Tíminn - 24.01.1925, Blaðsíða 1

, ©fciíbfeti
oq afcjm&sluvaöur CTimurts cr
S i g u r a c í i' ^ri&rifsfon,
SaTnbartóshúsinu, Xeyfjaoif.
-cVfgtcífosÍG
vE í rti a n s er i Samban&sfjústnn
©pin baglega 9—12 f. b-
SÍTtti J196.
IX. ár.
Reykjayík 24. janúar 1925
4. blað
Pórarinn J"ónsson
fyrir rétti.
II. Nl. I
pórarni á Hjaltabakka hefir |
hér í blaðinu verið stefnt fyrir
dóm almenningsálitsins í landinu
fyrir rógmælgi hans á fundum í
Húnaþingi, um að Framsóknar-
menn væru sekir um skoðanasvik.
þórarinn er hér tekinn sem hvers-
c.agslegur flokksmaður í Mbl.-
flokknum. Með því að' hrinda róg-
mælgi hans er hrundið isamskonar
árásum samherja hans annars-
staðar á landinu. Nú er þórarinn
rétt að koma hingað til bæjarins
um stund. Gefst honum þá tæki-
færi að standa við dylgjur og
ósannindi sín og flokksbræðranna
opinberlega, ef hann treystir sér
til.
I 52. bl. Tímans síðastl. ár var
þar komið máli þórarins, að svika-
aðdróttanir hans um Kristmund
kaupstjóra og Framsóknai’flokk-
inn, nema að því er mig snertir,
voru hraktar lið fyrir lið. Eina
röksemd þ. um byltingarhug
Framsóknaimanna var krafa okk-
ar um rannsókn á íslandsbanka.
Slík rannsókn hlaut að sögn þór.
að verða dauðamein bankans. Með
þessari staðhæfingu hefir þ. gert
hina alvarlegustu árás á íslands-
banka, sem nokkur maður hefir
gert. Hann lýsir því þar með
óbeinlínis yfir, að hann viti að
bankinn hefði drepist, ef þjóðin
fékk fulla vitneskju um ástand
hans. Sé þetta sett í samband við
lýsingu þórarins á bankanum í
þingræðu 1921, sem einhvemtíma
síðar verður vikið að, þá lítur út
fyrir, að þórarinn hafi frá því
kreppan varð augljós haft miklu
verri hugmynd um hag útlenda
bankans, heldur en nokkur Fram-
sóknarmaður.
Um leið og eg hefi sannað að
falsákærur hafa verið á hendur
Framsóknar um skoðanasvik, er
málið tapað í höndum þór. Hve-
nær hér eítir, þegar einhver leigð-
ur snáði laumast milli ibæja eða
undir húsveggjunum í kauptúnun-
um með dylgjur um að Framsókn-
armenn séu „giimuklæddir jafn-
aðarmenn“, er svarið á reiðum
höndum: Málið hefir verið rann-
sakað. þórarinn Jónsson hefir und-
ir eftirliti flokksstjórnar sinnar í
pésa Mbl. orðið að éta ofan í sig
þennan ósanna áburð. Eina rök-
semd hans, sú um rannsókn ís-
landsbanka, var þannig háttað, að
ef hann segir satt f rá, er hans eig-
in atkvæðagreiðsla í því máli ein-
hver hin aumasta vanræksla, sem
þingsagan hermir frá.
Eftir að þórarinn hefir þannig
orðið að láta falla niður í móður-
skautið allar skáldsögurnar um
byltingarhug samvinnubændanna,
frambjóðenda Framsóknarflokks-
ins út um land og 14 þm., heldur
hann dauðahaldi í eina ásökun: Að
einn af þingmönnum Framsóknar-
flokksins (J. J.) sitji á svikráðum
við sinn flokk og sé í öðrum stjórn-
málaflokki, þ. e. með verkamönn-
um.
Eg verð að játa, að mér hefði
fundist eðlilegra, að ef trygð
minni við Framsóknarflokkinn
væri eitthvað ábótavant, þá kæmu
aðfinslur frá samherjum mínum.
