Tíminn - 27.12.1924, Blaðsíða 1

CÖfaíbferi
oa aj*rei&slur'aí>ur Ctmans er
£• i q, u r g, e t r ^riörifsfon,
Sambanbsfyúsinu, Heyfjanif.
^fgteifcsía
í imans er i Sambanbsfjúsinu
©pin baglega 9—12 f. þ
Sími $96.
VIII. Ar.
Keykjavík 27. desbr. 1924
52. bluö
er nýtt nafn á gamla Heiisuhæiis-
íélaginu, sem stofnað var fyrir 18
ávum (13. nóv. 1906), og kunnugt
er alþjóð manna.
Stjóm þess — en hana skipa
Eggert bankastjóri Claessen, Har-
aldur kaupm. Árnason, K. Zimsen
borgarstjóri, Magnús bæjarlæknir
Pétursson og undirritaður — hefir
sent út áskorun um landið, til þess
aö hvetja menn til enn frekari við-
náms og baráttu gegn hættuleg-
asta sjúkdómi þessa lands, berkla-
veikinni, sem sáir eitri sínu um
heimilin, sem berst mann frá j
manni, bæ frá bæ, sveit úr sveit,
og það sem verst er: sjúkdómur- ;
inn ræðst umfram alt á börnin, t
framtíðarvon foreldranna og mátt- j
arstoðir næstu kynslóðar. Hann ;
læðist að þeim, drepur þau stund- '
um skyndilega, en oftar liggur ;
hann einhversstaðar í líkama '
þeirra eins og vel falinn eldur í
hlóðum. Ef felhellan er hæfilega
þung til þess að vernda eldsneyt- j
ið of hraðri brenslu, geymist eld-
urinn lengi, án þess að brenna það ,
upp. Börnin geta lifað lengi með i
falda eldinn, berklahreiðrin. Nátt- :
úran hjálpar mönnunum til að
vinna bug á berklagerlunum,
stundum, oft. Til allrar hamingju
læknast stóimikill hluti þeirra (
barna, sem hafa tekið berklaveik- 1
ma í bernsku, til fulls. En því mið- 1
ur er hitt títt: Blómlegu, rjóðu og
þriflegu börnin verða fölleit, mög-
ur, fá kirtlabólgu, verða lystar- j
lítil og þreklítil. Skánar ef til vill '
í nokkur ár, en eldurinn liggur fal- 1
inn. það vantar dálítinn gust til
þess að hann geti notið sín, og því
miður er sjaldan skortur á honum. 1
Sóttirnar bera hann með sér, t. a.
m. inflúensan. Einnig ofkæling,
óhentugt og ónógt matarhæfi, loft-
lítil, saggafull og dimm húsakynni,
óþrifnaður og margt fleira. Bálið
er kynt, sjúkdómurinn breiðist út.
Unglingurinn eða ungfullorðni
maðurinn eða konan, sem tók sjúk- :
dóminn á bamsaldri, en hefir
geymt hann falinn í sér, verður nú
berklaveikur, fær lungnaberkla
með hósta og uppgangi, dreifir
gerlunum frá sér og þá umfram alt
til barnanna ungu, sem viðkvæm-
ust eru.
Svona gengur það kynslóð eftir
kynslóð.
þetta hefir mönnum orðið smám
saman ljóst, einkum frá þeim
tíma, er Koch fann berklageril-
inn, 1882.
það var þessi vissa, sem kom
baráttunni gegn berklaveikinni á
stað, kom henni í það horf, sem
hún er í nú um heim allan. Fyrst
og fremst hugsuðu menn um að
lækna sjúklingana, en smám sam-
an varð sú skoðun ríkari og rík-
ari, að eigi væri minna undir hinu
komið, að vernda þá, sem heilir
væru, fyrir sjúkdómnum.
Forgöngumönnum Heilsuhælis-
félagsins var þetta hvorttveggja
ljóst. Með einstökum dugnaði og
lægni tókst þeim að vekja áhuga
og skilning á því, að nauðsynlegt
væri að reyna að lækna hina sjúku.
Menn stofnuðu félagsdeildir um
land alt og margir voru fúsir á að
láta fé af hendi til hjálpar berkla-
veikum sjúklingum. 1909 var
Heilsuhælið á Vífilsstöðum albúið
og sjúklingarnir streymdu þangað.
þangað hafa nú farið á þessum ár-
um alls um 1500 sjúklingar. Ná-
kvæma tölu þekki eg ekki. Bless-
unarríkt starf hefir það unnið.
Fjöldi manna hefir fengið heilsu
sína aftur, þótt margir hafi dáið.
Enda eigi undarlegt, þar sem
margir hafa þangað komið, sem
engin von var til að gæti batnað.
