtýsfjólurnar,
„Dumhedens Blomster“, muni
prýða sína eigin pólitisku gröf. —
Hvers vegna ofsækir Morgun-
blaðið J. J. svona ákaflega?
þeirri spurningu verður best
svarað með því að gera sér grein
fyrir því fyrir hverja Morgunblað-
ið vinnur. Enda er það ekkert
leyndarmál lengur. það vinnur fyr-
ir útlenda og innlenda kaupmenn
0g fyrir stóreignamennina.
þess vegna ræðst það á J. J. það
álítur, að frá honum stafi þessum
húsbændum þess mest hætta. það
óttast að fyrir áhrif hans eflist
samvinnufélögin og taki spón eða
spæni drjúga úr askinum erlendra
og innlendra kaupmanna. það ótt-
ast að bændastéttin, fyrir áhrif
hans, láta alvarlega til sín taka á
stjórnmálasviðinu, en verði ekki
lengur „meínlaus bændalýður“ og
„vanfærasta stéttin", eins og
Morgunblaðið eitt sinn titlaði ís-
lenska bændur.
Árásirnar Mbl. á J. J. eru árás-
ir á samvinnufélagsskapinn og ís-
lenska bændur. þær eru um leið
árás á frjálslynda stjórnmálamenn
íslenska.
Og þetta er ekkert óeðliægt.
þetta skilja íslenskir bændur,
samvinnumenn og frjálslyndir
menn ofurvel.
Alþýðublaðið og J. J.
Alþýðublaðið hefir til þessa
minna ráðist á J. J. einstakan,
fremur á Framsóknarflokkinn ;,em
heild. Er líka erfiðara um vik.
Tíminn og Alþýðublaðið eiga svo
fáa lesendur sameiginlega. Tíminn
minna lesinn hlutfallslega í næj-
unum og Alþýðublaðið hefir hmg-
að til lítt komist „út fyrir kaup-
staði íslenskt í veður“.
I fyrra sumar gerði það þó mjög
rætna tilraun til að vega að J. J.,
og nú fer það enn af stað í sama
tón. Reynir á hinn lymskufyista
hátt að gera J. J. tortryggilegan í
augum bænda og samvinnumanna.
Tilgangurinn er auðsjáanlega sá
að ljá argasta fjanda sínum, Mbl.,
vopn í hendur.
Að þessu leyti er þessi árás Al-
þýðublaðsins á J. J. ennþá rótar-
legri en árásir Mbl., enda verður
að játa, að það eru ekki útaf eins
miklir kálfar sem halda á þeim
penna og danska pennanum Morg-
unblaðsins.
þeir vilja láta líta svo út, þess-
ir Alþýðublaðs rithöfundar, sem
þeir hafi gert sér einhverjar von-
ir um að J. J. yrði að einhverju
leyti vilhallur undir þá í stjórn-
málum. Er þeir nú eru orðnir úr-
kula vonar um það, beita þeir
þessum svívirðilegu vopnum á
hann og fá þau Mbl. í hendur.
Hvers vegna vill Alþbl. fyrst og
fremst ríða J. J. niður úr hóp
Framsóknarmanna ? Hvers vegna
leggur það sérstaka áherslu á að
gera hann tortryggilegan, til þess
að draga úr áhrifum hans?
Svarið liggur beint við. Af því
að Alþbl. óttast að J. J. verði þeim
sérstaklega örðugur ljár í þúfu, er
þeir vilja koma í framkvæmd
þjóðnýtingarkenningum sínum og
öðrum firrum.
Ef til vill af alveg sérstökum
ástæðum er þeim illa við J. J. þeir
óttast að samvinnufélögin fyrir
áhrif hans eflist og í kauptúnunum
og geri þannig jarðveginn þar
ómóttækilegan fyrir allar byltinga-
kenningar. því að þeim er það full-
ljóst, að fátækt, örbirgð, mentun-
arleysi, verkföll og verkbönn skapa
fyrst og fremst jarðveginn í fólk-
inu fyrir byltingakenningar. En
samvinnufélögin ala upp fjölda
efnalega sjálfstæðra, vel mentra og
farsælla borgara, sem fastast
munu standa gegn þeim pólitisku
spekúlöntum, sem á því lifa að æsa
lægstu hvatir soltins lýðs.