En á því hefir ekki bólað. Sambúð-
in hefir verið hin ákjósanlegasta
milli mín og samflokksmanna
minna á þingi. Eg hefi aldrei kom-
ist í neitt svipaða raun eins og
þórarinn sjálfur, þegar Iieima-
stjórnarmenn á þingi léku hann
svo grátt, að hann varð að segja
af sér þingmensku og hröklaðist
öfugur heim í sveit sína. Ekki get
eg heldur vanþakkað traust sam-
fiokksmanna minna, samvinnu-
bændanna, utan þings. þórami'
getur ekki verið ókunnugt um
það, að bændastéttin íslenska hef-
ir kosið mig til þingmensku með
íleiri atkvæðum en nokkur maður
annar, bændafulltrúi, hefir nokk-
urntíma fengið hér á landi. það er
dálítið barnalegt af þórarni og
samherjum hans, sem lifa leynt og
ljóst í makki við Berléme, Fenger,
Copland og þeirra nóta, innlenda
og útlenda, að vera sífelt með föð-
urlegar ráðleggingar til samvinnu- .
bændanna um að þeir eigi að tor-
tryggja sína eigin samstarfs-
menn. Ef að því kemur, að ein-
hverir af núverandi trúnaðar-
mönnum samvinnumanna verða
tortryggilegir í augum þeirra, þá
munu samvinnumenn einfærir um
að kasta þeim í hin ystu myrkur,
eins og sveitungar þórarins hafa
gert við hann í Austur-Húna-
vatnssýslu, Vestur-Isf. við Guðjón
gamla og Árnesingar við Sigurð
ráðunaut.
En til að gera þórarni og hús-
bændum hans nokkra úrlaus, mun
eg víkja að öllum þeim atriðum,
er hann telur sönnun þess, að eg
sitji á svikráðum við Framsókn og
sé byltingaseggur. þessi atriði eru
sjö talsins: 1. Að eg sé „kommún-
isti“. 2. Að aðsend grein í Alþýðu-
blaðinu í fyrrasumar -hafi haldið
þessu fram, og eg ekki svarað
hreinlega. 3. Að eg hafi komið til
leiðar kauppdeilu í Rvík 1916. 4.
Að eg hafi greitt atkvæði móti af-
námi bannlaganna 1923. 5. Að eg
hafi kosið B. J. í bankaráð Is-
landsbanka. 6. Að eg hafi talað um
peninga kaupmanna og útgerðaf-
manna með „stakri lítilsvirðingu“.
7. Að eg hafi unnið að því að gera
samvinnufélögin pólitisk, en það
sé hvergi nema hjá bolsevikum.
Nú er að sjá hve veigamikið er
þetta síðasta hálmstrá þórarins.
Um fyrsta liðinn, sem á að vera
undirstaða allra hinna, lítur út
fyrir að þórarinn villist sökum
ónógrar málakunnáttu. Hann kann
sennilega ekkert erlent tungumál
sér til gagns, og gæti verið nýtur
maður fyrir því. En þá ætti hann
ekki að „sletta“ orðum, sem hann
ekki skilur. Kommúnistar eru
menn, sem vilja koma á sameign
með byltingu. Kommúnistum er
illa við hægfara umbætur og fram-
farir. þeir vilja gjarnan að menn
eins og þórarinn og húsbændur
hans setji þjóðmálin í öngþveiti
eins og í Rússlandi. þá getur bylt-
ing komið. Síðan 1910 hefi eg
unnið í þveröfuga átt við það sem
þ. vill vera láta, við ungmennafé-
lögin, samvinnufélögin, með blaða-
og tímaritsgreinum og með alþýð-
legum fræðiritum, sem hafa náð
meiri vinsældum og útbreiðslu en
títt er um slíkar bækur. I allri
þessari starfsemi hefir verið sýni-
legur einn rauður þráður: Að efla
alþýðumentunina, bæta sveitalíf-
ið og gera sem flesta borgara hér á
landi sjálfstæða að menningu og
fjárhagslega. Stundum hefir
starfsemi minni verið þannig hátt-
að, að þórarinn hefir orðið að
styðja hana nauðugur viljugur
leggja blessun sína yfir verk, sem
eg hefi átt mikinn þátt í. Svo var
með samvinnulögin 1921, sem Mbl.
sagði um, að þau væri mikill sigur ;
fyrir Tímann. þau lög tryggja sí-
vaxandi gengi samvinnunnar hér
á landi, og útiloka óstjórn og of-
beldi frá hálfu spiltra odd-borgara.