þegar Heilsuhælið var komið á
fót, var sem fólk hugsaði, að nú
væri sigurinn unninn. Áhuginn
minkaði og deildum fækkaði. 1915
tók landið að sér rekstur hælisins,
en þar var fjöldi fátæklinga, sem
áttu afareríitt í efnalegu tilliti.
Deildirnar vörðu þá árstekjum sín-
um til að styrkja slíka sjúklinga
úr sínu deildarsvæði.
þegar svo berklavarnalögin frá
1921 komu, þá hvarf sú hvöt. Var
því auðsætt, að breyta þurfti öllu
fyrii'komulagi fjelagsins.
1 útlöndum, svo sem á Norður-
löndum, hafa í mörg ár starfað
landsfélög (Nationalforeninger),
berklavarnafélög, sem einkum
hafa það verkssvið að vinna að
berklavörnum á ýmsan hátt. Fé-
lógum þessum hefir orðið mjög
mikið ágengt. Berklaveikin hefir
rénað að mun á þeim árum. Vit-
anlega gera berklavarnalögin hér
ráð fyrir ýmsum samskonai’ ráð-
stöfunum, sem vinna allar í sömu
átt: að verja þá frísku. Ríkið get-
ur eigi framkvæmt slíkt án að-
stoðar borgaranna. Borgaramir
vinná fyrir sjálfa sig, verja sig
sjálfa, börn sín og skyldulið með
því að hjálpa ríkinu. Hvorum-
tveggja ei'u berklavai'nir lífsnauð-
syn. því hér á landi hefir berkla-
veikinni ekki rénað, að því er séð
vei'ður.
1 áskorun stjórnar Berkla-
varnafélagsins er getið ýmsra
ráðstafana, sem nauðsynlegar eru
í þessai’i langvinnu baráttu:
1. Heimili handa heilbrigðum
börnurn frá heimilum berklaveikra
mæðra eða annara sjúklinga.
Menn verða að muna eftir að
böi-nin eru enn næmari fyrir smit-
un en aðrir. — það er því nauð-
synlegt að útvega þeim traustan
samastað þangað til að heimilið er
orðið hættulaust.
2. Sumarhæli handa kirtlaveik-
um börnum. Oft er slík kirtlaveiki
byrjunarstig berklaveikinnar, sem
lækna mætti, ef sjúklingamir fá
nokkurra mánaða „sól og sumar“.
þótt þetta hvorttveggja eigi eink-
um við stærri kaupstaði, má ýmis-
legt í sveitum starfa til vama, í
svipaða átt.
3. Sjúkraheimili fyrir berkla-
veika, sem ekki þurfa að dvelja í
heilsuhæli eða sjúkrahúsj. þeir
tefja aðeins fyrir þeim, sem
þyi-ftu að koma í hælið og gætu
vænst bata, ef það drægist eigi svo
mánuðum skifti, eins og nú vill oft
verða. Auk þessa er það auðsætt,
að því lengur sem smitandi sjúkl-
; ingar eru heima, þess meiri líkur
; eru til að þeir sýki aðra.
4. Hjálparstöðvar fyrir berkla-
; veika í kaupstöðum og hjúknmar-
| konur í sveitum. Stærri eða
1 smærri svæði þurfa að hafa hjúkr-
! unai’konur. þær eiga að hafa með
| höndum ýmiskonar líknarstarf-
i semi, leiðbeina fólki og aðstoða
einkum þar sem berklaveiki er á
| heimilum. þær eiga að leita að
í fólki, sem grunur gæti leikið á, að
j hefði bei’klaveiki, og fá það til að
! leita til læknis í tíma til úrskurð-
! ar eða annara ráðstafana. — Mexm
! játa alstaðar, að góðar hjúkrunar-
konur eru einhver þýðingarmesta
aðstoð læknanna til þess að lækna
sjúklingana, til framkvæmda heil-
brigðisráðstafana og til að fræða
fólkið á því sviði.
5. Almenn 1‘ræðsla um eðli og
háttalag berklaveikinnar.
6. Auk þessara ati’iða er getið
ýmsra mála, sem snerta heilbrigði
þjóðai'innar og að sjúkdómsvörn-
um lúta, er félagið vill láta sig
skifta: „Aukin heilsuhæli, sjúkrar
hús, híbýlabætur, þrifnað og
líkamsmentun".
Loks eggjar félagsstjórnin
landslýð þessum lögeggjunarorð-
um:
„Nú komum vér til yðar í liðs-
bón. Beiðumst yðar liðsinnis í bar- !
áttunni gegn hinum skæðasta
óvini æskulýðs Islands.