Árásir Alþbl. á J. J. og þessi
rætna tilraun þess, að gera hann
tortryggilegan, eru því, eins og
árásir Mbl., árásir á samvinnu-
menn og íslenska bændur, sem
Alþbl. veit að muni standa eins og
múrveggur gegn þeirri öfgakendu
jafnaðarstefnu, sem framkvæmd
hefir verið á Rússlandi árum sam-
an og mjög ber nú á í Noregi.
Og ef til vill er enn ein ástæða
til að þessir Alþbl. rithöfundar
bregða á þennan leik gegn Fram-
sóknarmönnum. þeir eru að vissu
leyti eins og maður, sem kominn er
að druknun og eru hættir að láta
skynsemina stjórna orðum og at-
höfnum.
það er á allra vitorði að a. m. k.
sumir rithöfundar Alþýðublaðsins
hafa ekki verkamennina íslensku á
bak við sig um öfgakenningar sín-
ar. Verkamennirnir íslensku vilja
langflestir feta í fótspor hinna
hægfara erlendu jafnaðarmanna á
Englandi og í Danmörku, sem
vinna þar á sumum sviðum með
frjálslyndum mönnum.
þeir þurfa að leiða athyglina frá
sér, þessir rithöfundar. þess vegna
veitast þeir að öðrum með þessari
fávisku og gefa jafnvel örgustu
fjandmönnum sínum vopn í
hendur.
Heródes og Pílatus.
Hún endurtekst ávalt við og við
gamla sagan, að á þeim degi urðu
Heródes og Pílatus vinir.
I mesta bróðerni reyna Alþbl. og
Mbl. að ríða J. J. niður.
þeim mun ekki takast það.
En þeim mun takast annað.
þeim mun takast að sannfæra ís-
lenska bændur og samvinnumenn
og alla frjálslynda menn á Islandi
um það, að þá sé framtíð Islands
hætta búin, fái önnurhvor álma
Reykj avíkurvaldsins að ráða mál-
um alþj óðar, — íhaldið kaupmann-
anna erlendra og útlendra, eða
jafnaðarmenskan öreiganna.
þeir munu um það sannfærast,
að best fer á að frjálslyndi og víð-
sýni ráði og grundvöllurinn sé
fyrst og fremst reistur á 1000 ára
bændamenningu íslands.
-----0----
Bréfkafli úr Fljótshlíð 20. júní.
Mikið er nú talað um hreppstjór-
ann okkar nýja hér í Hlíðinni.
Tómas heitinn á Barkarstöðum
gegndi því starfi með sóma og
skörungskap til dauðadags, og lét
eftir sig efnilega syni, sem við
töldum sjálfsagða til að taka við af
honum, enda fengu þeir hvor um
sig fleiri atkvæði til þess í sýsl-
nefndinni en maður sá, sem Björg-
vin hefir nú útnefnt. Verðum við
Hlíðarmenn nú að líta á hreppstjór
ann okkar eins og einskonar gest í
sveitinni; situr hann í ábúð tengda-
föður síns, síra Eggerts á Breiða-
bálsstað, því skorta mun sýslu-
mann til þess völd að þvinga hann
upp á okkur sem þjóðkirkjuprest,
ef síra Eggerts skyldi missa við.
Mun Björgvin í þetta sinn hafa
sýnt hina mestu hörku í því, að
ganga á móti almenningsálitinu,
enda ganga hér sögur um það, að
síra Eggert hafi orðið að ábyrgj-
ast að útvega honum kross fyrir
viðvikið. öll eru nú skærin góð.
þjóðsagnasafn. Nýlcomið er á
bókamarkaðinn annað bindið af
hinu mikla og merka þjóðsagna-
safni Sigfúsar Sigfússonar, og er
að mun stærra en fyrra bindið. Eru
vitranasögur í þessu bindi. Ættu
menn að eignast bók þessa jafnóð-
um og út kemur, því að hún verð-
ur merkileg talin og stórfróðleg.
Benedikt þórarinsson kaupmaður
og fræðimaður hefir aðalútsöluna.
-----0----