Annar liður er, að Alþýðublaðið
hafi haldið fi’am, að eg væri jafn-
aðarmaður. Er nú best að athuga
málið.
1 kosningahríðinni í fyrra deildu
verkamenn í nokkrum kjördæmum
við Framsókn, og hrutu þá hvass-
yrði á báðar hliðar, eins og verða
vill í kosningum.
I Alþýðubl. 29.—31. ág. 1923
stóð skammagrein undir dulnefni,
aðallega um okkur M. Guðm. Síð-
ar fréttist, að höf. hefði verið há-
skólapiltur, sem fram að þeim
tíma hafði engan þátt tekið í
landsmálum, né hafði kunnug-
leika á þeim. Um Framsókn er
þetta sagt: „Inn í flokkinn var
mokað moði, eftirstöðvum frá
fyrri árum, mönnum, sem voru
orðnir á eftir tímanum, mönnum
sem höfðu hvorki stefnur eða
áhugamál“ o. s. frv. Innan um alls-
herjarskammir um flokkinn er svo
fléttað fullyrðingu um að eg sé
ótryggur þessu „moði“ — sam-
vinnubændunum!
En þessi vinur þórarins og
M'bl., sem þeim hefir verið svo
tamt að vitna í, gleymir tþeim ekki
heldur. Um „bændadeild Mbl.“ og
höfuð hennar, M. G., segir sami
maður, að eins og Framsókn sé
, ,af leggj ari j af naðarstef nunnar “,
svo sé 'M. G. og menn hans, t. d.
þórarinn, „afleggjarar“ auðvalds-
ins. Höf. segir um braskaralýðinn:
„Samkvæmt stefnu sinni geta þeir
ekki náð í nema lélegasta hluta
bænda. Sá sem veitir því verki for-
stöðu, verður þessvegna að full-
nægja öllum aðalgöllum þeirra.
Hann verður að hafa verið hefðar-
stytta til að fullnægja lítilmensk-
unni, verður að vera þröngsýnn og
afturhaldssamur, verður bæði í
senn að vera smásálarlegur og
bruðlunarsamur, að spara eyrinn,
en kasta krónunni. Einn maður
öðrum fremur uppfyllir öll iþessi
skilyrði. það er Magnús Guð-
mundsson. Hann stofnaði „. . . .“-
(mörð). Hann gerðist hliðstæða
Jónasar Jónssonar í íslenskum
stjórnmálum“.
þór. og menn hans hafa látið
eins og „Z“ (stúdentinn) hafi sagt
gullsatt um mig. Eftir því á eg að
hafa svikist að betri hluta bænd-
anna. En M. G. á að hafa verið
,,hliðstæða“ mín. Ilann á að hafa
svikist að verri hlutanum, úr-
þvættunum, hinum þröngsýnu,
smásálarlegu, bruðlunarsömu,
uppsköfnu lítilmennum. Ekki
vandar þór. sér sjálfum kveðjurn-
ar, því að eftir kenningum „Z“ er
hann eitt hið fyrsta „fórnardýr“
í þessum félega flokki M. Guð-
mundssonar. Nú verða þeir þór.,
Jón á Reynistað, Ottesen og M.
Guðmundsson að taka að sér og
þeirra stuðningsmönnum hvert
orð og atriði í lýsingu „Z“ á þeim,
eða ef þeir vilja bera af sér ámæl-
ið, að sameinast okkur Framsókn-
armönnum og segja að öll grein
„Z“ hafi verið bjánalegur sam-
setningur, sem átti að skaða
Framsókn og íhaldið. Viku síðar
svara eg árás „Z“ á Framsókn og
mig í Tímanum 8. sept. Bendi þar
á að Framsókn sé miðflokkur,
verkamenn hafi rætur í kauptún- I
um. — „Samvinnuflokkurinn er i
sveitamannaflokkur fyrst og j
fremst, með dálitlum ítökum í 1
miðstétt kauptúnanna. Takmark
þessa flokks er að leysa sem flest '
félagsleg viðfangsefni með frjáls- !
um samtökum“. — „Á hinn bóginn
var fyrirfram útilokað að verka-
menn hefðu nokkurt bændafylgi“.