Vér biðjum ekki um hjálp fyrir |
oss sjálfa. Vér biðjum yður um 1
aðstoð til þess að bjarga barnslíf- j
iinum úr klóm óvættax’ins; til þess |
að efla stai’fsþrek þjóðarinnar; til ;
þess að ala upp hiausta kynslóð í ■
landinu og til þess að rétta bág- :
stöddum sjúklingum hjálparhönd j
og senda einstöku sólargeisla inn í I
líf þeii’ra.
það er því innileg ósk vor og
von, að þér nú viljið bregðast vel
við og gerast liðsmaður og hvata-
maður þess, að upp rísi í yðar um-
liverfi nýr áhugi og ný vinna fyr- j
ir þessa miklu þjóðarnauðsyn.
Vér gerum ráð fyrir því, að j
markmið hinna smærri félaga eða '
deilda, er ganga í samband við oss,
verði með ýmsu móti eftir stað-
háttum og öðrum ástæðum á fé-
lagssvæðinu, enda er gert ráð fyr-
ir, að aðalstarf hvei’rar einstakrar
deildar komi að mestu því svæði að
notum, sem hún starfar fyrir, en
hvei’ja leið sem menn vilja velja, í
þá mun sú leið ætíð liggja til að-
alíélagsins, er þá réttir hjálpar-
hönd með ráðum, dáðum og fjár-
styrk, eftir því sem föng eru til.
Vér væntum þess, að þér annað-
tveggja stofnið hjá yður nýtt fé-
lag, er eingöngu starfi að berkla-
vörnum og heilbrigðismálum, eða
þá að þér fáið eitthvert félag, sem
þarna kann að vera starfandi, t. d.
ungmennafélag eða kvenfélag, til
j þess að bæta berklavömum á
stefnuskrá sína og’ ganga í því efni
til samvinnu við oss.
Eitt viljum vér benda á, til
1 íhugunar fyrir þá menn, sem
i fljótþreyttir eru af þesskonar
j vinnu, vegna þess að árangurinn
1 kemur ekki nógu fljótt í ljós, að
í baráttan við berklaveikina er ekki
! ófriður, sem til lykta verður leidd-
' ur á nokkrum árum, nei, það er
! barátta, sem gera verður ráð fyrir
' að taki mannsaldra, ef sigur á að
i fást. það, sem vei’ nú vinnum,
' vinnum við mest fyrir okkar eftir-
| komendur.
! En því veglegra er starfið og því
1 hugþekkara, öllum góðum drengj-
Biðjlð um
Capsían,
Navy Cui
Medium
reyktóbak.
Verð kr. 4,60 dósin, V4 pund

um, sem þrekvirkið er meii’a er
Ijúka skal“.
Sæm. Bjarnhjeðinsson.
~o----
Nrarinn Jónsson
fyrir rétti.
I.
Um nokkur undanfarin ár hafa
mjög margir Mbhmenn legið á því
lúalagi að reyna að gera Fram-
sóknarflokkinn tortryggilegan með
aðdróttun um skoðanafals. þessar
Leitis-Gróur hafa neitað því, að
Framsóknarmenn vildu lyfta þjóð-
inni með alhliða framförum, með
kaupfélögum, aukinni ræktun,
bættum samgöngum, aukinni
rnenningu almennings, heppilegum
lánskjörum fyrir bændur o. s. frv.
i. stað þess að stefna að skipuleg-
um framförum, dylgja þessir
Mbl.menn um, að Framsókn stefni
að byltingu, ofbeldisvei’kum, og að
því er virðist að eyðingu þjóðar-
innar.
þessar svika-aðdróttanir eru
kunnar víða um land úr agitation
Mbl.manna fyrir kosningar, eink-
um þó úr skúmaskotunum. En einn
af fi’ambjóðendum Mbl.manna var
svo ógætinn að koma með dylgj-
urnar fram á opinberum mann-
fundum, og játa þar, að samvinnu-
menn í Húnaþingi mættu herma
frá aðdróttunum hans til skoð-
anabræðra sinna annarsstaðar á
landinu. Eg notaði mér tækifærið
til að brúka þennan mann, þórar-
inn á Hjaltabakka í andlegri og
siðferðislegri þekkingarleit, eins
og læknar nota sum lítil nagdýr, t.
d. rottur og kanínur, í leit eftir
sannleika um sóttkveikjumar og
eðli sjúkdóma. þeir gera það sem
nefndur er kvikskurður á skepnum
þessurn. Ekki er tilgangurinn sá,
að skadda svo mikið sem eitt hár
á höfði þórarins. Líkami hans
verður ekki snertur. En orð hans
og skoðanir, að því leyti sem þar
hafa komið fram aðdróttanir um
skoðanasviksemi í garð Framsókn-
ar, verða lögð á skurðarborðið, og
leitað að insta kjai’na málsins.