— „Hingað til hafa flestir lesend-
ur ísl. blaða líklega haldið að Mbl. |
og Tíminn ættu seint samleið“. — 1
*,.En þar er líka til sameiningar- '
brú“. — „Aðalmál samvinnustefn- '
unnar er að leysa félagsmálin með
frjálsri samvinnu. Ekkert er fjær
slíkri stefnu en að gera byltingu
nauðsynlega, með því að kúga
aðra eða að lækna með byltingu.
Lækningastarf samvinnumanna er
að fyrirbyggja sjúkdóma — —
fremur en láta meinin þróast og
beita síðan uppskurði“. — „En að-
almál öreigalýðsins hlýtur eftir
eðli málsins að vera það að „þjóð-
nýta“ framleiðslutækin“. — „Ef
flokkur öreiganna yrði í meiri-
hluta á þingi, eða minnhluti tæki
sér alræðisvald eins og í Rússlandi,
yrði hér á landi að reka allan
sveitabúskap fyrir landssjóðs-
reikning. Sömuleiðis gera út alla
vélbáta og togara fyrir reikning
landsins eða einstakra bæjarfé-
laga. Að lokum yrði að þurka út
öll kaupíélög og kaupmenn með
allsherjar landsverslun". — „Um
ekkert af þessum megin-program-
atriðum öreiganna gæti verið um
stuðning að ræða frá hálfu sam-
vinnumanna. Mótstaða samvinnu-
flokksins yrði engu síður ákveðin
gegn alveldi öreiga, heldur en al-
veldi braskara". — „Ef nokkurn-
tíma kemur að því, að sameignar-
menn nái þeim liðstyrk hér á landi,
að þeir geri sig líklega til að fram-
kvæma þessi meginatriði í stefnu-
skrá sinni, þá hljóta þeir að reka
sig á sameinaða mótstöðu þeirra
tveggja flokka, sem annars eiga í
stöðugum deilum. Braskararnir
og samvinnumenn myndu þá í eitt
skifti standa hlið við hlið“.
Öllu greinilegar var ekki hægt
að marka afstöðu Framsóknar til
nábúaflokkanna. Alþýðubl. og
Mbl. tóku þessa skilgreiningu
brátt til athugunar. Tíu dögum
síðar segir Alþýðubl. í ritstjóm-
argrein: „Tímagreinin hefir einn
kost. Hún segir hreint til um það,
að Framsóknarfl. eins og hann er
nú, er aðeins flokkur efnabænda
------og lýsir því yfir, að þótt
„Framsókn“ greini nú á við
„Moggadótið“, muni þau berjast
hlið við hlið, er jafnaðarmenn
reyni að koma á verulegum um-
bótum fyrir alþýðu".
4. okt. 1923 segir ritstjóri Al-
þýðubl.: „Tíminn hefir og fært
sönnur á mál Alþýðuibl. með því að
lýsa yfir hvað eftir annað, að ef
jafnaðarmenn ætluðu að koma
stefnumáli sínu, þjóðnýtingu, í
framkvæmd, þá stæði „bænda-
valdið“ — — með eigendum
Mbl.“. — Skömmu síðar, 11. okt.,
segir málgagn þórarins, Mbl., í
ritstjórnargrein: „Málgagn Fram-
sóknarflokksins hefir sagt Al-
þýðuflokknum það afdráttar-
laust, að Framsóknarfl. sé fjar-
lægur stefnuskrá Alþýðufl. og að
undir eins og nokkurt útlit væri
fyrir það, að hún myndi komast í
framkvæmd, tæki hann báðum
höndum saman við sameiginlega
andstæðinga þeirra nú til að
nindra það“.