þetta er á engan hátt gert til að
valdá þessum manni sársauka eða
beita hörku við hann. þórarinn er
tekinn sem sýnishom af tegund.
Iionum er stefnt út af dylgjum
^ fyrir dóm almenningsálitsins í
^ landinu. Takist honum að sanna
| aðdróttanir sínar um Framsókn, þ.
1 e. skoðanasviksemi, svo að greind-
ir og góðir menn sannfærist af rök
um hans um að hann hafi á réttu
að standa, þá verður að telja að
hann hafi unnið málið. En ef hið
gagnstæða verður uppi á teningn-
um, að almannadómurinn r xnnfær-
ist urn að þórarinn hafi fv.rið með
ósatt mál, og einkum ef upp kem-
ur, að hann hafi flutt og útbreitt
ósannindin vísvitandi, þá er hann
og flokksbræður hans allir, þeir er
hafa box’ið sér í munn sömu að-
dróttanir og hann, orðnir ómerkir
orða sinna og sekir um vansæm-
andi rógmælgi. þá er kosninga-
dvaugur Mbl.manna um skoðana-
sviksemi Framsóknai’manna kveð-
inn niður í bráð og' lengd. þói’ar-
inn sendir flokksstjórn sinni
varnargögn sín til birtingar í
fylgiblaði Mbl. þar eru innlegg
bans að því er virðist löguð og
endui’bætt. Mbl.mönnum er því
ljóst, að þeir bei’jast hér um líf
ástfólgins skjólstæðings rógsins
um skoðanasviksemi Framsóknar.
Eg byrjaði málið með því að
leggja fyrir sakborning þrjár
spurningar í 42. tbl. Tímans. Hin
fyrst var um það, að þ. J. teldi
að Framsókn hefði of mjög hald-
ið fram rétti og málstað bænda.
Hin önnur, að Framsókn vildi
helst eyðileggja sjávarútveginn,
en síðan í’eka nýjan útveg á lands-
sjóðs kostnað. Hin þriðja, að þ. J.
teldi Framsóknarflokkinn byltinga
og ofbeldisflokk, m. a. nefnt einn
viðurkendan Framsóknannann,
Kristmund kaupstjóra á Borðeyri,
„bolsevika".
Eg hefi nú í höndum bréf frá
þrem Húnvetningum, mönnum,
sem allir standa þ. J. framar að
greind og mentun. Skýi’sla þeirra
um fundi í Húnaþingi í fyrrahaust
sannar sök hans um alla þessa
þrjá liði. Andstöðu sína og fram-
boð fyrir Mbl.liðið móti Framsókn-
ai’bóndanum, Jakobi Líndal, kvað
þórarinn bygða á „óheilindum“
flokksins. Hvað eftir annað nefndi
hann Framsókn „óheilindaflokk“.
Stefna flokksins væri „grímu-
klædd jafnaðarstefna“. Tillagan
um rannsókn á hag íslandsbanka
hefði miðað að því að eyðileggja
bankann. Með því hefði verið
stefnt að því að eyðileggja sjáv-
arútveginn. Markmið Framsókn-
ar væri þá að láta verkamenn
(stundum landið) reka útveginn.
þá kæmi hungur og örbyrgð í bæj-
unum. Forsprakkamir (þ. e.
Framsóknai*menn) vissu vel að
„auðvelt væri að æsa hungraðan
lýðinn upp til byltinga". þetta var
tónninn í dylgjum þórarins og
hans manna. Nábúi þórarins hafði
um haustið skrifað undir áskorun
til Guðm. ólafssonar. Litlu síðar
er maður þessi óður og uppvægur
gegn Guðm. Telur fráleitt að
kjósa hann. Guðm. sé „byltinga-
maður og bolseviki“. Litlu síðar,
þegar leið að talningu atkvæða *á
Blönduósi, sagði roskinn Mbl.-
maður þar við náfrænda G. ó., að
það væri voðalegt að vita ef Guðm.
kæmist að. „þá verður tekið alt af
okkur öllum“. Sama var haldið
fram af skoðanabræðrum þórarins
annai’sstaðar á landinu, nfl. að það
að kjósa M. Kr., Bemharð, Einar
á Eyrarlandi, Ingólf, Svein í Firði,
Ingvar, þorleif í Hólum, Lárus og
Kl. Jónsson o. fl. o. fl., væri sama
cg að steypa yfir landið byltingu
cg blóðsúthellingu. Ein kerling í
Holtunum sagði á kjördegi: „Held-
ur þú að eg kjósi Klemens, versta
bolsevikann í Reykjavík!“
það er enginn vafi á, að sú að-
dróttun um skoðanasvik, sem þór-
arinn er hér kærður fyrir að hafa
borið á Framsókn, hefir verið og
er allsherjar bardagaaðferð sam-
herja hans um land alt.