Af þessum orðréttu tilvitnunum
má sjá, hve lágt pór. J. og margir
félagar hans geta lagst, er blekkja
skal í landsmálum. þórarinn tekur
aðsenda grein í Alþýðubl. eins og
væri hún goðasvar. Af því að mér
eru borin á brýn flokkssvik í þess-
ari grein, vill hann trúa henni, þó
að hann verði um leið að játa sem
sannindi hin svívirðilegustu orð
þessa höf. um húsbónda hans, M.
G„ þórarinn sjálfan og stuðnings-
menn þeirra félaga hvar sem er á
landinu.
Frá því grein mín kemur út 7.
sept., þar til þórarinn heldur fundi
nyrðra, líður nokkuð á annan mán-
uð. Tíminn er lesinn svo að segja
á hverju heimili í Húnaþingi. þór.
hlaut að vera kunnug grein mín,
og hinar afdráttarlausu niðurstöð-
ur, úr bví hann þekti grein „Z“,
aðeins viku eldri, sem birtist í
blaði, sem líklega hefii’ engan
kaupanda í sveit í þeirri sýslu.
Ritstjórn Alþýðubl. er tvívegis
búin að minnast á þessa grein eft-
ir mig, eins og sönnun þess, hve
fjarri samvinnubændur standi
verkamönnum um lokatakmörk.
Og að síðustu er blað þórarins,
Mbl., í ritstjórnargrein búið að
endurtaka höfuðefni svargreinar
minnar til „Z“. þetta alt, a. m. k.
grein mín og skoðun Mbl„ hlýtur
að hafa verið kunnugt þórami á
fundunum í fyrrahaust. Ásakanir
hans um að eg fylgdi annari
stjórnmálastefnu en Framsókn, '
hafa þá verið ósannindi sögð móti
betri vitund, í því skyni að af-
vegaleiða ókunnuga. Og til að geta
útbreitt skröksagnir um mig, til-
einkar hann sér sjálfum og sínum
vinum þegjandi hina viðbjóðslegu
lýsingu „Z“ á „bændadeild Mbl.“.
Út af þriðja liðnum, að eg hafi
stofnað til kaupdeilu milli sjó-
manna og útgerðarmanna 1916 og
þar með sýnt bolsevikafylgi, er
þetta að segja:
a. 1916 var enginn bolsevismi til
í heiminum. Rússneska byltingin
var þá ekki orðin. þór. þarf að
læra sögu betur!
b. Sjómenn þeir, sem um var að
ræða, sýndu á engan hátt ofbeldi
eða gerðu tilraun að taka með
valdi framleiðslutækin. þó að
bolsevisminn hefði verið fæddur,
var kaupdeilan 1916 ekki fremur
byltingarkend heldur en það, þeg-
ar þór. rekur bróðurlega verslun
með síld á Blönduósi og vill hafa
sitt.
c. þó að kaupdeila þessi hefði
gerst eftir að bolsevisminn fædd-
ist, en ekki áður, og með bylting-
arsniði, þá gat eg samt ekki henn-
ar vegna verið byltingamaður,
eins og sjá má af prentaðri orð-
sendingu, sem eg sendi vorið 1916
til þáverandi ritstjóra Mbl.: „Eg
lýsi þá hérmeð Vilhjálm Finsen
cpinberan og margfaldan ósann-
iudamann að öllum þeim dylgjum,
sem blað hans hefir flutt um að
eg hafi stofnað til verkfalls Há-
setafélagsins. — Skora eg á nefnd-
an ritstjóra að lögsækja mig fyrir
þessi ummæli ef hann þorir.-------
Svo fjarstæður er allur þessi upp-
spuni, að eg hafði ekki einu sinni
hugmynd um, að verkfall væri hér
| í aðsigi, fyr en fregnin um það
' barst út um bæinn“.
Vilhjálmur Finsen þagði og hef-
. ir bótalaust borið titilinn „marg-
faldur ósannindamaður“ síðan. þó
^ var hann hér í bænum er kaup-
; deilan stóð, og í þjónustu kaup-
; manna og útgerðaimanna líkt og
| „merðirnir“ virðast vera nú. Eg
Framh. á 4, síðu.